មេរៀនទី១ (សង្ខេបមេរៀន) អំណានទី១៖ សម្ដេចសង្ឃរាជជួនណាត

❶. សិក្សាពាក្យគន្លឹះ

- រែកពុន      (កិ) ទទួលរ៉ាប់រងការងារ ឬទទួលបន្ទុកការងារណាមួយដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ។
- ឆ្លកឆ្លាក់     (កិ) ខ្មីឃ្លាត ប្រឹងប្រែងបំពេញកិច្ចការណាមួយ។ 
- ហ្លួង          (ន) ព្រះរាជា។
- ចូកចាំង     (កិ) ពង្រាប ឬចូកឆាយ ឈូសឆាយឱ្យស្មើ។
- ប្រសូត       (កិ) សម្រាលកូន។
- ព្រះជន្មាយុ  (ន) អាយុ ជីវិត ឆ្នាំ។
- ឧបសម្បទា  (ន) ការបំបួសសាមណេរឱ្យបានជាភិក្ខុ។
- ព្រះសង្ឃរាជ (ន) សម្តេចសង្ឃ។

❷. អត្ថបទសង្ខេប

     សម្តេចព្រះសង្ឃរាជទ្រង់ប្រសូតនៅថ្ងៃអង្គារ ១១រោច ខែផល្គុន ឆ្នាំវក ឆស័ក ព.ស.២៤២៧ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី១១ ខែមីនា គ.ស.១៨៨៣ នៅភូមិកំរៀង សង្កាត់រកាកោះ ស្រុកគងពិសី ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ បិតានាម ជួន ចំណែកឯមាតាឈ្មោះ យក់ គ្រួសារនេះមានបុត្រតែពីរនាក់ គឺអង្គសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ និងអ្នកឧញ៉ាសោភណមន្រ្តីជួននុត ជាព្រះអនុជនៃសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ។ ក្រៅពីភាសាបាលី សំស្រឹ្កតលោកចេះភាសាថៃ បារាំង អង់គ្លេស វៀតណាមថែមទៀតផង។ ព្រះអង្គសុគតនៅថ្ងៃទី២៥ កញ្ញា១៩៦៩ ក្នុងព្រះជន្មាយុ ៧១ វស្សា។ ព្រះអង្គបានបន្សល់ទុកស្នាព្រះហស្តខាងអក្សរសាស្ត្រជាច្រើន ដូចជា៖
១. វចនានុក្រមខ្មែរ មាន២ភាគ ក្នុង ព.ស. ២៤៦១ គ.ស. ១៩១៧
២. កច្ចាយនូបត្ថម្ភកៈ (វេយ្យាករណ៍បាលី) មាន២ភាគ តាំងពី ព.ស.២៤៦២ គ.ស.១៩១៨
៣. គហិបដិបត្តិ ក្នុង ព.ស. ២៤៦៨ គ.ស. ១៩២៦ ជាមួយនឹងព្រះឧត្ដមមុនី អ៊ុម ស៊ូ និងព្រះពោធិវ័ង្ស ហួត តាត តាមបញ្ជានៃព្រះតេជព្រះគុណព្រះមហាវិមលធម្ម ថោង(ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ)
៤. សាមណេរវិន័យ ក្នុង ព.ស.២៤៦០ គ.ស.១៩១៧ ជាមួយនឹងព្រះថេរៈទាំងពីរព្រះអង្គខាងលើនេះដែរ
៥. បាតិមោក្ខសំវរសង្ខេប (សម្រាយ) ព.ស.២៤៧០ គ.ស.១៩២៨។ មានសៀវភៅឯទៀតៗ ជាច្រើនដែលជាបន្ទាប់បន្សំ
៦. កាព្យលោកធម៌ បោះពុម្ពដំបូងក្នុងព.ស.២៥០០ គ.ស.១៩៥៧។ កាព្យនេះទ្រង់តែងកាលនៅជាព្រះគ្រូសង្ឃសត្ថា
៧. នាគោបមាទិកថា ព.ស.២៤៧៥ គ.ស.១៩៣៣
៨. ព.ស.២៤៨៤ គ.ស.១៩៤១ សម្ដេចបានតែងសុភមង្គលគាថាបាលីបឋ្យាវត្ត៧គាថា ព្រមទាំងប្រែជាសម្រាយផង សម្រាប់សូត្រថ្វាយសុភមង្គលសួស្ដីចំពោះព្រះករុណាជាអម្ចាស់ជីវិត ព្រះបាទសម្ដេចព្រះនរោត្ដម សីហនុវរ្ម័ន
៩. បព្វជ្ជាខន្ធកៈពិស្ដារ
១០. ចីវរក្ខន្ធៈពិស្ដារ
១១. អត្ថបទ ផ្សេងៗជាច្រើនក្នុងទស្សនាវដ្ដីកម្ពុជសុរិយារបស់ពុទ្ធសាសន បណ្ឌិត្យ តាំងពីឆ្នាំ១៩២៦ និងឆ្នាំតៗមក
១២. បាន ពិនិត្យកែសម្រួលពាក្យពេចន៍របស់គណៈកម្មការខេមរយានកម្ម ដោយព្រះមេត្តាជួយឲ្យគណៈកម្មការនេះជារបស់ក្រសួងអប់រំជាតិ បានរួបរួមបោះពុម្ពជាសៀវភៅទស្សនាវដ្ដីសម្រាប់បង្រៀនសិស្សផ្នែក មធ្យមសិក្សាចេញរៀងរាល់ខែ។ ព្រះកេរ្តិ៍មួយសំខាន់ណាស់ដែលរលឹកឃើញបានរាល់ថ្ងៃ គឺព្រះរាជនិពន្ធទំនុកច្រៀង បទនគររាជ សម្រាប់ភ្លេងជាតិខ្មែរ ទ្រង់បាននិពន្ធពីថ្ងៃទី២០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៤១ និងទំនុក ព្រមទាំងបទ សរភញ្ញ ដែលទ្រង់បាននិពន្ធកាលពីឱកាសបុណ្យពុទ្ធសករាជ២៥០០។