មេរៀនទី៤៖ (សង្ខេបមេរៀន) បំណិន៖ អត្ថរស

        រស មានន័យថា តម្លៃមានដូចជា ល្អ អាក្រក់ ពីរោះ មិនពីរោះ​ជាដើម។ ដូច្នេះ អត្ថរស គឺជា​តម្លៃ​របស់អត្ថបទ​អក្សរសិល្ប៍ដូចជា តម្លៃល្អ អាក្រក់ ពីរោះ មិនពីរោះ​របស់ស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍​នីមួយៗ។ ស្នាដៃ អក្សរសិល្ប៍ដែលល្អ គឺអាស្រ័យលើគោលធំៗបី គឺអត្ថន័យ អត្ថរូប និងអត្ថរស។

        យើង​អាច​ចែកអត្ថរស​នៅអត្ថបទ​អក្សរសិល្ប៍ជាបី គឺ បច្ចេករស វិសេសរស និងសព្វរស៖

  ➤ បច្ចេករសៈ ជាតម្លៃរបស់អត្ថបទអក្សរសិល្ប៍ ដែលស្ដែងឡើងសម្រាប់តាក់តែងនិពន្ធរឿងរ៉ាវផ្សេងៗ ក្នុងអត្ថបទអក្សសិល្ប៍។ គេបច្ចេករសចែកជាបីប្រភេទផ្សេងទៀតគឺ៖
        ◆ កាព្យរស តម្លៃដែលកវីបានរចនាអត្ថបទឡើងជាពាក្យកាព្យមានសម្ផស្សសូរស័ព្ទពីរោះរណ្ដំ ណែងណង ការរៀបរាប់ពណ៌នាអ្វីមួយឱ្យអ្នកអាន អ្នកស្ដាប់រំភើប រីករាយ តាមដំណើររឿង។
        ◆ ប្រលោមរសៈ តម្លៃដែលកវីបានរចនាអត្ថបទជាពាក្យរាយ ធ្វើឱ្យដំណើររឿងក្ដី សកម្មភាព តួអង្គក្ដី មានលក្ខណៈអណ្ដែតអណ្ដូង ពោរពេញដោយមនោសញ្ចេតនាអន្ទងដួងចិត្ត អ្នកអានអ្នកស្ដាប់ឱ្យរំភើបរីករាយតាមដំណើររឿង។
        ◆ នាដករសៈ តម្លៃដែលកវីប្រើសម្រាប់សរសេររឿងល្ខោន ដោយមានការរៀបរាប់ដំណើរ រឿងឱ្យមានលក្ខណៈឯកភាព ទាំងសកម្មភាព ទីកន្លែង និងពេលវេលា។

  ➤ វិសេសរស ៖ តម្លៃរបស់អត្ថបទអក្សរសិល្ប៍ដែលស្ដែងឡើងសម្រាប់តាក់តែងនិពន្ធអត្ថបទរឿងល្ខោន  កំណាព្យ ល្បើក អត្ថបទផ្សេងៗ។ វិសេសរសមានច្រើនយ៉ាង៖
        ◆ សុន្ទរ៍រសៈ ជាតម្លៃល្អ ដែលកវីប្រើការបង្ហាញលក្ខណៈតួអង្គតាមការពិត ឬចេះពណ៌នា រូបភាពដំណើររឿង ធម្មជាតិ ទេសភាព និងសកម្មភាពតួអង្គបានច្បាស់លាស់ ធ្វើឱ្យអ្នកអាន អ្នកស្ដាប់អ្នកទស្សនាពេញចិត្តសាច់រឿង។
        ◆ វិហាសរូបរសៈ ជាតម្លៃអាក្រក់ ដែលកវីប្រើក្នុងការបង្ហាញទៅលើលក្ខណៈអាក្រក់របស់ តួអង្គតាមការពិតជាក់ស្ដែង ទាំងរូបរាងកាយ សកម្មភាព ដើម្បីបង្កើតនូវសោភ័ណភាពនៃរឿង។
        ◆ វិសិដ្ឋរសៈ ជាតម្លៃដែលកវីប្រើនូវការបង្ហាញសកម្មភាពអស្ចារ្យរបស់តួអង្គ ក្នុងការធ្វើ ពលីកម្មអ្វីមួយ ដែលមនុស្សធម្មតាធ្វើមិនបាន។
        ◆ វីររសៈ ជាតម្លៃដែលកវីប្រើនូវការបង្ហាញពីលក្ខណៈអាកប្បកិរិយា ចិត្តក្លាហានរបស់តួអង្គ ក្នុងការប្រយុទ្ធ ដោយកាយ វាចា ចិត្តចំពោះអំពើមិនល្អណាមួយ។
        ◆ ទារុណរសៈ ជាតម្លៃដែលកវីប្រើនូវការបង្ហាញឱ្យឃើញនូវសកម្មភាពប្រយុទ្ធ ការព្យាបាទ សងសឹក ជិះជាន់ រំលោភបំពាន ធ្វើទោសទណ្ឌកម្មយ៉ាងឃោរឃៅអស្ចារ្យរហូតបាត់បង់ជីវិត។
        ◆ នាដ្យរសៈ ជាតម្លៃដែលកវីធ្វើឱ្យលេចចេញនូវលក្ខណៈកម្សត់ នៅក្នុងទំនាស់វិបត្តិ ទំនាស់ ប្រឆាំងរវាងគូបដិបក្ខ ដែលមានកម្លាំង និងសមត្ថភាពប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។
        ◆ ហាសរសៈ ជាតម្លៃដែលកវីប្រើនូវការបង្ហាញលក្ខណៈសកម្មភាព ចលនារឿងរបស់ តួអង្គ មានភាពកំប្លែង ធ្វើឱ្យអ្នកអាន អ្នកស្ដាប់ អ្នកទស្សនាសប្បាយរីករាយ ផ្ទុះសំណើច ជ្រះថ្លាចិត្ត អបអរសាទរ។
        ◆ សោភ័ណរសៈ ជាតម្លៃល្អដែលកវីប្រើការបង្ហាញប្រកបដោយទេពកោសល្យខ្ពស់  ទាំងផ្នែក អត្ថន័យ (ប៉ិនចោទ ប៉ិនស្រាយ) និងអត្ថរូប (ពីរោះស្ដាប់ និយាយខ្លី ងាយយល់ មានភាពទាក់ទាញ) នៅក្នុងដំណើររឿង។
        ◆ ទស្សនីយរសៈ ជាតម្លៃដែលកវីប្រើនូវការបង្ហាញរៀបរាប់ទេសភាព ធម្មជាតិ ព្រៃព្រឹក្សា មច្ឆា បក្សាបក្សី ប្រកបដោយសូរសព្ទពីរោះរណ្ដំណែងណង បង្កើតបានជាបរិយាកាសមួយ ធ្វើឱ្យ អ្នកអាន អ្នកស្ដាប់ រំភើបរីករាយ ជក់ចិត្តដិតអារម្មណ៍។

  ➤ សព្វរសៈ ៖ ជាតម្លៃទូទៅ ដែលកវីយកមកប្រើក្នុងស្នាដៃរបស់ខ្លួន។ សព្វរសមានដូចជា៖
        ◆ តថរសៈ តម្លៃដែលកវីលើកយកតួអង្គ និងបញ្ហាជាក់ស្ដែង នៅក្នុងសង្គមមកតាក់តែងឱ្យ ឃើញជាក់ច្បាស់ ងាយយល់  ងាយស្ដាប់  ចាប់សេចក្ដីបានដូចជា ទំនាស់ ការគ្រប់គ្រងសង្គម ជំនឿ ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី សាសនាជាដើម។
        ◆ អច្ឆរិយរសៈ តម្លៃដែលកវីប្រើនូវការបង្ហាញពីលក្ខណៈសកម្មភាពអស្ចារ្យ តួអង្គអរូបី ជាទេវៈ សត្វចេះនិយាយ មនុស្សចេះហោះហើរ ដើរលើអាកាស ប្រែកាឡាបែងភាគ...។
        ◆ កុសលរសៈ តម្លៃដែលកវីប្រើនូវការអប់រំទូន្មាន ប្រៀនប្រដៅចំពោះមនុស្សទូទៅ តាមរយៈ អត្ថន័យ របស់អត្ថបទ ឬសកម្មភាពរបស់តួអង្គជាដើម។