យុត្តិធម៌ គឺជាពាក្យស័ក្ដិសិទ្ធិ ដោយហេតុថាពាក្យនេះឯងធ្វើឱ្យមនុស្សហ៊ានស្លាប់ ហ៊ានងើបឡើងតស៊ូដើម្បីទាមទារយុត្តិធម៌ក្នុងការកាត់សេចក្ដី យុត្តិធម៌ក្នុងការបែងចែក យុត្តិធម៌ក្នុងការប្រើប្រាស់ និងយុត្តិធម៌ក្នុងការរស់នៅ...។
យុត្តិធម៌ក្នុងការផ្ដោះប្ដូរ បែងចែក បង្ក្រាប
គឺជាភាសាត្រឹមត្រូវឥតល្អៀងក្នុងការផ្ដោះប្ដូរ ។ ការផ្ដោះប្ដូរប្រកបដោយយុត្តិធម៌ កាលណាអ្នកដោះដូរបានយករបស់ពីរដែលមានតម្លៃស្មើ ឬស្ថិតនៅលើសមមូលនៃតម្លៃមកធ្វើការដោះដូរគ្នានូវវត្ថុនោះឯង។ អ្នកដោះដូរម្ខាងៗ មិនខូចប្រយោជន៍ក្នុងការដោះដូរនេះ។
គឺជាយុត្តិធម៌របស់មនុស្សទាំងឡាយដែលទទួលស្គាល់ថាត្រឹមត្រូវទៅតាមលទ្ធផលដែលខ្លួនបានទទួលឬរង្វាន់ជាថ្នូរនៃកម្លាំងស្នាដៃនិងតម្រូវការរបស់ខ្លួន។ ពេលខ្លះការបែងចែកមើលទៅហាក់ដូចជាយុត្តិធម៌ក្នុងករណីដែលគេឃើញថាទាំងមនុស្សមានសមត្ថភាពនិងមនុស្សគ្មានសមត្ថភាពទទួលផលស្មើគ្នា។
ជាយុត្តិធម៌ដែលមានសណ្ឋានជាសមភាពសមាមាត្រ គឺជាការបង្ក្រាបមួយបែបដែលចាប់អ្នកមានពិរុទ្ធឱ្យទទួលកំហុស ឬសងជំងឺចិត្តដល់អ្នករងគ្រោះឱ្យស្មើនឹងទម្ងន់នៃការខូចខាត។ ក្នុងការថ្លឹងថ្លែងនេះ គេតែងយកពិរុទ្ធភាពនៃអ្នកប្រព្រឹត្តបទល្មើសមកពិនិត្យផងដែរ ដោយគេគិតថាតើអ្នកប្រព្រឹត្តបទល្មើសនោះប្រព្រឹត្តដោយឆន្ទៈ ឬក៏យ៉ាងណា។
ភាពមិនស្មើគ្នាដែលមានមកពីកំណើតមាននៅក្នុងលំដាប់នៃសង្គម នៅក្នុងមុខងារសាធារណៈ ឬក៏នៅក្នុងការបង់វិភាគទានថវិការដ្ឋ។ មូលដ្ឋានសំខាន់នៃវិសមភាពនេះកើតចេញពីកោសល្យ សម្បទា សុខភាព បញ្ញានិងចរិយារបស់មនុស្សដែលមានពីកំណើតមក។ មានតែសិទ្ធិប៉ុណ្ណោះទេដែលកំណត់ការទទួលសមភាពធម្មជាតិ។ ជាក់ស្ដែង សេចក្ដីប្រកាសសិទ្ធិមនុស្សថ្លែងថា «មនុស្សទាំងអស់កើតមកមានសិទ្ធិស្មើគ្នា»។ ចំណុចនេះ គេមិនអះអាងថា មនុស្សទាំងអស់ស្មើគ្នាគ្រប់លក្ខណៈនោះទេ ប៉ុន្តែទោះជាមានភាពផ្សេងៗគ្នានិងវិសមភាពក្នុងការពិតក៏ដោយ ក៏មនុស្សទាំងអស់មានសិទ្ធិស្មើគ្នាដោយសារខ្លួននាវិចារណញ្ញាណដែលជាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្សទូទៅ ។
ក្នុងបណ្ដាប្រទេសកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសុទ្ធតែមានបំណងឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមានសមភាពដូចគ្នាទាំងអស់
ទោះជានរណាក៏ដោយ
ត្រូវតែចូលនៅក្នុងប្រព័ន្ធតែមួយនៃសិទ្ធិនិងករណីយកិច្ចដូចជាបម្រើទ័ព
អ្នកល្មើស ត្រូវទទួលទោសទណ្ឌ ឬមានសិទ្ធិចូលរួមបោះឆ្នោតជាដើម។
វិសមភាពក្នុងរវាងមនុស្ស
ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ មានដូចជាលក្ខខណ្ឌដ៏ពិបាកនៃការរស់នៅ
កង្វះខាតប្រាក់កាស ការនឿយហត់ ...ទាំងអស់នេះ នឹងធ្វើឲ្យសីលពុទ្ធិនឿយណាយ។
សមភាពនៃបុគ្គល
គឺជាសញ្ញាណមួយសំខាន់ណាស់
ហើយដែលគេស្គាល់យ៉ាងច្បាស់បំផុតនៅពេលណាដែលគេជួបនឹងទុក្ខវេទនា។
វិសមភាពសង្គម បានធ្វើឲ្យមនុស្សភ្លេចវិសមភាពធម្មជាតិយ៉ាងងាយបំផុត
ប៉ុន្តែវិសមភាពនេះ នឹងត្រូវគេនឹកឃើញឡើងវិញនៅពេលដែលមនុស្សស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពបញ្ហា។
សប្បុរសធម៌ គឺជាគុណធម៌ពិសេសរបស់មនុស្សទាំងឡាយណាដែលមានចិត្តល្អនិងមនុស្សធម៌។ ជនសប្បុរស ជាជនដែលមានឆន្ទៈប្រកបដោយឧត្ដមគតិមនុស្សជាតិនិងចិត្តប្រណីមេត្តា។ តាមទស្សនវិជ្ជា សប្បុរសធម៌ គឺជាសេចក្ដីស្នេហាចំពោះអ្នកដទៃ ពោលគឺសញ្ចេតនាដែលរុញច្រានមនុស្សឱ្យធ្វើអំពើល្អចំពោះអ្នកដទៃ។ យុត្តិធម៌ មានលក្ខណៈបញ្ញា ដែលចូលទៅក្នុងលំដាប់ នៃវិចារណញ្ញាណ ចំណែកសប្បុរសធម៌វិញ មានលក្ខណៈវេទនា លក្ខណៈសញ្ចេតនា ដែលចូលទៅក្នុងលំដាប់នៃចិត្ត។ Saint Paul បានពោលថា «ទោះបីខ្ញុំចែកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ខ្ញុំទាំងអស់ទៅឱ្យអ្នកក្រក៏ដោយ ប្រសិនបើខ្ញុំគ្មានសប្បុរសធម៌ ក៏ខ្ញុំគ្មានគុណធម៌អ្វីទាំងអស់»។ តាមគោលការណ៍អវិជ្ជមាននៃយុត្តិធម៌គឺ «កុំធ្វើចំពោះអ្នកដទៃនូវអំពើណាដែលអ្នកមិនចង់ឱ្យគេធ្វើចំពោះខ្លួនអ្នក»។ តាមគោលការណ៍នេះ យុត្តិធម៌អាចត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ថា មានភាពអយុត្តិធម៌ខ្លះដែលស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលនៃទំនោរនិងសេចក្ដីត្រូវការ។ លោក ម៉ានីញ៉េ បានឱ្យនិយមន័យយុត្តិធម៌ថាជាអាជ្ញាកណ្ដាលរវាងអត្តទត្ថភាពនៃរូបរាងកាយ និងសប្បុរសធម៌។ មានតែ សប្បុរសធម៌តែមួយគត់ ដែលបង្ហាញឱ្យឃើញនូវការមិនគិតគូរដល់ផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន និងឱ្យឃើញនូវចិត្តបុណ្យសុទ្ធសាធ ព្រោះសប្បុរសធម៌ មិនគន់គូរធ្វើលេខដូចយុត្តិធម៌ឡើយ។ ការពិតសប្បុរសធម៌ មិនមែនជាការដាក់ទាននោះទេ គឺជាសេចក្ដីស្នេហាចំពោះមនុស្សដូចគ្នា ក្នុងភាពសុខដុមនៃសីលជីវិត។ ករណីយកិច្ច នៃយុត្តិធម៌និងសប្បុរសធម៌ត្រូវតែរួមគ្នានិងបង្គ្រប់គ្នាទៅវិញទៅមក។ នៅក្បែរយុត្តិធម៌ សប្បុរសធម៌រក្សាទុកនូវតម្លៃរបស់ខ្លួនទាំងមូល។ យុត្តិធម៌ ឱ្យនិយមន័យទៅលើឧត្ដមគតិ ចំណែកឯសប្បុរសធម៌គឺជាកម្លាំងចលករនៃអំពើសីលធម៌ និងជាសំទុះដែលជំរុញយើងឱ្យសម្រេចយុត្តិធម៌។