មេរៀនទី២៖ (សង្ខេបមេរៀន) អំណាន៖ រឿងរាមកេរ្ដិ៍

        នៅនគរឰយុធ្យា ព្រះបាទទសរថជាក្សត្រមានមហេសី ៣អង្គ គឺនាងកោសកល្យាណ នាងកៃសី និងនាងសមុទ្រ។ ព្រះរាមជាបុត្រនាងកោសកល្យាណ ព្រះភិរុតជាបុត្រកៃកេសី ឯព្រះលក្ស្មណ៍ និងព្រះសុត្រុតជាបុត្រនាងសមុទ្រ ព្រះរាម និងព្រះលក្ស្មណ៍ទៅរៀនសិល្ប៍ជាមួយឥសីពិស្វាមិត្ររហូតចប់គម្ពីរវេទ។

        ថ្ងៃមួយ យក្សកាកនាសូរបានកាឡាខ្លួនជាក្អែកខ្មៅមកឆាបបំផ្លាញហោមពិធី។ ឥសីពិស្វាមិត្រ ក៏ជបធ្នូសរឱ្យព្រះរាមបាញ់សម្លាប់កាកនាសូរនោះទៅ។ នៅនគរមិថិលានាងសីតា ជាបុត្រីរបស់ព្រះជនកមានវ័យគ្រប់ការ ព្រះអង្គបានរៀបចំពិធីលើកធ្នូសរ ដើម្បីរើសគូស្រករឱ្យនាង ។ ឥសីពិស្វាមិត្របាននាំព្រះរាម និងព្រះលក្ស្មណ៍ទៅលើកធ្នូសរទទួលបានជោគជ័យ ហើយបានរៀបអភិសេកជាមួយនាងសីតា។ នៅតាមផ្លូវត្រឡប់មកទៅឰយុធ្យាព្រះរាមបានផ្ចាញ់រាមបរមសូរ។ ព្រះបាទទសរថមានបំណងឱ្យព្រះរាមស្នងរាជ្យ ប៉ុន្តែនាងកៃកេសីជំទាស់ដោយសម្អាងលើពាក្យសច្ចៈហើយបានបណ្ដេញ ព្រះរាមឱ្យទៅនៅក្នុងព្រៃ។ ព្រះរាមព្ព្រះលក្ស្មណ៍ និងនាងសីតាធ្វើដំណើរចូលព្រៃបានជួបនឹងកូខ័ន រួចបន្តដំណើរទៅភ្នំចិត្រកូដដើម្បីបួសជាឥសី។ នៅតាមផ្លូវព្រះរាមជួបនឹងឥសីពារទ្វាទ្យដែលបានពន្យល់ទ្រង់អំពីទ្រឹស្តីព្រាហ្មណ៍និយមខ្លះៗ ហើយបានបង្ហាញផ្លូវទៅភ្នំចិត្រកូដ ។ នៅឰយុធ្យា ព្រះបាទ ទសរថទ្រង់សោយទិវង្គត។ នាងកៃកេសីបានបញ្ឆោតឱ្យព្រះភិរុតគ្រងរាជ្យសម្បត្តិតែព្រះភិរុតមិនព្រម ហើយក៏បានទៅយាងព្រះរាមឱ្យមកសោយរាជ្យវិញតែព្រះរាមបដិសេធ ព្រោះទ្រង់គោរពពាក្យសច្ចៈ។ ក្សត្រទាំងបីអង្គបានយាងទៅព្រៃភ្នំទណ្ឌការណ្យ ក៏បានជួប និងយក្សមួយឈ្មោះពិរាធ។  ពិរាធចូលឆក់យកនាងសីតាតែត្រូវព្រះរាមថ្លែងសរសម្លាប់ទៅ។  ថ្ងៃមួយនាងសូរបនខាជាប្អូនស្រី  យក្សក៏បានមកសុំស្នេហាពីព្រះលក្ស្មណ៍ដោយកំហឹងព្រះលក្ស្មណ៍ក៏កាត់កោរសក់នាងសូរបនខា។ នាងបានស្រែកឮដល់ក្រុងខរជាបង។ ក្រុងខរបានបញ្ជាឱ្យខុនទសណ៍ចូលច្បាំងបន្ទាប់មកត្រីមុខចុងក្រោយគឺក្រុងខរខ្លួនឯង។ ប៉ុន្តែយក្សទាំងនោះត្រូវវិនាសដោយធ្នូសរព្រះរាម ។ នាងសូរបនខាក៏យកដំណឹងនេះទៅប្រាប់ក្រុងរាពណ៍ជាបង និងបានបញ្ចុះបញ្ចូលឱ្យក្រុងរាពណ៍ទៅឆក់យកនាងសីតាមកធ្វើជាមហេសី។ ក្រុងរាពណ៍បានប្រើកលល្បិចចាប់យកនាងសីតាទៅ។ ពេលហោះទៅវិញក្រុងរាពណ៍បានយកជ័យជម្នះលើគ្រុឌឈ្មោះជតាយុ។ ក្រុងរាពណ៍ក៏យកនាងសីតាទៅទុកក្នុងសួនអសោក។

        នៅក្នុងព្រៃហេមពាន្តមានស្តេចក្របីមួយឈ្មោះមហិង្សារាជបានសម្លាប់ក្របីឈ្មោលទាំងអស់ទោះជាកូនខ្លួនក៏ដោយហើយប្រមូលយកក្របីញីមកធ្វើប្រពន្ធ។ មានមេក្របីញីមួយឈ្មោះ សន្តគិរី បានកើតកូនឈ្មោលមួយឈ្មោះទូភី។ មេក្របីនេះបានភៀសខ្លួនសម្ងំក្នុងព្រៃ និងឱ្យកូនខំហាត់រៀនយុទ្ធវិធីរហូតបានសម្រេច។ ទូភីបានប្រហារជីវិតឪពុកហើយបន្តធ្វើដូចឪពុកដែរ។ ថ្ងៃមួយទូភីបានប្រយុទ្ធជាមួយពាលីជាស្តេចស្វា។ ទូភីចាញ់ក៏ស្លាប់ពេលនោះទៅ។ ពេលតាមរកនាងសីតា ព្រះរាម ព្រះលក្ស្មណ៍បានទទួលយកហនុមានធ្វើជាកូនចៅ ។ ហនុមានបានស្នើឱ្យព្រះរាមជួយដោះស្រាយរឿងពាលី និងសុគ្រីពដែលជាបងប្អូននឹងគ្នា។ ព្រះរាមបានសម្លាប់ពាលីហើយចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយសុគ្រីព។ សុគ្រីពបានកេណ្ឌពលស្វាថ្វាយព្រះរាម។ ព្រះរាមបានចាត់ឱ្យហនុមានទៅស៊ើបការណ៍នៅក្រុងលង្កា។ ក្រោយពីបានជួបនាងសីតារួចមក ហនុមានបានដើរបំផ្លាញក្រុងលង្កាព្រមទាំងសម្លាប់យក្សជាច្រើននាក់។ ពេលបានដំណឹងពីហនុមានហើយព្រះរាមក៏បានចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយមហាជម្ពូដើម្បីសុំទ័ពជំនួយ។ មហាជម្ពូបានឱ្យខុននីល និងខុននលចូលរួមជាមួយ។ បានទ័ពច្រើនហើយព្រះរាមក៏ឱ្យទ័ពស្វាសង់ស្ពានកាត់សមុទ្រទៅកោះលង្កា ។

        ក្រុងរាពណ៍ទូងស្គរប្រមូលទ័ពរួចបញ្ជាឱ្យពិភេគទាយពីវាសនានគរលង្កា ពិភេគបានគន់គូរហើយក៏ស្នើក្រុងរាពណ៍យកនាងសីតាទៅថ្វាយព្រះរាមវិញ។ ក្រុងរាពណ៍ខឹងខ្លាំងណាស់ក៏ដោះស្បែកជើងវាយក្បាលពិភេគ ពិភេគក៏រត់ទៅចុះចូលនឹងព្រះរាម។ ក្រុងរាពណ៍បានប្រើល្បិចជាច្រើន ដើម្បីធ្វើសង្គ្រាម ជាមួយព្រះរាមដូចជាឱ្យយក្សរុក្ខសេនទៅយាមព្រៃដើម្បីកុំឱ្យទ័ពស្វាបេះផ្លែឈើចម្បាំងក៏កើតឡើងរវាងទ័ពយក្ស និងទ័ពស្វាស្លាប់ទាំងអស់។ ក្រុងរាពណ៍ភិតភ័យក៏ប្រើល្បិចមួយទៀត ដោយយកនាងសីតា ហោះទៅលើអាកាសបញ្ឈឺចិត្តព្រះរាម  ដោយមានភិភេគជាអ្នកប្រាប់ការពិតព្រះរាមក៏សូត្រមន្តឱ្យក្រុងរាពណ៍ចុកពោះសន្លប់លើរាជរថ។ ព្រះរាមចាត់ឱ្យអង្គទយកសារទៅថ្វាយក្រុងរាពណ៍ដើម្បីធ្វើសង្គ្រាម ប៉ុន្តែទំនាស់ក៏កើតមានឡើងអង្គទត្រូវបានក្រុងរាពណ៍ទះមួយដៃសន្លប់។ ក្រុងរាពណ៍បានចាត់កុម្ភកាណ៍ឱ្យចេញច្បាំង។ កុម្ភកាណ៍បានយកមោងសក្តិចោលត្រូវជើងព្រះលក្ស្មណ៍យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងររហូតដល់សន្លប់ក៏កើតជាដំបៅដុះឫសចាក់ដល់ឋានបាតាល ។ ភិភេគបញ្ជាឱ្យហនុមានទៅរកថ្នាំនៅព្រៃហេមពាន្ត និងថ្មមួយដុំនៅក្រោមក្បាលដំណេកក្រុងរាពណ៍ព្រមទាំងឃាត់ដំណើរព្រះអាទិត្យ។ ព្រះលក្ស្មណ៍បានជាសះស្បើយ ហើយបានចេញច្បាំងទៀតរហូតសម្លាប់កុម្ភកាណ៍បាន។ ក្រុងរាពណ៍បាន ឱ្យឥន្ទ្រជិតមកច្បាំងបន្ត។ ឥន្ទ្រជិតបានថ្លែងសរនាគបាសចាប់ទ័ពស្វា និងព្រះលក្ស្មណ៍ជាប់ ព្រះរាមបានគំរាមទៅស្ថានលើឱ្យជួយដោយប្រកាសថាព្រះអង្គ នឹងគ្រវែងធ្នូសរទៅស្ថានលើឱ្យឆេះខ្ទេចខ្ទីអស់។ ទេវតាភ័យក៏ទៅអង្វរព្រះព្រហ្មឱ្យលែងគ្រុឌដើម្បីដេញនាគឥន្ទ្រជិត។ ក្រុងរាពណ៍បានភៀសខ្លួនឡើងកំពូលភ្នំស្លពិសពីនាគដើម្បីសម្លាប់ទ័ពព្រះរាមតែត្រូវហនុមានបំផ្លាញមន្តអាគមនោះចោលអស់។ ក្រុងរាពណ៍បានបញ្ជាឱ្យឥន្ទ្រជិតចេញច្បាំងម្ដងទៀត តែត្រូវព្រះលក្ស្មណ៍ថ្លែងសរសម្លាប់ពេលដឹងថាឥន្ទ្រជិតស្លាប់ក្រុងរាពណ៍ក៏សម្រេចចិត្តយកនាងសីតាទៅប្រហារជីវិត ប៉ុន្តែមានមន្ដ្រីយក្សម្នាក់ឈ្មោះរុក្ខសៈ ឃាត់ដោយអះអាងថាទំនៀមទម្លាប់មិនអនុញ្ញាតឱ្យសម្លាប់មនុស្សឥតទោសទ។ ក្រុងរាពណ៍បញ្ជាឱ្យកូនទាំង១០ ចេញច្បាំងម្តងមួយៗ លុះត្រាតែស្លាប់អស់ ។ អស់សង្ឃឹម ក្រុងរាពណ៍ ក៏ទៅចងស្ពានមេត្រីជាមួយមិត្តម្នាក់ឈ្មោះមូល័មឱ្យច្បាំងបន្តទៀត ។

        ថ្ងៃមួយនាងសីតាបានគូររូបក្រុងរាពណ៍តែលុបវិញមិនជ្រះព្រោះចាញ់បោកយក្ខិនីឈោ្មះ “អាតុល័យ” ជាប្អូនក្រុងរាពណ៍តាមសងសឹក។ នៅពេលព្រះរាមវិលមកវិញនាងបានយកក្ដាគំនូរនោះទៅលាក់ក្រោមក្រឡាបន្ទំរបស់ស្វាមី។ ព្រះរាមក្ដៅក្រហាយផ្ទំមិនលក់។ លុះរកក្ដារគំនូរឃើញព្រះរាមបានបញ្ជាឱ្យព្រះលក្ស្មណ៍យកនាងសីតាទៅសម្លាប់ទាំងរាត្រី។ ព្រះលក្ស្មណ៍លើកព្រះខ័នសម្លាប់នាងសីតា ប៉ុន្តែព្រះខ័ននោះក្លាយទៅជាកម្រងផ្កាដោយសច្ចធម៌នាងជួយ។ ពេលនោះព្រះឥន្ទ្របានកាឡាខ្លួនជាមហិង្សាមកនាំនាងសីតាទៅកាន់អាស្រមឥសីវជ្ជប្រិតលុះគម្រប់ទសមាសនាងបានប្រសូតបានបុត្រមួយអង្គ។ ថ្ងៃមួយនាងសីតាបានយកកូនទៅកំពង់ទឹកដោយពុំឱ្យឥសីដឹង។ ឥសីបើកភ្នែកឡើងពុំឃើញចៅភិតភ័យណាស់ ក៏រៀបចំជបក្មេងមួយទៀតឱ្យដូចរាជកុមារមុន។ កុមារជបនោះឈ្មោះ ”ជប្បលក្ស្មណ៍” ហើយបុត្របង្កើតនាងសីតាឈ្មោះរាមលក្ស្មណ៍។ អាយុបានដប់ឆ្នាំរាជកុមារចេះសិល្ប៍មន្តយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ។ រាមលក្ស្មណ៍បានថ្លែងសរកម្ទេចដើមរាំងធ្វើឱ្យពួកទេវៈរំជើបរំជួលគ្រប់ទិសទី ។ ព្រះរាមបានឱ្យហោរាទស្សន៍ទាយ ហោរពុំគ្រាន់តែទូលថាមានអ្នកប្ញទ្ធិល្បងសិល្ប៍ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែសុំឱ្យព្រះរាមលែងសេះ “អស្សតរ” ឱ្យដើរចេញដោយមានរាជសារភ្ជាប់ទៅនឹងកសេះ ហើយ និងឱ្យហនុមានដើរចាំឃ្លាំមើលផងឯសេចក្តីក្នុងសារនោះមានជាអាទិ៍ថា “បើនរណាពុំថ្វាយបង្គំសេះព្រះរាមទេនោះត្រូវចាប់យកទៅធ្វើទោស” ។ រាជកុមារឃើញសេះរបស់ព្រះរាមក៏ចាប់ជិះលេង។ ពេលនោះ ហនុមានស្ទុះមកចាប់រាជកុមារ ប៉ុន្តែត្រូវរាជកុមារវាយវាត់នឹងធ្នូសរដួលសន្លប់ក្រោយមកហនុមានកាឡាខ្លួនជាកូនស្វាព្រៃតូចមួយចូលទៅលួងលោមបញ្ឆោតចាប់ក្មេងទាំងពីរតែត្រូវរាជកុមារវាយសន្លប់ទៀត។ ព្រះរាមបានបញ្ជាឱ្យហនុមាននាំព្រះភិរុត និងព្រះសុត្រុតទៅច្បាំងចាប់កុមារ។ ដំបូងរាជកុមារឈ្នះតែបន្ទាប់មករាមលក្ស្មណ៍ត្រូវសរដួលសន្លប់។ ហនុមានបានចាប់រាមលក្ម្សណ៍ទៅថ្វាយព្រះរាម។ ចំណែកឯជប្បលក្ម្សណ៍រត់រួចខ្លួន។ ព្រះរាមចាត់ឱ្យសេនាចងរាជកុមារបណើ្តរអាក្រោសនៅជុំវិញរាជធានីហើយ នឹងត្រូវសម្លាប់រវាងបីថ្ងៃទៀត។   ជប្បលក្សណ៍បានទៅតាមរកបងលុះទៅដល់ជិតក្រុងឰយុធ្យាជប្បលក្ស្មណ៍បានអធិដ្ឋានឱ្យទេវៈជួយ។ ព្រះឥន្ទ្របានចាត់ឱ្យនាងទេពរម្ភារឱ្យមកជួយ។ នាងទេពរម្ភារបានចូលទៅរំដោះរាមលក្ស្មណ៍បាន។ ព្រះរាមបាននាំចតុរង្គទៅតាមចាប់រាជកុមារប៉ុន្តែសង្គ្រាមមិនចាញ់ឈ្នះឡើយ។ ក្រោយមកក្សត្រទាំងអស់ដឹងសាវតាររបស់ខ្លួន។ ព្រះរាមព្យាយាមតាមអង្វរនាងសីតា ប៉ុន្តែត្រូវបាននាងអនុញ្ញាតឱ្យជួបត្រឹមព្រះភក្ត្រ និងពាក្យសម្តីខ្លះៗប៉ុណ្ណោះ។ ព្រះរាមដឹងថាមិនអាចយកជ័យជម្នះលើពាក្យសត្យរបស់នាងពុំបានក៏រកមធ្យោបាយសុំបុត្រដើម្បីឱ្យសីតាទៅតាមតែនាងមិនទៅ។ រាជកុមារបានអង្វរមាតាឱ្យវិលមកវិញ ប៉ុន្តែនាងសីតាបដិសេធជាចុងក្រោយព្រះរាមបានប្រើល្បិចចូលកោតបញ្ឆោតនាងសីតា ប៉ុន្ដែនៅតែបរាជ័យនាងសីតាក៏បានទៅរស់នៅឯឋានភុជង្គនាគពីពេលនោះទៅ។