- តាមលោកឡឹបនិច (Leibniz) យល់ថាច្បាប់ជាសីលអំណាចមួយ
។
- លោកស៊ីសេរ៉ុង(Siceron) យល់ថាជានិយាមដ៏ឧត្តមបំផុតដែលមានចរិកនៅក្នុងធម្មជាតិ
។
- លោក កាន់ យល់ថាជាវិចារណញាណកើតមានមុនពិសោធន៍នៅក្នុងសេរីភាពរបស់មនុស្ស
។
- លោក សូក្រាត
យល់ថាច្បាប់គឺជាអ្វីមួយដែលមនុស្សពឹងផ្អែកជំនួសអាទិទេពក្នុងការរកយុត្តិធម៌។
- លោក ហេគែល
យល់ថាច្បាប់គ្មានអ្វីក្រៅពីការលោភលន់របស់វណ្ណៈនៃសង្គមដែលមានច្បាប់ជាអ្នក
បកស្រាយឆន្ទៈនោះឡើយ ។
ទិដ្ឋភាពទាំងពីររបស់ច្បាប់គឺ :
- ទិដ្ឋភាពវិជ្ជមាន : ច្បាប់អនុញ្ញាត្តិអោយយើងធ្វើច្បាប់បើកអំណាចឱ្យយើង ច្បាប់ឱ្យយើងមាននីតិសម្បទានិងទាមទារ ឬទទួចសុំអ្វីដែលត្រូវបានដោយអោយអំណាចយើងប្រើការបង្ខិតបង្ខំទៀតផងក្នុងករណីខ្លះ។ និយាយរួមទិដ្ឋភាពវិជ្ជមានស្តែងចេញជការអនុញ្ញាត្ត។
- ទិដ្ឋភាពអវិជ្ជមាន : ច្បាប់មានលក្ខណៈជាឧបសគ្គមួយប្រឆាំងនិងការទន្រ្ទានពោលគឺចង្អុលដែន សេរីភាពក្នុងការប្រព្រឹត្តិ ហើយនៅក្នុងដែននោះបុគ្គលពុំអាចជំទាស់នឹងអំពើរបស់បុគ្គលដទៃបានឡើយ ។ និយាយរួមទិដ្ឋភាពអវិជ្ជមានមានស្តែងចេញជាការហាម ។
អំណាចរូបនិងសីលអំណាច ៖
- អំណាចរូប
គឺជាអំណាចខាងផ្លូវសម្ភារៈឬកម្លាំង ។
- សីលអំណាចជាអំណាចខាងផ្លូវគំនិតដែលស្ថិតនៅបរិសុទ្ធជានិច្ចទោះជាគេមិនទទួលស្គាល់ឬក៏ត្រូវគេជាន់ឈ្លីយ៉ាងណាក៏ដោយ ។គឺជាច្បាប់ដែលកើតមកតំណាលនឹងវិចារណញាណនៃមនុស្ស
គឺជាកេតនភ័ណ្ឌដែលមនុស្សបានទទួល ជាពិសេសពីធម្មជាតិ ។
គឺជាច្បាប់ដែលកើតមកតំណាលនឹងវិចារណញាណនៃមនុស្ស គឺជាកេតនភ័ណ្ឌដែលមនុស្សបានទទួល ជាពិសេសពីធម្មជាតិ ។
ច្បាប់វិជ្ជមាន គឺជាច្បាប់ដែលមានទ្រង់ទ្រាយស្ទើរតែទាំងអស់
ជាប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ហើយមាន លក្ខណៈជាសាសនាផង ។
ច្បាប់វិជ្ជមានមានដើមកំណើតមកពីវិចារណញាណ។ ប៉ុន្តែបើតាមការវិភាគឱ្យបានល្អិតល្អន់គេ ឃើញគេឃើញថាច្បាប់នេះពុំមែនមានដើមកំណើតមកពីវិចារណញាណសុទ្ធសាធទេ គឺវាកើតមកពីផលសាំញុំាំនៃប្រវត្តិសាស្រ្តព្រោះថាដំបូងច្បាប់វិជ្ជមានជាច្បាប់ប្រពៃណីបន្ទាប់មកជាច្បាប់លាយលក្ខណ៍អក្សរ ។ មានន័យ ថាច្បាប់វិជ្ជមានវិវត្តន៍ទៅតាមឧប្បត្តិហេតុនានានៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត
ដូចជាសង្រ្គាមនិងបម្រែបម្រួលប្រវត្តិសាស្រ្តជាដើម ។
ទស្សនៈមួយចំនួនដែលនិយាយអំពីច្បាប់ធម្មជាតិដូចជា :
- លោកក្រូស៊្យូស(Crotius) យល់ថាច្បាប់ជានិយាមមួយដែលមានគំនិតចេញពីវិចារណញាណត្រឹមត្រូវ
- តាមលោកកាន់(Kant) ច្បាប់មិនមែនជាការពិសោធមួយទេ
ប៉ុន្តែជាគំនិតមួយដែលមានមូលដ្ឋានវិចារណញាណកើតមានមុនពិសោធន៍នៅក្នុងសេរីភាពរបស់មនុស្ស
។
- តាមលោកម៉ាក់(Mark) យល់ថាច្បាប់គ្មានអ្វីក្រៅពីបំណកស្រាយអនុភាពរបស់វណ្ណៈសង្គមមួយដែលមានអំណាច។ ច្បាប់គឺជាឆន្ទៈរបស់វណ្ណៈសង្គមដែលកាន់អំណាច ។
- លោក ហូប(Hobbes) យល់ថាច្បាប់ជាសេចក្តីត្រូវការជាមូលដ្ឋាន ។
- ពួកវិចារណញាណនិយម ថាច្បាប់គឺជាកេតនភ័ណ្ឌពិសេសរបស់មនុស្សពីធម្មជាតិ ជាភាវៈប្រកបដោយវិចារណញាណប្រកបដោយលក្ខណៈសកលនិងមិនប្រែប្រួល ។
- លោកដូខិន(Durkhen) យល់ថាច្បាប់ក៏ដូចជាសីលតម្លៃដទៃទៀតដែរ គឺជាផលដែលបានមកពីសង្គមការសិក្សាជាក់លាក់ពីការវិវត្តនៃច្បាប់បានបង្ហាញអោយឃើញថាច្បាប់ស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលដំបូងច្របូកច្របល់លាយឡំនឹងនិយាមសង្គមផ្សេងៗជាមួយនឹងទំនៀមទម្លាប់ជាមួយនឹងសាសនាជាដើម ។
សិទ្ធិនិងករណីយកិច្ចមានទំនាក់ទំនងគ្នាជានិច្ច ព្រោះទាំងពីរនេះសុទ្ធតែតាងនូវទិដ្ឋភាពពីរនៃតម្លៃដែល មានសារៈសំខាន់ស្មើគ្នា ។ ព្រោះថាសិទ្ធិរបស់អ្នកដទៃជាមូលដ្ឋាននៃករណីយកិច្ចរបស់យើងចំពោះគេហើយ ករណីយកិច្ចរបស់យើងចំពោះអ្នកដទៃក៏ជាមូលដ្ឋាននៃសិទ្ធិរបស់អ្នកដទៃមកលើយើងវិញដែរ ។ ម្យ៉ាងទៀត សិទ្ធិនិងករណីយកិច្ច ចាំបាច់ត្រូវផ្សារភ្ជាប់គ្នាព្រោះថាបើមានតែសិទ្ធិអត់ភារកិច្ចគឺអនាធិបតេយ្យ បើមានតែករណីយកិច្ចអត់សិទ្ធិគឺផ្តាច់ការ ។ ដូចនេះករណីយកិច្ចមួយត្រូវតែមានសិទ្ធិមួយក្នុងក្របខណ្ឌសមស្រប ។ ឧទាហរណ៍ : និយោជកឬកម្មករមានសិទ្ធិទាមទារនូវប្រាក់បំណាច់សមស្របមួយ ឯនយោជកឬរដ្ឋមានករណីយកិច្ច និងដោះស្រាយតាមសំណូមពរនិងតាមលទ្ធភាពដែលអាចធ្វើបាន តែនយោជកឬរដ្ឋក៏មានសិទ្ធិទាមទារឱ្យ នយោជិកឬកម្មករធ្វើការបន្ថែមម៉ោងដែរ ។ ហើយកម្មករក៏មានករណីយកិច្ចប្រតិបត្តិតាមកំណត់នេះដែរ។ ដូច្នេះសិទ្ធិនិងករណីយកិច្ចត្រូវតែនៅជាមួយគ្នា មិនអាចនៅដាច់ពីគ្នាបានឡើយមានសិទ្ធិតែត្រូវបំពេញករណីយកិច្ច កាលណាបំពេញករណីយកិច្ចហើយត្រូវតែមានសិទ្ធិ ។ សិទ្ធិនិងករណីយកិច្ចមានសារៈសំខាន់ដូចគ្នា ។ ហេតុនេះហើយបានជាសិទ្ធិមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធណាស់ជាមួយករណីយកិច្ចដោយហេតុថា "សិទ្ធិអ្នកដទៃជាមូលដ្ឋាននៃករណីយកិច្ចរបស់យើងចំពោះគេ ឯករណីយកិច្ចរបស់យើងចំពោះគេជាមូលដ្ឋាននៃសិទ្ធិរបស់គេ មកលើយើង"។