មេរៀនទី៨៖ (សង្ខេបមេរៀន) អំណានទី២ ៖ ប្រមូលកំណែន

ក. អត្ថបទនេះដកស្រង់ពីរឿង គូលីកំណែន ស្ថិតក្នុងវគ្គទី៣  

-    ប្រភពរឿង៖ រឿងគូលីកំណែនជាប្រលោមលោកបែបមនោគមវិជ្ជា ឆ្លុះបញ្ចាំងពីតថភាព​សង្គមកម្ពុជា ក្រោមនឹមអាណានិគមនិយមពីរ គឺបារាំង និងជប៉ុនដែលជារឿងមួយមានប្រភព​នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើង ពីព្រោះដំណើររឿងបានប្រព្រឹត្តទៅនៅក្នុងឃុំគោកចំបក់ ស្រុក​កណ្តាលស្ទឹង ខេត្តកណ្តាល ។
-    ប្រភេទ ៖  អក្សរសិល្ប៍ទំនើបដែលមានទស្សនៈជឿនលឿន និងមាននិន្នាការទៅខាងលទ្ធិសង្គមនិយម ។
-    ចលនា ៖ ខេមរនិយម ព្រោះបានបង្ហាញពីជីវភាពពិតៗក្នុងសង្គមខ្មែរក្នុងកាលៈទេសៈដែល​ត្រូវ បរទេសត្រួតត្រា។
-    អ្នកនិពន្ធ ៖ អ៊ឹម ថុក
-    កាលបរិច្ឆេទ ៖  ខែសីហា ១៩៥៦
-    សង្គមបរិយាកាស៖ ដំណើររឿងបានប្រព្រឹត្តទៅចាប់ពីរជ្ជកាលព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្ស (ពីឆ្នាំ​១៩២៧ ដល់ ១៩៤២) សម័យនោះប្រទេសកម្ពុជា ឋិតក្រោមអាណានិគមបារាំង និងជប៉ុន ។

ខ. សង្ខេបរឿង៖

          ឆ្នាំ១៩៣៥ នៅភូមិគោកចំបក់ ស្រុក កណ្តាលស្ទឹង ខេត្ត កណ្តាល មានការដកហូតងារមេឃុំ កឹមរួចហើយលើកបន្តុបពូផាន់ជំនួសវិញ ព្រោះពូផាន់មានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើន ពូកែទារពន្ធដារ និងចេះ​​ផ្គាប់ផ្គុនចៅហ្វាយនាយ ។ ថ្ងៃអាទិត្យមេឃុំផាន់តែងនាំលោកចៅហ្វាយស្រុកទៅផឹកស៊ី រកស្រីញី ជាពិសេសជាមួយនាងខ្វែននៅភូមិដើមក្រសាំង ។ ក្នុងពេលកេណ្ឌពលករឲ្យជប៉ុនម្តងៗ មេឃុំផាន់​បានច្រើនទាំងប្រាក់ និងសគុណ។ ក្នុងរយៈពេលធ្វើការ៥ឆ្នាំ មេឃុំផាន់ទទួលបានមេដាយដល់​ទៅ​ពីរ ។ លឹម ជាកូនប្រុសរបស់តាង៉ែតយាយម៉ុក ត្រូវមេឃុំផាន់កេណ្ឌឱ្យទៅធ្វើព្រលានយន្តហោះ​ពោធិ​ចិនតុង ទោះបីនៅសល់ជាងមួយខែទៀតត្រូវរៀបការក៏ដោយ ។ លឹម ជាអ្នកបួសរៀនខាងផ្លូវពុទ្ធ​សាសនា គេមានគំនិតជឿនលឿន មានជំនឿ សមហេតុផលទៅលើទស្សនៈកម្មផល។ ការយល់​ដឹងការងាររាក់ជ្រៅក្នុងសង្គម លឹមបានយឹមដែលជាឧបាសកខើចជើងនៅបាសាក់ព្រះត្រពាំងជួយ​ណែនាំ ។

          ពេលទៅកំណែននៅពោធិចិនតុង មេឃុំ ផាន់ និងលោកចៅហ្វាយស្រុក មានឧបាយកល​អាក្រក់ចង់បាននាងហេងដោយឱ្យយាយចាន់ធ្វើជាមេអណ្តើក ។ ការនេះមិនបានសម្រេច មេឃុំ ​ផាន់ ក៏ប្រើវិធីគំរាមកំហែងថានឹងឱ្យប៉ូលីសមកចាប់នាងហេង ។ យល់ហេតុការណ៍មិនស្រួល ពូ​ស្វាយ មីងពត ក៏នាំនាងហេងយកទៅលាក់ទុកនៅផ្ទះតាង៉ែត យាយម៉ុកក៏ដាច់ចិត្តបររទេះនាំអនា​គតកូនប្រសារគេចទៅលក់អង្ករនៅភ្នំពេញ រង់ចាំថ្ងៃលឹមវិលមកវិញទើបរៀបការតែម្តង។

          ជាគ្រោះកាច ពេលយន្តហោះអាមេរិចមកទម្លាក់គ្រាប់បែកលើមូលដ្ឋានទ័ពជប៉ុន ពិសេស​ត្រង់ចេតិយវត្តឧណ្ណលោម តាង៉ែត យាយម៉ុក និងនាងហេង ក៏ត្រូវស្លាប់យ៉ាងអណោចអធមដោយ​គ្រាប់បែកនោះទៅ ។ ពេលបញ្ចប់ការងារនៅឯពោធិចិនតុងហើយ លឹម ក៏វិលត្រឡប់មកភូមិកំណើតវិញ ។ ពេល​នោះ លឹម ត្រូវបាត់បង់នូវអ្វីៗ ទាំងអស់ ឪពុកម្តាយ គូសង្សារក៏ត្រូវស្លាប់ជាមួយនោះអុងប៉ាងថាវក៏​រឹមអូសដីស្រែ ផ្ទះសំបែង ដើម្បីកាត់សងបំណុលខ្មោចឪពុក ។

          ថ្ងៃមួយបន្ទាប់ពីបានទទួលសំបុត្រពីឧបាសកយឹម ដែលគ្រូសូត្រម៉ក់យកមកប្រគល់ឱ្យលឹម ក៏បានទៅជួបយឹមនៅផ្ទះនូដូងឯភ្នំពេញ ។ លឹម ត្រូវមានភារកិច្ចជូន នូ ដូង ដែលទើបរត់ចេញពីគុក​ទៅស្វាយដូនកែវដើម្បីបន្តចលនាតស៊ូជាមួយបារាំង ។ ម៉ឹង ត្រូវជាប្អូនបង្កើតរបស់នូដូង ក្រោយពីបានរៀនចប់វិទ្យាល័យបានចូលទៅបម្រើការងារនៅ​ខេត្ត ព្រៃវែង ។ ម៉ឹង បានសម្រាកនៅផ្ទះអ្នកគ្រូពេជ្រណារី ។ អ្នកគ្រូ មានប្អូនស្រីជីដូនមួយឈ្មោះ ​អ្នកគ្រូ គូ រស់ ។ ម៉ឹង និងអ្នកគ្រូ គូ រស់ តែងនាំគ្នាដើរកម្សាន្តនៅវាលស្រែប្រាំង ហើយបានយល់ចិត្តថ្លើម​គ្នាដោយស្មោះ ។ ក្រោយមក ម៉ឹងបានទទួលសំបុត្រពី នូ ដូចជាបងឱ្យចូលព្រៃដើម្បីធ្វើការតស៊ូជា​មួយគ្នា។ យប់នោះ ម៉ឹងក៏សរសេរសំបុត្រជាពាក្យកាព្យដាក់ក្រោមពូកទុកឱ្យអ្នកគ្រូ គូ រស់ រួចក៏ចេញ​ទៅតាមបង។

          ឆ្នាំ១៩៥៤ សន្និសីទសឺណែវបានបង្ខំឲ្យបារាំងប្រគល់ឯករាជ្យឱ្យប្រទេសទាំងបីនៅ ឥណ្ឌូចិន ។ ក្រោយពីបានជ័យជម្នះ ស្រុកក៏បានឯករាជ្យ លឹមក៏ត្រឡប់មកភូមិកំណើតវិញជាមួយអ្នកតស៊ូឯ​ទៀត ។ ចំណែកម៉ឹងពិការដៃម្ខាងក្នុងពេលតស៊ូ ហើយក៏សុខចិត្តរស់នៅបង្កបង្កើនផលឯស្រុកលើ ។ ដំណឹងនេះបានធ្វើឱ្យអ្នកគ្រូ គូ រស់ កាន់តែពេញចិត្ត ។ អ្នកទាំងពីរ នៅតែរក្សាភក្តីភាពនឹងគ្នាជា​និច្ច ហើយម៉ឹងក៏បានកំណត់ពេលវេលាផ្តាំមកអ្នកគ្រូ គូ រស់ ដើម្បីទៅរៀបចំទ្រនំសុភមង្គលជាមួយ​គ្នាទៀតផង ។
ប្រធានរឿង៖  រឿងគូលីកំណែន និយាយពីទុក្ខវេទនារបស់ប្រជាជនខ្មែរ ក្រោមរបបអាណានិ​គមបារាំង ជប៉ុន និងការជ្រៀតជ្រែកពីសហរដ្ឋអាមេរិក ។
មូលបញ្ហា៖  ក្នុងរឿងនេះមានបញ្ហាសំខាន់ពីរគឺ បញ្ហាជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជារាស្រ្តខ្មែរជាប់​កំណែនជប៉ុន និងបញ្ហាសកម្មភាពតស៊ូរបស់ប្រជារាស្រ្តខ្មែរមានគំនិតជឿនលឿន "ខ្មែរ​ឥស្ស​រៈ" ប្រឆាំងនឹងពួកអាណានិគម  ។