មេរៀនទី២៖ (សង្ខេបមេរៀន) បំណិន៖ គោលសំខាន់នៃសាសនាព្រាហ្មណ៍

        សាសនាព្រាហ្មណ៍ បានផ្សាយមកដល់ប្រទេសកម្ពុជាយើង តាមរយៈពួកឈ្មួញ និងអ្នកផ្សព្វផ្សាយសាសនារបស់ជនជាតិឥណ្ឌា។ សាសនាព្រាហ្មណ៍ចូលមកដល់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយរីកចម្រើននៅក្នុងរង្វង់សតវត្សរ៍ទី១ នៃគ.ស. សាសនាព្រាហ្មណ៍ចែកជា៣ សម័យធំៗ គឺសម័យវេទនិយម សម័យព្រាហ្មណ៍និយម  សម័យហិណ្ឌូនិយម។

១. វេទនិយម

        ពាក្យថា “វេទ” ក្លាយពីពាក្យវិទ មានន័យថា ដឹង វិជ្ជា ចំណេះ។ កាលដើមឡើយគេចែកគម្ពីរវេទនេះជាបីប្រភេទដែលហៅថា “ត្រ័យវិទ្យា” ឬ “ត្រៃវេទ”។ លុះតមកទៀតមានកើតវេទមួយថែមទៀត រួមជាបួនប្រភេទហៅថា “ចតុវេទ” ។ វេទទាំងបួននេះមាន៖

    + ឫគ្វេទ ឬគវេទ (សរសើរបួងសួង) ជាគាថាសម្រាប់សូត្រ បន់ស្រន់បួងសួងសរសើរ ឬក៏បូជាអាទិទេព។ ឫគវេទ ជាវេទដើមបង្អស់ ហើយសំខាន់ជាងគេផង។
    + យជ៌ុវេទ (ការបូជា) ក្បួន ហោរាសាស្រ្ដ ក្បួនសង់ផ្ទះ ក្បួនធ្វើដំណើរ និងមន្តអាគមផ្សេងៗដូចជាការសូត្រក្នុងពិធីបូជាយញ្ញ។
    + សាមវេទ (សាមៈ សំឡេងពីរោះ) ជាចម្រៀង ពាក្យអង្វរសម្រាប់សូត្រថ្វាយអាទិទេព ព្រះពរ ដូចជាព្រះឥន្ទ្រ។
    + អថវ៌វេទ ជាអត្ថបទមន្តអាគមគាថាសូត្រដើម្បីឱ្យបានសម្រេច បំណងដែលជាសេចក្ដីត្រូវការរបស់អ្នកស្រុក ដោយប្រើគម្ពីរ ឫគ្វេទជាគោល។ ការដែលបង្កើតជាវណ្ណៈ (ពណ៌) មកពីពួកអារ័្យនបានដណ្ដើមយកដីស្រែដីភូមិ ធ្វើជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួន។

        ➤ វណ្ណៈមាន៖
              ✦ វណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ បុព្វជិត
              ✦ ក្សត្រយ៍ស្ដេច ឬអភិជន
              ✦ វៃស្សៈ ប្រជាកសិករមានសេរីភាព
              ✦ សូទ្រៈ (ខ្ញុំ បាវ) វណ្ណៈទាបបំផុតដែលទទួលការ មើលងាយពីវណ្ណៈផ្សេងៗទៀត។

២. ព្រាហ្មណ៍និយម

        ព្រាហ្មណ៍និយម គឺជាលិទ្ធិដែលបន្តពីវេទនិយម។ ពួកព្រាហ្មណ៍បានកែច្នៃទស្សនៈទ្រឹស្ដីឱ្យកាន់ តែល្អឡើងស្របតាមសម័យ និងតាមចំណង់ចំណូលចិត្តមនុស្សហើយបានរៀបចំចងក្រងទស្សនៈទ្រឹស្ដីទាំងនោះឱ្យមានក្បួនខ្នាតត្រឹមត្រូវដើម្បីប្រកួតប្រជែងនឹងពុទ្ធនិយម។ ក្នុងសម័យព្រាហ្មណ៍និយមគេសង្កេតឃើញមាន មានពហូសូត្រវិជ្ជាដូចជា៖
    + វេយ្យាករណ៍៖ ចងក្រងភាសាសំស្រ្កឹត ជាក្បួនសំខាន់ៗនៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី៤ មុនគ.ស. ។
    + វចនានុក្រមវិទ្យា៖ វចនានុក្រមដែលមានអាយុច្រើនជាងគេ កើតក្នុងរវាងសតវត្សរ៍ទី៤​ និងទី៦ មុនគ.ស. ។
    + កាព្យវិទ្យា៖ កើតតាំងពីសតវត្សរ៍ទី១០ នៃគ.ស. ។
    + កាមវិទ្យា៖ គឺវិជ្ជា ពន្យល់ពីស្នេហា។ គេជួបប្រទះវិជ្ជានេះ នៅមុនសតវត្សរ៍ទី៧។ អត្ថបទសំខាន់ៗទាក់ទងនឹង   ពហូសូតវិជ្ជា គឺមហាភារតៈ បុរាណៈ តន្ត្រៈ រាមយណៈ ធម្មសាស្រ្ដៈ ។

៣. ហិណ្ឌូនិយម

        ហិណ្ឌូនិយមជាលិទ្ធិដែលបន្ដពីព្រាហ្មណ៍និយម។ លិទ្ធិនេះសំយោគរវាងវេទនិយម និងព្រាហ្មណ៍និយម។

        យើងចែកការសិក្សាវេទនិយមនេះ ជា៣ផ្នែកធំៗ ៖
  ✦ ផ្នែកពុទ្ធិ
  ✦ ផ្នែកភាវៈ
  ✦ ផ្នែកសុខៈ ។

    + អំពីលោក៖ ពួកហិណ្ឌូយល់ស្រប តាមវេទនិយម និងព្រាហ្មណ៍និយម។ លោកៈពុំមានអ្វីជាការពិតជាទៀងទាត់ពីព្រោះជាមាយា ជាសភាវៈក្លែងក្លាយ។
    + អំពីទេវៈ ៖ ក្នុងទេវៈមានទេវៈជាច្រើន តែយើងជ្រើសរើសយកតែទេវៈសំខាន់ៗដែលជាអ្នកតំណាងឱ្យធម្មជាតិទេវៈមាននៅលើឋានសួគ៌ាក្នុងអាកាស និងក្នុងឋានមនុស្សលោក។
        ◆ ព្រះឥន្ទ្រ៖ តំណាងសង្គ្រាម ជាអ្នកបង្កើតផ្គរ និងរន្ទះ។ ក្នុងសិល្បៈគេតែឆ្លាក់ជាមនុស្សជិះដំរីក្បាលបី កាន់ប៉ូវថៅ និងកង្វេដំរី។
        ◆ ព្រះអគ្គី៖ តំណាងភ្លើងជាសាក្សីនៃអំពើល្អរបស់មនុស្ស។ ជាមនុស្សក្បាលពីរដៃបួន ជិះពពែ កាន់ពូថៅ ភ្លើងចន្លុះ ផ្លិត និងស្លាបព្រា។
        ◆ ព្រះវិរុណ ឬពិរុណ៖ តំណាងភ្លៀងនិងទឹក ជាអ្នកចាំឃ្លាំមើសេចក្ដី ល្អ អាក្រក់។ មានរូបជាមនុស្សជិះនាគបាំងក្លស់។
        ◆ ព្រះអាទិត្យ ឬព្រះសុរិយា៖ បង្កើតកម្ដៅ និងពន្លឺ ជាចៅក្រមកាត់សេចក្ដីឱ្យមនុស្ស។ មានរូបជាមនុស្សជិះរទេះសេះ អង្គុយលើផ្កាឈូក មានពន្លឺចេញពីខ្លួន។
        ◆ ព្រះចន្ទ៖ តំណាងនៃសោភ័ណភាពជា អ្នករក្សារុក្ខជាតិ មានរូបភាពប្រហាក់ប្រហែល នឹងព្រះអាទិត្យដែរ។
        ◆ ព្រះយម៖ តំណាងឱ្យមរណភាព អ្នកដាក់ទោសឱ្យមរណៈជាបុគ្គលមានរូបមនុស្សជិះ ក្របី កាន់ប៉ូវថៅ មោង ដំបង ដាវ កាំបិតស្នៀត។
        ◆ ព្រះពាយ វាយុ៖ បង្កើតខ្យល់ តំណាងកម្លាំង និងល្បឿន មានសេះជាយានជំនិះ។
        ◆ ព្រះវិស្ណុ៖ ជាអ្នកគ្រប់គ្រងថែរក្សាលោក។ វិស្ណុជួនកាលគេហៅឈ្មោះ នរាយណ៍ ហរិ ភគវ័ន្ដ អនន្ត។ អវតារព្រះវិស្ណុមាន១០ គឺមត្យ្សៈ (ត្រី) កូម៌ៈ (អណ្ដើក) វរាហៈ (ជ្រូកព្រៃ) នរសិង្ហ (មនុស្សសិង្ហ) វាមនៈ (មនុស្សតឿ) បរសុរាម (ព្រះរាមកាន់ពូថៅ) ព្រះរាម (ជាមនុស្សទេវៈ) ក្រឹស្ណ (មនុស្សខ្មៅ) ព្រះពុទ្ធ (ការពិតពុំមែនជាអវតារវិស្ណុឡើយ) កល្កិន (មនុស្សក្បាលសេះ) ។