មេរៀនទី៦៖ (សង្ខេបមេរៀន) ការស្តាប់ ៖ រឿង សុវណ្ណសាម

១. ប្រភព ៖ ដកស្រង់ពីសៀវភៅសង្ខេបទសជាតក

២. ចលនា ៖ អក្សរសិល្ប៍បែបពុទ្ធនិយម

៣. អ្នកនិពន្ធ ៖ លោក ឈឹម ស៊ុមន៍

៤. បោះពុម្ពផ្សាយ ៖ ដោយក្រុមពុទ្ធសាសន្យបណ្ឌិត្យ ឆ្នាំ ១៩៥៩

៥. សង្ខេបរឿង
          ក្នុងកាលកន្លងទៅហើយ មានគ្រួសារអ្នកនេសាទពីរគ្រួសារ ។ គ្រួសារមួយស្ថិតនៅត្រើយខាងនាយ គ្រួសារម្នាក់ទៀតស្ថិតនៅត្រើយខាងអាយ បានរាប់អាននឹងគ្នា ហើយបានសន្យានឹងគ្នាថាបើគ្រួសារទាំងពីរ ម្ខាង បានកូនប្រុស ហើយម្ខាងទៀតបានកូនស្រីនឹងធ្វើដន្លងនឹងគ្នា ។ ក្រោយមក គ្រួសារទាំងពីរមួយប្រុសមួយដូចការគ្រោងទុកមែន ។ តែកូនស្រីប្រុសនោះកើតក្នុងត្រកូលអ្នកនេសាទពិតមែន តែពុំដែលសម្លាប់សត្វទេ ។ ក្រោយមកទៀតក៏បានរៀបការជាប្តីប្រពន្ធ ប៉ុន្តែអ្នកទាំងពីរ ពុំបានឆ្លងសមុទ្រកិលេសទេ ដូចជាមហាព្រហ្មដូច្នោះ ។
          ចំណេរក្រោយមក ទុកូល និងនាងបារិកា បានលាម្តាយឪពុក ចេញទៅបួសជាឥសីនៅក្នុងព្រៃដោយអាស្រ័យនៅក្នុងអាស្រមដែលព្រះឥន្រ្ទឱ្យវិស្សកម្មទេវបុត្រនិម្មិតថ្វាយ ។ ឥសី ទាំងពីធ្វសមាធិចម្រើនភាវនា និងមេត្តា ។ ដោយអានុភាព នៃមេត្តាសត្វនៅក្នុងព្រៃចោមរោម និងគ្មានសត្វណាបៀតបៀនឡើយ ហើយព្រះឥន្រ្ទតែងមកបម្រើឥសីទាំងពីរ ។ ថ្ងៃមួយព្រះឥន្រ្ទមើលឃើញនូវសេចក្តីអន្តរាយនៃតាបសទាំងពីរថានឹងខ្វាក់ព្រះនេត ។ ទើបព្រះឥន្រ្ទស្នើឱ្យឥសីទុកូលសេពនូវលោកធម៌ គ្រាន់នឹងមានកូននៅបម្រើ ។ តែឥសីពុំព្រម ទើបព្រះឥន្រ្ទស្នើឱ្យត្រឹមតែស្លាប ឧទរឥសីបារិកា ឥសីក៏យល់ព្រម ។ ក្រោយមកពោធិសត្វច្យុតចាកទេវលោក ចាប់បដិសន្ធិក្នុងផ្ទៃនាងបារិកា ។ នាងប្រសូតបុត្រមានសម្បុរដូចមាស ទើបសន្មតនាមថា សុវណ្ណសាម ។ ព្រះពោធិសត្វបាន១៦ វស្សា បួសជាឥសី ។ មាតាបិតាលោកទៅព្រៃស្វែងរកផលានុផល ត្រឡប់មកវិញមានភ្លៀងធំក៏ទៅជ្រកនៅក្រែដំបូកក្រោមដើមឈើធំមួយ ក៏ត្រូវពស់ពិសខ្វាក់ព្រះនេតទាំងសងខាងទាំងពីរនាក់ ។ ព្រះពោធិសត្វបាត់មាតាយូរពេក ក៏រត់ចេញស្រែកហៅមាតាបិតាពេញព្រៃ ។ ឥសីឮកូន ស្រែកហៅ ក៏ប្រាប់កុំឱ្យចូលមកជិតព្រោះទីនេះមានមហន្តរាយ ។ សុវណ្ណសាម ស្ថិតនៅពីចម្ងាយហុចឈើមួយវែងឱ្យមាតាបិតាចុះពីដំបូក រួចក៏យំសោកសង្រេងអាណិតមាតាបិតាពន់ពេក ។ ក្រោយមកក៏បែរជាសើចវិញ ព្រោះគិតថានឹងបានបម្រើអ្នកទាំងពីរមិនដាច់ ។ សុវណ្ណសាម រីករាយនឹងបម្រើមាតាបិតាឥតមានអាក់ ទាំងការហូបចុក សម្លៀកបំពាក់ សម្រាន្ត គក់ច្របាច់សព្វគ្រប់ ។
          សម័យនោះ ព្រះបាទបិលយក្ខព្រះចៅក្រុងពារាណសីសព្វព្រះរាជហឫទ័យ ចំពោះសាច់ម្រឹគ ទ្រង់ចូលព្រៃហមពាន្តបានដល់ស្ទឹងមិគ សម្មតា ទ្រង់ទស្សនាឃើញសុវណ្ណសាម មានម្រឹគហែហម ទ្រង់នឹកឆ្ងល់ថា គាត់នេះជាអ្វី ? ទើបព្រះអង្គបាញ់សំដៅទៅត្រូវ សុវណ្ណសាមត្រង់ចំហៀងខាងស្តាំធ្លាយទៅខាងឆ្វេង ។ ពួកម្រឹគ ផ្អើលបោលរត់ចូលព្រៃអស់ ឯសុវណ្ណសាម ក៏ខំផ្ចង់ស្មារតីតម្រង់ទិសរកអាស្រមមាតាបិតា ហើយពោលស្រែកសួរថា លោកណាអ៊ើយ! បាញ់ខ្ញុំកំពុងដងទឹក ? សាច់ខ្ញុំនេះ មិនជារបស់គួរស៊ីទេ ទាំងស្បែកខ្ញុំក៏មិនគួរជារបស់ដែលគេត្រូវការដែរ តើលោកសម្គាល់ខ្ញុំដូចម្តេច បានជាបាញ់ហើយពួន ?
          ព្រះបាទបិលយក្ខ ទ្រង់ព្រះសណ្តាប់ពាក្យនោះហើយ ទ្រង់ព្រះចិន្តា បុរសនេះ អញ់បាញ់ដួលច្រងាងម្លឹងហើយ នៅតែមិនជេរអញ់ ថ្នមចិត្តអញ់ និយាយពាក្យគួរជាទីស្រឡាញ់ បើដូច្នេះអញ់ចូលទៅមើលអេះ ។ ទ្រង់ក៏ចូលទៅសាកសួរ សុវណ្ណសាម ហើយក៏ដឹងកំហុសរបស់ខ្លួនក្រោយពេលឃើញសភាពឈឺចាប់ និងការដឹងគុណរបស់សុវណ្ណសាមចំពោះមាតាបិតា ។ ហើយព្រះអង្គបានសន្យាថា ព្រះអង្គនឹងចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សា មាតាសុវណ្ណសាមឱ្យដូចជាសុវណ្ណសាមដែរ ។ តែក្រោយពីការពិចារណា កំហុសរបស់ព្រះអង្គ ទ្រង់មានការរន្ធត់យ៉ាងក្រៃលែង ព្រមទាំងច្បាស់ក្នុងចិត្តថា ព្រះអង្គនឹងធ្លាក់រកជាក់ជាមិនខាន ព្រោះបានសម្លាប់សុវណ្ណសាម និងធ្វើឱ្យមាតាបិតាព្រះពោធិសត្វរងទុក្ខលំបាក ។ បន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍នោះមានទេពធីតាមួយឈ្វេងយល់ថា បើមិនចុះមកជួយទេនោះ សុវណ្ណសាមនឹងស្លាប់ ហើយបិលយក្ខក៏បែកទ្រូងស្លាប់ដែរ ។ ក្រោយមក ទេពធីតាក៏បានបិលយក្ខ ឱ្យរកមាតាបិតាសុវណ្ណសាម និងចិញ្ចឹមបីបាច់ពួកគាត់ទើបរួចពីនរក ។ បន្ទាប់មក ព្រះអង្គក៏ទៅជួបមាតាបិតាសុវណ្ណសាម ហើយសារភាពកំហុសធ្វើឱ្យមាតាសុវណ្ណសាមមានការក្នក់ចិត្ត តែបិតាសុវណ្ណសាមឃាត់ឱ្យមានខន្តី ។ អ្នកទាំងបួន មានមាតាបិតាសុវណ្ណសាម ព្រះរាជា និងធីតាបានសម្តែងនូវសច្ចៈវាចាធ្វើឱ្យសុវណ្ណសាម ជាសះស្បើយមានការសប្បាយរីករាយ និងផ្តល់ឱវាទដល់ដល់ព្រះបាទបិលយក្ខ កុំឱ្យមានសេចក្តីប្រមាទ គឺធ្វេសប្រហែសនៅក្នុងជីវិត គ្រប់គ្រងនរគ ដោយធម្មចរិយាស្រឡាញ់និងឱ្យតម្លៃដល់អ្នកនៅក្រោមបង្គាប់ សត្វទាំងឡាយ ព្រមទាំងធ្វើឱ្យប្រជារាស្រ្តស្រឡាញ់ចូលចិត្តជាដើម ។ ព្រះបាទបិលយក្ខ ក៏ប្រតិបត្តិតាមឱវាទសុវណ្ណសាមនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងនគរ និងរក្សាសីលប្រាំជានិច្ច ។ ចំណែកព្រះពោធិសត្វតែងគោរពប្រតិបត្តិមាតាបិតា ព្រមទាំងខំចម្រើនភាវនា លុះត្រាតែបានសម្រេចនូវអភិញ្ញា និងសមាបត្តិជាមួយគ្នានឹងមាតាបិតា ឋិតនៅដល់អស់ជន្មយុសង្ខារ ហើយក៏បានទៅកើតក្នុងព្រហ្មលោកជាមួយគ្នាទាំងអស់៣ ព្រះអង្គហោង ។

៦. តម្លៃអប់រំ
+    អប់រំឱ្យស្វែងរកសេចក្តីសុខតាមរយៈការសាងផ្នួសចម្រើនភាវនា
+    កូនត្រូវគោរពបម្រើមាតាបិតាដោយអស់ពីចិត្តពីកាយ
+    អប់រំឱ្យមានជំនឿលើបុណ្យ បាប គឺសាងអំពើល្អ រមែងទទួលផលល្អ ការសាងអំពើបាប រមែងទទួលបានផលអាក្រក់
+    ការដឹងកំហុស ចេះកែប្រែកំហុសជាទង្វើដ៏ប្រសើរ គ្រប់គ្រងមនុស្សដោយធម៌ រមែងមានផលចម្រើន និងទទួលបានការគោរពស្រឡាញ់ពីអ្នកនៅក្រោមបង្គាប់ ។