(ជ២) មេរៀនទី១៖ (មេរៀនសង្ខេប) មង្គល ៣៨ ប្រការ

១. ​មង្គល ​(Happiness)

មង្គលគឺ ជាសេចក្តីសុខចម្រើនប្រកបដោយសេចក្តីសុខ សួស្តីដែលមនុស្សទាំងអស់ក្នុងលោកប្រាថ្នាចង់បាន។
មង្គលមាន ៣៨ប្រការ គឺជាសេចក្តីសុខចម្រើនប្រកបដោយសេចក្តីសុខ ដែលកើតឡើងពីការប្រតិបត្តិ តាមទ្រឹស្តីព្រះពុទ្ធសាសនា ។ដូចជាកិរិយាមិនសេពគប់បុគ្គលពាលទាំងឡាយ មានន័យថាយើងនឹងមានមង្គលដ៏ឧត្តម បើយើងមិន ឈរសេពគប់និងបុគ្គលពាល ។ ឧទាហរណ៍ : យើងមានមិត្តគឺ មិត្តល្អនេះហើយដែលជាមង្គលដ៏ប្រសើរសម្រាប់យើង។

២. ប្រវត្តិនៃការស្វែងរក​មង្គល (History of find the Happiness)

បុព្វហេតុដែលនាំឱ្យកើតមានមង្គល ៣៨ប្រការ ព្រោះកាលពីដើមឡើយមានអាចារ្យមួយក្រុមបាន ជជែកពីរឿងមង្គលដោយអាចារ្យខ្លះប្រកាន់ថាការឮ ដោយត្រចៀកគឺមង្គល និងខ្លះទៀតប្រកាន់ថាការដឹងរស់ ជាតិគឺមង្គល ។ ការជជែកគ្នាពុំមានការយល់ស្របគ្នាឡើយ។ អស់រយៈពេល១២ ឆ្នាំក្រុមនីមួយៗស្វែងរក សុភមង្គលមិនឃើញ ។ ទេវតាទាំងឡាយក៏នាំគ្នាសួរព្រះឥន្រ្ទាធិរាជដើម្បីរកមង្គល។ បន្ទាប់ពីសាកសួរពី បុព្វហេតុនិងដឹងពីហេតុផលចប់សព្វគ្រប់ហើយ ព្រះឥន្រ្ទបា្រប់ទៅទេវតាទាំ​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ងនោះថា រឿងនេះកើតឡើងនៅ ឋានមនុស្ស ដូច្នេះអ្នកទាំងឡាយចូរនាំគ្នាទៅក្រាបបង្គំទូលសួរមង្គលនេះ ក្នុងសំណាក់ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់នៅវត្ត ជេតពនចុះព្រះអង្គនឹងសម្តែងប្រាប់ហើយ ។ ដូចនេះហើយទើបមានមង្គល៣៨ប្រការ ។មង្គលដែលប្រសើរជាងគេក្នុងចំណោមមង្គលផ្សេងៗទៀតនោះនាំឱ្យមនុស្សជឿលើកម្មផល ចេះរក្សា សីលធ្វើទានប្រាស់ចាកអំពើបាបទាំងឡាយ មានចិត្តកត្តញូចំពោះមាតាបិតា ។

៣.  ទស្សនៈព្រះពុទ្ធទៅលើ​មង្គល (Buddhist concept on the  Happiness)

-   មង្គលទី១ គឺកិរិយាមិនសេពគប់នូវបុគ្គលពាលទាំងឡាយដែលនាំឱ្យចាកផុតក្តីអន្តរាយទាំងផ្លូវកាយ និងផ្លូវអារម្មណ៍ ។
-   មង្គលទី២ គឺកិរិយាសេពគប់នូវបុគ្គលជាបណ្ឌិតទាំងឡាយរមែងទទួលបានប្រយោជន៍ជាច្រើន។
-   មង្គលទី៣ គឺកិរិយាបូជាដល់បុគ្គលដែលគួរបូជា មានចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ អ្នកមានសីល...។
-   មង្គលទី៤ គឺកិរិយានៅក្នុងប្រទេសដ៏សមគួរ រមែងទទួលបាននូវធម៌ដ៏ប្រសើរ ឃើញនិងស្តាប់ធម៌ប្រសើរ បានសិក្សារៀនសូត្រប្រសើរ រស់នៅបានប្រសើរ...។
-   មង្គលទី៥ ភាវៈនៃបុគ្គលបានធ្វើបុណ្យទុកហើយក្នុងកាលមុន បុណ្យនេះឯងមិនភ្លេចបុគ្គលនេះឡើយ។
-   មង្គលទី៦ កិរិយាតម្កល់ខ្លួនដោយប្រពៃមានន័យថា ការជឿលើកម្មផល គុណព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃ ការរក្សាសីល៥  សីល៨ ការស្តាប់ធម្មទេសនា និងការបរិច្ចាគទ្រព្យសម្បត្តិធ្វើទាន ការប្រព្រឹត្តអំពើសុចរិត ការបំពេញកុសល ។
-   មង្គលទី៧ ភាវៈនៃការបានស្តាប់ បានរៀនចេះចាំច្រើននូវធម៌របស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។
-   មង្គលទី៨ សេចក្តីឈ្លាសវៃក្នុងសីល្ប៍សាស្រ្តវិទ្យាសាស្រ្តបច្ចេកវិទ្យាទាំងពួង មានន័យថា ការឈ្លាសវៃក្នុងការ សិក្សារៀនសូត្រ ។
-   មង្គលទី៩ គឺវិន័យនៃបុគ្គលសិក្សាដោយប្រពៃ មានន័យថាបុគ្គលមានសីលជាអ្នកប្រាសចាកការធ្វើអំពើបាប ដូច ជាការមិនសម្លាប់សត្វ មិនលួចទ្រព្យគេ មិនប្រព្រឹត្តខុសកាម  មិនឆបោក មិនសេពសុរានិងគ្រឿងស្រវឹង ។
-   មង្គលទី១០ គឺវាចាដែលបុគ្គលពោលបានត្រឹមត្រូវ ដូចជាវាចារទន់ភ្លន់ ផ្អែមល្ហែម មិនមូលបង្កាច់អ្នកដទៃ មិនពោលពាក្យទ្រគោះបោះបោក ។
-   មង្គលទី១១-១២ ការបម្រើមាតា និងបិតាប្រកបដោយកត្តញ្ញូនិងកតវេទី គោរពចំពោះអ្នកមានគុណដោយតម្កល់ទុកវង្សត្រកូលឱ្យខ្ពង់ខ្ពស់ ។
-   មង្គលទី១៣ គឺសេចក្តីសង្រ្គោះចំពោះបុត្រធីតានិងភរិយា ការអប់រំបុត្រនិងភរិយាមិនឱ្យធ្វើអំពើអាក្រក់ ធ្វើតែអំពើល្អនិងផ្សំផ្គុំកូនជាស្វាមីភរិយាដោយចែកទ្រព្យជាដើម ។
-   មង្គលទី១៤ គឺការងារដែលមិនត្រូវច្របូកច្របល់ មានន័យថាជាសេចក្តីព្យាយាមធ្វើការដោយម៉ឺងម៉ាត់បំផុត មិនចាប់នេះចោលនោះ ។
-   មង្គលទី១៥ គឺ កិរិយាបរិច្ចាកទាន ដូចជាការចែករំលែកគ្រឿងដំណប់បរិភោគ  ស្នាក់អាស្រ័យ និងថ្នាំពេទ្យជាដើម និងការ ផ្តល់ដំបូន្មានល្អៗដល់អ្នកផងទាំងពួង ។
-   មង្គលទី១៦ គឺជាកិរិយាប្រព្រឹត្តនូវធម៌ ដោយវៀរចាកនូវអកុសលកម្មផ្សេងៗ។
-   មង្គលទី១៧ គឺសេចក្តី សង្គ្រោះដល់ញាតិទាំងឡាយដែលជួបការលំបាក ។
-   មង្គលទី១៨ គឺការងារទាំងឡាយ ដែលមិនមានទោស ដូចជា ការបម្រើចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ការដាំសួន ការសង់ស្ពាន ជីកអណ្តូង ជីកស្រះទឹក សង់សាលារៀន និងសង់ សាលាសំណាក់ជាដើម ។
-   មង្គលទី១៩ គឺកិរិយាមិនត្រេកអរក្នុងបាប និងកិរិយាវៀរចាកបាបដែលជាគ្រឿង ញុំាំងសត្វឱ្យសៅហ្មង ។
-   មង្គលទី២០ គឺសេចក្តីសង្រួមវៀរចាកនូវកិរិយាផឹកនូវទឹកស្រវឹង ។
-   មង្គលទី២១ គឺសេចក្តីមិនប្រមាថ ក្នុងធម៌ទាំងឡាយដូចជាការមិនធ្វេសប្រហែសក្នុងការងារ ឬការសិក្សាជាដើម ។
-   មង្គលទី២២ គឺសេចក្តីគោរពចំពោះបុគ្គលដែលគួរគោរពបូជាដូចជាជីដូន ជីតាម្តាយឪពុក ឬចាស់ទុំ។
-   មង្គលទី២៣ គឺកិរិយាប្រព្រឹត្ត បន្ទាបខ្លួន គឺជាការដាក់ចិត្តកាយដោយមិនប្រកាន់ខ្លួន ។
-   មង្គលទី២៤ គឺសេចក្តីត្រេកអរចំពោះរបស់ដែលខ្លួនមានដែលខ្លួនរកបានដោយសមត្ថភាពផ្ទាល់។
-   មង្គលទី២៥ គឺជាការដឹងនូវឧបការគុណចំពោះអ្នកដែលខ្លួន បានធ្វើអំពើល្អដល់ខ្លួន ។
-   មង្គលទី២៦ គឺកិរិយាស្តាប់នូវធម៌តាមកាល មានន័យថាកាលនៃឧបោថសីល ។
-   មង្គលទី២៧ គឺសេចក្តីអត់ធន់ មានន័យថា សេចក្តីអត់ធន់មិនមានចិត្តក្រេវក្រោធខឹង ចងអាឃាត ព្យាបាទចងពៀរដល់មនុស្សសត្វទាំង ឡាយ ។
-   មង្គលទី២៨ គឺភាវៈនៃបុគ្គលដែលគេប្រដៅបានដោយងាយ ។
-   មង្គលទី២៩ គឺកិរិយាបានឃើញ បានជួបសមណៈទាំងឡាយដែលមានឥន្រ្ទិយ៍ស្ងប់រំងាប់ ជាអ្នកមានសីលមានធម៌ ។
-   មង្គលទី៣០ គឺកិរិយាសាកសួរនូវធម៌តាមកាលគួរឬពុំគួរ ។
-   មង្គលទី៣១ គឺសេចក្តីព្យាយាមដុតនូវ បាបធម៌កសាងតែអំពើល្អ ។
-   មង្គលទី៣២ គឺកិរិយាប្រព្រឹត្តនូវធម៌ដ៏ប្រសើរមិនព្យាបាទធ្វើទុកទោសអ្នកដទៃ ។
-   មង្គលទី៣៣ គឺកិរិយាឃើញនូវ អរិយសច្ចៈដូចជា ទុក្ខសច្ចៈ សមុទយសច្ចៈ និរោធសច្ចៈ និងមគ្គសច្ចៈ ។
-   មង្គលទី៣៤ កិរិយាធ្វើឱ្យជាក់ច្បាស់នូវព្រះនិព្វាន ជាសេចក្តីប្រតិបត្តិឱ្យត្រង់តាមផ្លូវអរិយមគ្គ ដូចជាសីល សមាធិ បញ្ញា ។
-   មង្គលទី៣៥ គឺចិត្តរបស់បុគ្គលឯណាមិនញាប់ញ័រនឹងលាភ ឥតលាភ មានយស ឥតយស និន្ទា សរសើរ..។
-   មង្គលទី៣៦ គឺការមិនមានសេចក្តីសោកស្តាយនូវអ្វីដែលបាត់បង់ទៅ ។
-   មង្គលទី៣៧ គឺចិត្ត ដែលប្រាសចាកធូលី មានន័យថា លោភៈ ទោសៈ និងមោហៈ ។
-   មង្គលទី៣៨ គឺជាចិត្តក្រេមក្សាន្ត មាន ន័យថា ជាចិត្តដែលប្រាសចាកនូវកិលេសទាំងពួង ។