តាមទស្សនវិជ្ជា «ចិត្ត» មានន័យថា ជាសំណុំផ្នត់គំនិត មនោសញ្ចេតនា ប្រតិកម្មរបស់ជនណាម្នាក់ ឬរបស់ក្រុមណាមួយ។ ចំណែកពាក្យ «ញាណ»វិញមានន័យថា ជាលទ្ធផលនៃទម្រង់រូបធាតុដែលមានចំណាត់តាំងរីកចម្រើនខ្ពស់បំផុត គឺខួរក្បាលមនុស្ស។ ន័យម្យ៉ាងទៀត ញាណ គឺជាសញ្ចេតនាដែលកប់នៅក្នុងចិត្តរបស់មនុស្សហើយតែងតែញ៉ាំងមនុស្សឱ្យចេះធ្វើការវិនិច្ឆ័យ ឬវិភាគពីអ្វីដែលជាកុសលនិងអកុសលមុននឹងខ្លួនប្រព្រឹត្តអំពើអ្វីមួយ។ ចិត្តញាណ គឺជាសញ្ចេតនានិងអំពើដែលស្ដែងពីភាពពិតនៃចិត្ត គឺជាប្រធានវិស័យនិងជាអ្នកវិភាគរាល់ហេតុការណ៍ដែលកើតមាន។
សីលញាណប្រៀបបាននឹងសំឡេងមួយដែលស្ថិតនៅក្នុងខ្លួនមនុស្សយើង ហើយមានមុខងារជាអ្នកសង្កេត ពិនិត្យ វិនិច្ឆ័យ ដាក់ទណ្ឌកម្មនិងឱ្យរង្វាន់ចំពោះសញ្ចេតនានិងរាល់អំពើទាំងឡាយរបស់មនុស្សដែលបានប្រព្រឹត្ត។ ដូច្នេះសីលញាណគឺជាសញ្ចេតនានៃចិត្តប្រកបដោយនិយាមក្នុងការអប់រំ ហើយញ៉ាំងមនុស្សឲ្យប្រព្រឹត្តតែអំពើល្អនិងចេះដោះស្រាយបញ្ហាប្រកបដោយកុសល ចៀសវាងការប្រព្រឹត្តអំពើអកុសល។
សីលញាណខុសពីចិត្តញាណត្រង់ ចិត្តញាណ គឺជាអ្នកប្រាប់យើងឲ្យដឹងពីអ្វីដែលជាការពិតជាក់ស្ដែងនៅក្នុងសញ្ចេតនានិងរាល់ទង្វើរបស់យើង និងជាអ្នកវិនិច្ឆ័យតាមតថភាព។
ចិត្តញាណជាអ្នកវិនិច្ឆ័យតាមតថភាព ពោលគឺជាអ្នកប្រាប់យើងអំពីអ្វីៗដែលជាការពិតជាក់ស្ដែងនៅក្នុងសញ្ចេតនា។ ចំណែកឯសីលញាណវិញ ជាកសិណសាក្សីដែលបានឃើញនូវអំពើរបស់យើង ហើយលើសពីនេះទៀត សីលញាណជាអ្នកណែនាំយើងឱ្យធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង ជាពិសេស ជាអ្នកវិនិច្ឆ័យលើតម្លៃនៃសញ្ចេតនានិងអំពើរបស់យើង ហើយក៏ជាអ្នកកាត់សេចក្ដីរកយុត្តិធម៌ទៀតផង។
សីលញាណបានបង្ហាញនូវធាតុពីរសំខាន់ៗគឺ សីលវិនិច្ឆ័យដែលមានទំនាក់ទំនងទៅនឹងបញ្ញាញាណដែលស្ថិតនៅក្នុងខ្លួនមនុស្ស និងជាហេតុដែលធ្វើឲ្យយើងអាចដឹងពីអំពើល្អ (កុសល) និងអំពើអាក្រក់(អកុសល)។
- លោក Shatesbury យល់ថា សីលញាណ
កើតមកពីសីលអព្ភន្តរញាណ។
- លោក Reid សីលញាណមានតាំងពីដើមកំណើតមកម៉្លេះ
- លោក Rousseau ជាជនជាតិបារាំង ថា
សីលញាណជាសភាវគតិទិព្វនៃអាទិទេព។
ដូចនេះ
សីលញាណ ពុំមែនកើតឡើងដោយឯកឯងសុទ្ធសាធនោះទេ
ហើយក៏ពុំមែនកើតមកពីធម្មជាតិសុទ្ធសាធនោះដែរគឺសីលញាណកើតមកពីចិត្តរបស់មនុស្សតែម្ដង និងមានលក្ខណៈខុសគ្នា
ហើយក៏មានលក្ខណៈស្រដៀងនឹងចិត្តញាណដែរ។
អ្នកពិសោធន៍និយមយល់ថា សីលញាណ ជាអំបាន(ការបាន)របស់មនុស្សនិងជាលទ្ធផលនៃការពិសោធន៍មួយក្នុងអំឡុងពេលដ៏យូរ។ ទន្ទឹមនឹងនេះលោក Spencer យល់ថាកំណរកំណើតនៃសីលញាណមានតាមរយៈសម្មតិកម្មតំពូជនិងសម្រាំងធម្មជាតិ។ ចំពោះលោកDurkheimនិយាយថា សីលញាណ កើតឡើងដោយសារការអប់រំនៃសង្គមមនុស្ស។ ដូចនេះគេបានចាត់ទុកសីលញាណថា ជាឧត្តមគតិដែលមាននៅក្នុងញាណរួម តែវាគ្រាន់តែជាស្រមោលនៃគំនិតរបស់ញាណបុគ្គលមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះ វាមិនអាចជាស្រមោលនៃញាណរួមនោះឡើយ។
ក្នុងមជ្ឈឹមសម័យ គេបានចាត់ទុកសីលញាណជាទម្រង់ពិសេសមួយរបស់វិចារណញាណ ហើយជាទ្រឹស្ដីទូទៅសាមញ្ញជាងគេបំផុត។ សព្វថ្ងៃ ពួកអ្នកប្រាជ្ញជាច្រើនបានយល់ថា ការប្រព្រឹត្តតាមសីលវិជ្ជា គឺជាការប្រព្រឹត្តតាមវិចារណញាណ។
ការវិនិច្ឆ័យអំពើកុសលនិងអកុសល ប្រែប្រួលតាមសម័យកាល អរិយធម៌ ពេលវេលា និងទីកន្លែង។ លោក Montaigne ថា សីលញាណ គ្រាន់តែជាស្រមោលនៅក្នុងគំនិតទំនៀមទម្លាប់នានា ហើយមិនមានភាពទៀងទាត់ទេ ព្រោះមនុស្សម្នាក់ៗបានទទួលដំណែលតាំងពីដូនតារបស់គេ តាំងពីកុមារភាពមកម៉្លេះ។ ក្នុងនាមយើងជាកូនខ្មែរ យើងមិនត្រូវភ្លេចការលើកដៃសំពះគោរពគ្នាឡើយ ប្រសិនបើមិនដូចនោះទេ ហាក់ដូចជាយើងបំផ្លាញប្រពៃណីខ្លួនដែរ។