មេរៀនទី១៖ (សង្ខេបមេរៀន) អំណាន ៖ ការវិវត្តនៃអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ

អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរចែកចេញជាបីសម័យកាលធំៗ គឺ ៖ 
+    អក្សរសិល្ប៍សម័យបុរាណ អក្សរសិល្ប៍បុរាណខ្លឹមសារផ្ដោតទៅលើការនិយាយពីព្រះមហាក្សត្រ និងសាសនា ។ ព្រោះសម័យនោះអ្នកនិពន្ធ សរសេរពីសកម្មភាពព្រះមហាក្សត្រនិងបុគ្គលសំខាន់ៗ អក្សរសិល្ប៍នេះទទួលឥទ្ធិពលពីសាសនាព្រាហ្មណ៍ និងសាសនាព្រះពុទ្ធ ប៉ុន្តែស្នាដៃទទួលពីសាសនាព្រាហ្មណ៍មានច្រើន ។

យើងបែងចែកជាពីរសម័យកាល គឺ៖
-    អក្សរសិល្ប៍មុនអង្គរ(សតវត្សទី​​១-៨) គេនិយមប្រើភាសាសំស្ក្រឹតដែលគេចាត់ទុកជាភាសាជាន់ខ្ពស់ ភាសាអ្នកប្រាជ្ញ ក្នុងនោះមានសិលាចារឹកខ្លះសរសេរជាភាសាសំស្ក្រឹត ។ គេនិយមប្រើភាសាសំស្ក្រឹតដែលគេចាត់ទុកជាភាសាជាន់ខ្ពស់ ភាសាអ្នកប្រាជ្ញ ក្នុងនោះមានសិលាចារឹកខ្លះសរសេរជាភាសាសំស្ក្រឹត ។
-    សម័យអង្គរ (៨០២-១៤៣១) ៖ អក្សរសិល្ប៍សម័យអង្គរទទួលឥទ្ធិពល នៃលទ្ធិព្រាហ្មណ៍សាសនា និងពុទ្ធសាសនា ។

+    អក្សរសិល្ប៍សម័យកណ្តាល
អក្សរសិល្ប៍សម័យកណ្តាលផ្តោតទៅលើសាសនាព្រះពុទ្ធ។ អក្សរសិល្ប៍សម័យកណ្តាល(១៤៣១.១៨៦២) ជាអក្សរសិល្ប៍ដែលមានការវិវត្តទាំងការតែងនិពន្ធ ។ អក្សរសិល្ប៍នេះផ្តោតទៅលើសាសនាព្រះពុទ្ធ ។ សម័យកាលនោះជាសម័យ នៃការចាប់កំណើតនៃអ្នកនិពន្ធច្រើន ដែលសរសេរជាកាព្យនៅលើស្លឹករឹតមាន​​ អ្នកប៉ាង បណ្ឌិតជ័យនន្ទ​​ ព្រះរាជសម្ភារជាដើម ។
សម័យក្រោយអង្គរ (១៤៣១-១៨៦២) អក្សរសិល្ប៍សម័យនេះមានការរីកចម្រើនចាប់ផ្ដើមមានអ្នកនិពន្ធ មានរឿងនិទានខ្លីៗ មានរឿងព្រេងជាដើម ។ បញ្ជី​មួយ​រាយ​ឈ្មោះ​អ្នក​រៀប​រៀង​ជា​ស្នា​ដៃ​ ឈ្មោះ​អ្នក​និពន្ធ​ និង កាលបរិច្ឆេទ​ ដែល​រៀប​រៀង​រឿង ៖

ក- ប្រភេទពាក្យកាព្យ

-    សម័យអាណាព្យាបាល (១៨៦៣-១៩៥៣) គេបានស្គាល់អ្នកនិពន្ធ និងស្នាដៃនៅសម័យនោះដូចជា ឧញ៉ា សុត្តន ប្រីជាឥន្ទ សរសេរពាក្យកាព្យនិរសាអង្គរគ.ស.១៩២៦ រឿងគតិលោក គ.ស.១៩២០ រឿងអំបែងបែកជាដើម ។ ឧញ៉ា នូ កន សរសេររឿងពិម្ពានិពា្វន គ.ស. ១៩២០ រឿងទាវឯក គ.ស.១៩៤២ រឿងអ៊ីណាវ ។ល។ ចំណែកអ្នកស្រីសិទ្ធិ សរសេររឿង ពិម្ពាពិលាប គ.ស. ១៩២០ ។ លោក ញ៉ុក ថែម សរសេររឿង កុលាបបៃលិន គ.ស. ១៩៣៦ រឿង បិសាចស្នេហា គ.ស. ១៩៤០ ។ លោក គិម

ការសិក្សាអំពីអក្សរសិល្ប៍ទំនើប ទើបតែចាប់ផ្ដើមតាមលក្ខណៈទំនើបនៅក្រោយពេលដែលបារាំងចូលស្រុកខ្មែរ ហើយស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ដែលមានលក្ខណៈទំនើបពេញលេញ បានប្រសូត្រចេញនូពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី ២០ តាមរយៈស្នាដៃរឿង“ សូផាត” ( គ.ស.១៩៣៨ ) របស់លោក រឹម គីន និងស្នាដៃរឿង“ ទឹកទន្លេសាប” (គ.ស.១៩៤១) របស់លោក គឹម ហាក់ ។

-    សម័យបច្ចុប្បន្ន(ចាប់ពី គ.ស. ១៩៥៣រហូតមក) គ្រប់ប្រភេទនៃអក្សរសិល្ប៍ក៏បានកើតឡើង គឺប្រលោមលោកកំណាព្យ រឿងល្ខោន សៀវភៅបច្ចុប្បន្នទេស សៀវភៅសិក្សាអប់រំ សៀវភៅទាក់ទង និងគំនិតទស្សនៈវិជ្ជា។ល។