មេរៀនទី៩៖ (សង្ខេបមេរៀន) សំណេរ៖ ប្រៀបធៀបចំណុចសំខាន់ៗមួយចំនួនក្នុងរឿងរាមកេរ្ដិ៍ និងរឿងរាមាយណៈ

        តាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវបញ្ជាក់ថារឿងរាមកេរ្តិ៍ របស់ខ្មែរយើងត្រូវបានកវីអ្នកនិពន្ធខ្មែរធ្វើនីយកម្មចេញពីរឿងរាមាយណៈឥណ្ឌារបស់ឥសីវាល្មិកិ ដោយហេតុនេះទើបបានជាចំណុចខ្លះនៃរឿងទាំងពីរនៅមាន លក្ខណៈដូចប្រហាក់ប្រហែល និងស្រដៀងគ្នា តែចំណុចខ្លះទៀតមានចំណុចខុសគ្នាទាំងស្រុងដោយ​ស្តែង ឱ្យ​ឃើញនូវលក្ខណៈសម្គាល់ជាតិរៀងៗខ្លួន។ ជុំវិញភាពខុសប្លែកនៃរឿងទាំងពីរនេះហើយទើបយើងអាចទាញយមកធ្វើការប្រៀបធៀបនូវលក្ខណៈដូច និងលក្ខណៈខុសមួយចំនួនដូចខាងក្រោម៖

   ➤ លក្ខណៈដូច
         ✦ តួអង្គ៖ ព្រះរាម ព្រះលក្ម្សណ៍ នាងសីតា ហនុមាន។
         ✦ ទីកន្លែង៖ នគរឰយុធ្យា ក្រុងលង្ការ នគរមិថិលា។
         ✦ សង្រ្គាម៖ រវាងពួកព្រះរាម និងក្រុងរាពណ៍​ ទំនាស់សាសនា។
         ✦ លក្ខណៈរឿង៖ អច្ឆរិយៈ។

   ➤ លក្ខណៈខុសគ្នា
        ◆ អត្ថន័យ
              ✦ ឥទ្ធិពល​សាសនា៖ រឿងរាមកេរ្តិ៍​ទទួលឥទ្ធិពល​ពីព្រះពុទ្ធសាសនា​។ រឿងរាមាយណៈ​ពុំមានទទួលឥទ្ធិពល​ពីព្រះពុទ្ធសាសនា។
              ✦ លក្ខណៈឧត្តមគតិរឿង៖ រឿងរាមកេរ្តិ៍អ្នកនិពន្ធ​បានរៀបរៀង​លក្ខណៈសកម្មភាព​របស់ព្រះរាម​ស្របទៅតាម​មនុស្សនិយម ដោយពុំបាន​ទ្រទ្រង់​លើកតម្កើង​តួអង្គនេះ​ ជាអាទិទេព​ដែលគ្មានឆ្គងនោះឡើយ។ ចំណែកឯរឿងរាមាយណៈបានបង្ហាញនូវរូបលក្ខណៈ​សកម្មភាព​តាំងពីដើម​ដល់ចប់​របស់ព្រះរាម​ តម្កល់តម្កើង​ថាជាតួអង្គ​ប្រកបដោយ​វិមល ហើយជា​តំណាងអាទិទេពអវតា​រ។

        ◆ អត្ថរូប
              ✦ ផ្ដើមរឿង៖ រឿងរាមកេរ្តិ៍ខ្មែរផ្ដើមរឿងដោយការធ្វើហោមពិធីរបស់ឥសីពិស្វាមិត្រ និងទំនាស់រវាងព្រះរាម និងកាកនាសូរ ដែលក្អែកនេះបានឆាបបំផ្លាញហោមពិធីរបស់ឥសី។ ចំណែកឯរឿងរាមាយណៈ ផ្ដើមរឿងដោយបាន​បង្ហាញពី​ការយោនយកកំណើត​របស់អវតារ​ព្រះវិស្ណុ​តាមការសុំ​របស់ពួកព្រាហ្មណ៍​ដោយការបូជាយញ្ញ និងការបែងភាគ​របស់អវតារ​។ ម្យ៉ាងទៀតរឿងនេះ​ព្រះរាមជាអវតារចុះពីឋានលើមកមាន​មុខងារជាស្រេច​ គឺធ្វើសង្រ្គាម​កម្ចាត់​ពួកអ្នកប្រឆាំង​ និងសាសនា​ព្រាហ្មណ៍​ដែលគេហៅថាពួករក្សសៈ។
              ✦ ដំណើររឿង៖ រឿងរាមកេរ្តិ៍បង្ហាញពីភាពជោគជ័យផង និងបរាជ័យផង។ ចំណែកឯរឿងរាមាយណៈបង្ហាញពីសកម្មភាព​ និងជោគជ័យរបស់តួអង្គព្រះរាម។
              ✦ វិធីតែងនិពន្ធ៖ រឿងរាមកេរ្តិ៍​តែងជាកាព្យបែបខ្មែរលំនាំបែបបទល្ខោន​ហើយគ្មានចែកជាវគ្គជាកាន្ទ​​ដូចរឿងរាមាយណៈឡើយមានបទដូចជា៖ បទសំរើប សំណាខរ សំណាខម សំណាខ្មែរ សំណាស្ដេចលលាជាដើម។ ចំណែករឿងរាមាយណៈតែងជាអត្ថបទកាព្យ​បែបសំស្រ្កឹតមានចំនួន​ ២៤០០០ស្លោកចែកជា ៧កាន្ទ។
              ✦ បញ្ចប់រឿង៖ រឿងរាមកេរ្តិ៍បញ្ចប់រឿងដោយតួអង្គព្រះរាម និងនាងសីតាព្រាត់ប្រាសគ្នា។ឯរឿងរាមាយណៈបញ្ចប់ដោយការវិលត្រឡប់​ទៅទេវលោករបស់ព្រះវិស្ណុ។

        ◆ អត្ថរស
              ✦ រឿងរាមាយណៈមានតម្លៃអច្ឆរិយភាព គឺអស្ចារ្យតាំងតែពីលក្ខណៈ​សកម្មភាព​ រហូតទៅដល់ដំណើររឿង។ ឯរឿងរាមកេរ្តិ៍មានអច្ឆរិយភាព និងតថភាពផង។

        សរុបមក​រឿងរាមកេរ្តិ៍​ និងរឿងរាមាយណៈ​មានលក្ខណៈដូចគ្នាត្រឹមតែសម្បក​ក្រៅ​តែបន្ដិចបន្ដួច​តែប៉ុណ្ណោះ​។ ចំណែកឯសាច់រឿង​វិញពុំគ្រាន់​តែមានសភាព​ពុំស្របគ្នា​នោះទេ គឺមានសភាព​ប្រឆាំង​គ្នាតែម្ដង​ទាំងផ្នែកអត្ថន័យ​ អត្ថរូប និងអត្ថរស។