ចលនាអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ មានន័យថា ជាទម្រង់ផ្សេងៗគ្នានៃអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរដែលស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលនៃលទ្ធិឬលោកទស្សនៈណាមួយ។ ចលនាអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរបែងចែកជា៖ អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរបែបព្រាហ្មណ៍និយម, អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរបែបពុទ្ធនិយម, អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរបែបខេមរនិយម , និង អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរបែបបរទេសនិយម ។
១. ចលនាអក្សរសិល្ប៍ព្រាហ្មណ៍និយម
គឺជាស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ទាំងឡាយណាដែលមានទំនាក់ទំនងទៅនឹងបែបបទលទ្ធិសាសនា ព្រាហ្មណ៍ ។ អក្សរសិល្ប៍បែបនេះបានផ្តោតជំនឿលើអាទិទេពមានព្រះព្រហ្ម ព្រះឥសូរ ព្រះវិស្ណុឬព្រះនារាយណ៍ជាដើម ។ ម្យ៉ាងទៀតគេជឿថាពុទ្ធិទាំងឡាយស្ថិតនៅក្នុងគម្ពីរវេទ ។ តួអង្គសំខាន់ៗជាតួអង្គអាទិទេព ឬអវតារ ។ ឧទាហរណ៍ ៖ រឿង រាមយណៈ រឿងមហាភារតយុទ្ធ...។
គឺជាអត្ថបទរឿងរ៉ាវផ្សេងៗ ដែលទាក់ទងនឹង ការលើកយកទ្រឹស្តីពុទ្ធសាសនាធ្វើជាគោល ហើយទ្រឹស្តីទាំងនោះស្ថិតនៅក្នុង គម្ពីរព្រះត្រៃបិតក ដែលអ្នកនិពន្ធលើកយកបញ្ចូលបុណ្យបាប ផលល្អ អាក្រក់ របស់តួរអង្គមកចោទ និងដោះស្រាយ ។
គឺជារឿងបែបមនុស្សលោកិយ ជារឿងរបស់ជាតិខ្មែរដែលយកសង្គមារម្មណ៍ មកចោទ និងដោះស្រាយទៅតាមប្រយោជន៍នៃសង្គមជាតិ ក្នុងគោលបំណងណែនាំ ខេមរជនឱ្យស្រលាញ់អំពើល្អ ស្អប់និងជៀសវាងអំពើរអាក្រក់ ។
គឺជាអក្សរសិល្ប៍ដែលអ្នកនិពន្ធ លើកយករឿងបរទេសផ្សេងៗ មកបកប្រែជាភាសាជាតិ ឬអ្នកនិព្ធដោយចម្លងតាម ដោយរក្សាទុកទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី លក្ខណៈរបស់បរទេសសុទ្ធសាធ ។វិធីតែងនិពន្ធវិធីតែងនិពន្ធ គឺជាការតាក់តែងរឿង ឬរបៀបតាក់តែងរឿង ដែលមានច្រើនប្រភេទដូចជា រឿងបុរាណ រឿងទំនើប ហើយប្រភេទនីមួយៗ មានលក្ខណៈពិសេសដោយឡែកៗពីគ្នាតាំងពីចំណុចផ្តើមរឿង តួរឿង និងការបញ្ចប់រឿង ។
ក. ការផ្តើមរឿង
អ្នកនិពន្ធសរសេរផ្តើមរឿងដោយបង្ហាញធម្មជាតិត្រង់ណាមួយ តួអង្គ
ទំនាស់ ឬសកម្មភាពតួអង្គ ។ល។ (ភ្ជាប់ទៅនឹងដំណើររឿង)
ខ. ដំណើររឿង ឬតួរឿង
នៅក្នុងដំណើររឿង អ្នកនិពន្ធបានប្រើវិធីច្រើនយ៉ាង
ដើម្បីធ្វើឱ្យដំណើររឿងស្របគ្នាទៅនឹងបញ្ហាចោទ ស្រាយនៅក្នុងរឿង
ដោយធ្វើយ៉ាងណាឱ្យសាច់រឿងមានសកម្មភាពប្រទាក់ក្រឡាគ្នា ហើយមានសកម្មភាពរស់រវើក
ធ្វើឱ្យអ្នកអាន អ្នកស្តាប់ ទស្សនាជក់ចិត្តដិតអារម្មណ៍...។
គ. បញ្ចប់រឿង
ជាវិធីដែលអ្នកនិពន្ធសរសេរបញ្ចប់រឿងរបស់ខ្លួនដោយប្រើវិធីច្រើនយ៉ាង ។
ជួនកាលអ្នកនិពន្ធសរសេរបញ្ចប់រឿងដោយឱ្យតួអង្គសំខាន់របស់រឿងរស់
ជួនកាលឱ្យតួអង្គសំខាន់ស្លាប់...។