(ជ២) មេរៀនទី១០៖ (មេរៀនសង្ខេប) សិទ្ធិនារី

១. សេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សពាក់ព័ន្ធសិទ្ធិនារី

សិទ្ធិនារីត្រូវបានគេប្រារឰជាលើកដំបូងនៅថ្ងៃទី ០៨ ខែ មីនា ឆ្នាំ ១៩១១ ។ សេចក្តី​​​​​ប្រកាស​ជាសកលស្តីពី សិទ្ធិមនុស្ស ហើយដែលពាក់ព័ន្ធនិងសិទ្ធិនារីជាសកលមាន ៣០មាត្រា គឺ ៖
-   មាត្រា១ មនុស្សទាំងអស់កើតមកមានសេរីភាព និងសមត្ថភាពផ្នែកសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ និងសិទ្ធិ។ មនុស្ស មានសតិ វិចារណញ្ញាណហើយគប្បីប្រព្រឹត្តចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក​ក្នុងស្មារតី ភាតរភាព។
-   មាត្រា៣ បុគ្គលម្នាក់ៗមានសិទ្ធិរស់រានមានជីវិត សេរីភាព និង​សន្តិសុខ​ផ្ទាល់ខ្លួន ។
-   មាត្រា៧ ជនគ្រប់រូបមានសិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ និងមានសិទ្ធិទទួល​ការការពារពី​ច្បាប់​ស្មើៗគ្នា ​ដោយគ្មាន ការរើសអើង...។
-   មាត្រា១៦ មនុស្សប្រុសស្រីដល់អាយុគ្រប់ការមានសិទ្ធិរៀបការ និងកសាង​គ្រួសារ​ដោយមិនប្រកាន់ពូជ សាសន៍ សញ្ជាតិ ឬសាសនាឡើយ.....។
-   មាត្រា២១ មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិចូលរួមក្នុងការដឹកនាំកិច្ចការសាធារណៈនៃប្រទេសរបស់ខ្លួនដោយផ្ទាល់ ឬតាមរយៈតំណាងដែលបានជ្រើសរើសដោយសេរី ។ មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិចូលបម្រើមុខងារ សាធារណៈនៃប្រទេសខ្លួន ។
-   មាត្រា២៣ មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិមានការងារធ្វើ និងជ្រើសរើសការងារដោយសេរី...។
-   មាត្រា២៥ មនុសគ្រប់រូបមានសិទ្ធិទទួលបានកម្រិតជីវភាពគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធានាសុខភាព និងសុខមាលភាព របស់ខ្លួននិងគ្រួសារ...។
-   មាត្រា២៦   មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិទទួលបានការអប់រំ...។
-   មាត្រា៤៥   ការរើសអើងគ្រប់ប្រភេទប្រឆាំង និងនារីត្រូវបំបាត់ចោលទាំងស្រុង និងការធ្វើអាជីវកម្មលើ ការងារនារីត្រូវហាមឃាត់...។
-   មាត្រា៤៦ អំពើលក់ដូរមនុស្ស អំពើធ្វើអាជីវកម្មផ្នែកពេស្យាកម្ម និងអំពើ​អាស​អាភាស​ដែលប៉ះពាល់ដល់ សេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់នារី ត្រូវហាមឃាត់...។
-   មាត្រា៤៧   មាតាបិតាមានកាតព្វកិច្ចចិញ្ចឹមថែរក្សា និងអប់រំកូនចៅជាពលរដ្ឋល្អ...។

២. ទស្សនវិស័យសាសនានិងវប្បធម៌ចំពោះនារី

សង្គមខ្មែរយើងតាំងពីដើមរៀងមក យើងសង្កេតឃើញក្មេងស្រី​រៀនបានតិច​ជាង​ក្មេងប្រុសដែលជះឥទ្ធិពលដល់ ការអភិវឌ្ឍ សេដ្ឋកិច្ច ឬប្រទេសជាតិ ដោយហេតុថា​សកម្មភាព​ក្នុងគ្រួសារមួយចំនួនធំ គឺជាបន្ទុករបស់នារីភេទ ។ សព្វថ្ងៃនេះ ថ្វីត្បិតតែនារី មាន​សិទ្ធិស្មើបុរសក៏ដោយ ក៏នៅតែប្រឈមមុខចំពោះបញ្ហាសង្គមមួយចំនួន ដូចជា​ទាក់ទង និងបញ្ហាសាសនា ។ ដោយពុទ្ធសាសនា​ជាសាសនាមានវិន័យតឹងរ៉ឹង​ចំពោះ​នារីភេទ ធ្វើអោយនារីភេទបាត់បង់ឱកាសជា ច្រើនក្នុងការអភិវឌ្ឍខ្លួន ឬសមត្ថភាពខ្លួន ។ទាក់ទងនឹងវប្បធម៌ សង្គមខ្មែរយើងទម្លាក់កំហុសលើនារីច្រើនជាងបុរស​ទោះជាការ​ប្រព្រឹត្តនោះ​មានលក្ខណៈ ដូចគ្នានិងបុរសក៏ដោយ ។ឧទាហរណ៍ ៖ គេមិនសូវថ្កោលទោសបុរសដែលលួចមានសហាយសន្មត់ទេតែបើនារីវិញមុខជាដាក់កំហុសធ្ងន់ធ្ងរជាមិនខាន។

៣. អនុសញ្ញាស្តីពីការលុបបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងនិងនារីភេទ

ការរើសអើងប្រឆាំងនិងនារីភេទ គឺជាការរំលោភទៅលើគោលការណ៍នៃសិទ្ធិ ស្មើភា​ពគ្នា និងគោលការណ៍ស្តីពីការ គោរពចំពោះភាពថ្លៃថ្នូរជាមនុស្ស ។ អនុសញ្ញាបានចែងថា៖
-   មាត្រា១ ឈរលើមូលដ្ឋាននៃសិទ្ធិនិង​សេរីភាពនារីនិងបុរស ត្រូវមានភាព​ស្មើគ្នានៅក្នុងសង្គម គ្រួសារ និង លើគ្រប់វិស័យនយោបាយ ពលរដ្ឋ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច វប្បធម៌ និងវិស័យផ្សេងៗទៀត។
-   មាត្រា២ រាល់ការរើសអើងនិងអំពើហិង្សាលើនារី ត្រូវបានការពារតាមផ្លូវច្បាប់។ ត្រូវបានធានាសេវាសមស្រប ដែលទាក់ទិននឹងការពពោះ ការសម្រាលកូន ។
-   មាត្រា៣ នារីមានសិទ្ធិដូចបុរសក្នុងការចូលរួមការងារលើគ្រប់វិស័យ​សង្គម​ តាម​សមត្ថភាព និងជំនាញរបស់ខ្លួន។
-   មាត្រា៤ រាល់អំពើបង្ខិតបង្ខំ ឬបញ្ឈប់ការងារនារីភេទ​មិនត្រូវ​ធ្វើតាម​ទំនើងចិត្តឡើយ ។
-   មាត្រា៥ កិច្ចការក្នុងគ្រួសារ និងការអប់រំចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាកូន​ជាភាកិច្ច​របស់បុរសនារី ។
-   មាត្រា៦ ការលក់ដូរ និងអាជីវកម្មផ្នែកពេស្យាចារលើនារីភេទ​ជាអំពើរំលោភ​សិទ្ធិមនុស្ស ។
-   មាត្រា៧ នារីគ្រប់រូបមានសិទ្ធិឈរអោយគេបោះឆ្នោតដូចបុរសដែរ ។
-   មាត្រា៨ នារីនិងបុរសមានសិទ្ធិស្មើគ្នាក្នុងសកម្មភាពការងាររដ្ឋាភិបាល អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងអន្តរជាតិ តាមសមត្ថភាពខ្លួន ។
-   មាត្រា៩ នារីនិងបុរសមានសិទ្ធិស្មើគ្នាក្នុងការផ្លាស់ប្តូរ ឬរក្សាទុកសញ្ជាតិរបស់ខ្លួន ។
-   មាត្រា១០ នារីនិងបុរសមានសិទ្ធិស្មើគ្នាក្នុងការទទួលយកអាហារូបការណ៍គ្រប់គ្រឹះស្ថាន​ទាំង​ក្នុងស្រុក និងក្រៅប្រទេស។
-   មាត្រា១១ នារីគ្រប់រូបមានសិទ្ធិរើបម្រះដើម្បីទាមទារសិទ្ធិរបស់ខ្លួនលើការងារ ដែលប្រព្រឹត្តផ្ទុយនិងសេចក្តី ថ្លៃថ្នូររបស់នារីភេទ ។
-   មាត្រា១២ នារីគួរមានការលើកទឹកចិត្តដើម្បីធានាសុខភាពម្តាយនិង​ទារក​ព្រមទាំងជួយកង្វះខាតក្នុងគ្រួសារ។
-   មាត្រា១៣ នារីគ្រប់រូបមានសិទ្ធិចូលរួមក្នុងសកម្មភាពកំសាន្តកីឡា​និងរាល់ទិដ្ឋភាពនៃជីវភាពវប្បធម៌ទាំងឡាយ។
-   មាត្រា១៤ រដ្ឋត្រូវគិតគូរដល់ស្ត្រីជនបទអោយទទួលប្រយោជន៍ពីការអភិវឌ្ឍ ដូចជាការឧបត្ថម្ភផ្នែកសុខាភិបាល សន្តិសុខ ការអប់រំ និងទទួលឥណទានផ្នែកកសិកម្ម ។
-   មាត្រា១៥ នារីមានសិទ្ធិស្មើនិងបុរសចំពោះមុខច្បាប់ ។
-   មាត្រា១៦ នារីគ្រប់រូបមានសិទ្ធិទទួលយក ឬបដិសេធក្នុងការជ្រើសរើស​គូស្រករដោយគ្មានការបង្ខិតបង្ខំពី ក្រុមគ្រួសារ ឬអាណាព្យាបាលឡើយ ។ នារីមានសិទ្ធិ​​ប្តឹងសុំលែងលះនៅពេលណាដែលមិនអាចទ្រាំទ្រក្រោមការគៀបសង្កត់ពីប្តី។ ដោយ​យោងតាមអនុសញ្ញានេះបុរសត្រូវយល់ដឹងនិងជួយលើកតម្កើងតម្លៃស្ត្រីព្រមទាំងកាត់បន្ថការរើសអើង និងអំពើហិង្សាគ្រប់ប្រភេទ ។

៤. កាតព្វកិច្ចរដ្ឋជាភាគីហត្ថលេខី

បណ្តារដ្ឋជាភាគីហត្ថលេខីទាំងឡាយ ត្រូវមានកាតព្វកិច្ចអនុវត្តគោលការណ៍ដែល​មាន​ចែងក្នុងសេចក្តីប្រកាសស្តីពីការលុបបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើង​ប្រឆាំង​នារីភេទ ។
រដ្ឋជាភាគីត្រូវផ្តន្ទាទោសការរើសអើងប្រឆាំងនារីភេទគ្រប់ទម្រង់ ដោយសន្យាថា៖
-   បញ្ចូលគោលការណ៍សមភាពរវាងបុរស និងនារី ក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឬ ច្បាប់ជាតិ​អោយបានសមស្រប ។
-   អនុវត្តបទបញ្ញត្តិនិងវិធានការច្បាប់រួមទាំងទណ្ឌកម្មផងបើចាំបាច់ ដើម្បី​ហាមឃាត់​ការរើសអើងទាំងអស់ប្រឆាំងស្ត្រីភេទ ។
-   បង្កើតកិច្ចការពារនារីតាមផ្លូវច្បាប់ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានសមភាព ។
-   ចាត់វិធានការដើម្បីលុបបំបាត់ចោល ការរើសអើងប្រឆាំងនារីដែលកើតឡើង​ដោយបុគ្គល​អង្គការឬសហគ្រាសណាមួយ។
-   ចាត់វិធានការសមស្របទាំងអស់រួមទាំងការធ្វើច្បាប់ផង ដើម្បីកែប្រែ​ ឬ​ដាក់ឱ្យនិរាករណ៍ច្បាប់ បទបញ្ជា ទម្លាប់និងការអនុវត្តណាដែលបង្កើត​ការរើសអើង​ប្រឆាំងនារី ។