ព័ត៌មាន ជាអ្វីៗទាំងអស់ដែលបង្កើតបានជាសញ្ញាមួយ សារមួយ គឺជាព័ត៌មានមួយ។ ព័ត៌មានដូចគ្នានឹងក្រដាសប្រាក់ដែរ វាជាសសៃវិញ្ញាណនៃសង្គ្រាមសេដ្ឋកិច្ច និងជាលក្ខខណ្ឌនៃឯករាជ្យនយោបាយ ជាអ្នកបញ្ជាយុទ្ធសាស្ត្ររបស់រដ្ឋាភិបាល អគ្គសេនាធិការយោធា ព្រមទាំងសហគ្រាស ឧស្សាហកម្មធំៗដែរ។
តាំងពីដើមរៀងមក
វិស័យព័ត៌មានទទួលបានការវិវត្តជាលំដាប់មានតាំងពីការនិយាយតាមមាត់មួយទៅមាត់មួយ
ការបញ្ជូនព័ត៌មានតាមសំឡេងគង ត្រដោក តាមអ្នកនាំសារ តាមឧបករណ៍ (ឧគ្ឃោសនសព្ទ) ទូរសព្ទអគ្គិសនី
តួរលេខ វិទ្យុ...។ ចាប់ពីឆ្នាំ 1960 មក
បុព្វសិទ្ធិនេះត្រូវបានផ្ទុះបំបែកក្រោមសម្ពាធនៃការផ្លាស់ប្ដូរពីរគឺ៖
- បច្ចេកទេស :
ការបញ្ចូលរបៀបថ្មីមិនឈប់ឈរ
នាំឆ្ពោះទៅរកការរួមបញ្ចូលគ្នានិងទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធរវាងព័ត៌មានវិទ្យា
ទូរគមនាគមន៍ និងសោតទស្សន៍។
- សេដ្ឋកិច្ចនិងបទបញ្ជា :
វិនិយោគដ៏ច្រើនសម្បើមដែលចាំបាច់សម្រាប់ការធ្វើសញ្ជ័យទីផ្សារយ៉ាងធំទូលាយ ជំរុញឱ្យមានបណ្ដុំសហគ្រាសធំៗដែលជាយុទ្ធសាស្ត្រដណ្ដើមអាជីវកម្ម និងត្រួតពិនិត្យបណ្ដាញពាសពេញពិភពលោក។
- បណ្ដាញព័ត៌មានចែកចេញជាប៉ូលបី : ផលិតករនិងអ្នកប្រើប្រាស់នៅម្ខាងម្នាក់ហើយនៅចន្លោះនោះគឺឧស្សាហកម្ម
សម្ភារៈដែលជាអ្នកប្រមូលកែច្នៃ និងផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន ។ ចលករដំបូងនៃភ្លុចព័ត៌មានគឺទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មានឧស្សាហកម្មសម្ភារៈគមនាគមន៍
(ពីកុំព្យូទ័រទៅផ្កាយរណបឆ្លងកាត់តាមរយៈសរសៃអុបទិច) ទទួលបានលូតលាស់ខ្លាំងក្លា និងការផ្លាស់ប្ដូរទម្រង់ថេរ
ហើយក៏បង្កើតបានទីផ្សាររួមដ៏ល្អសម្បើម។
- ទីបញ្ចប់
គឺជាអាជីវករនិងអ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញ (មានសហគ្រាសធំៗ ប៉ុស្តិ៍រដ្ឋបាល និងមហាជន)។
មូលធន ធ្វើចរាចរណ៍ពាសពេញពិភពលោក បានដាក់ឱ្យសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដំណើរប្រៀបបាននឹងសរសៃឈាមដែលហូរនាំសារធាតុទៅចិញ្ចឹមសារពាង្គកាយមនុស្ស ហើយភ្លុចមូលធនដែលគេពិបាកស្គាល់ និងវាស់ផងនោះ គេអាចឱ្យនិយមន័យ «ភ្លុចមលធន» ថា «ឈាមមើលមិនឃើញនៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក» ។ ចលនាមូលធនអន្តរជាតិចាប់មានសំទុះយ៉ាងសម្បើមនៅក្រោយឆ្នាំ 1945 ។ តម្រូវការមូលធនសម្រាប់កសាងអឺរ៉ុបឡើងវិញ បានស្រូបមូលធនយ៉ាងច្រើនពីអាមេរិក (ជំនួយផែនការម៉ាសាល់ដល់ប្រទេសអឺរ៉ុបគឺ 14ពាន់លានដុល្លារ) ដែលជាជំនួយដល់ការបង្កើតអង្គការផ្សាររួម(1957) ទៀតផង។ ភ្លុចមួយនៃវិនិយោគហិរញ្ញវត្ថុអឺរ៉ុបឆ្ពោះទៅសហរដ្ឋអាមេរិកបានឆ្លើយតបទៅនឹងវិនិយោគឧស្សាហកម្មអាមេរិក (ជាពិសេសរថយន្ត)ទៀតផង។ គេត្រូវបន្ថែមភ្លុចដែលមានក្នុងប្រទេសនៃផ្សាររួម ហើយមានទិសដៅទៅប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍនាអំឡុង «សាមសិបឆ្នាំនៃភាពរុងរឿង» (1945-1975) ។
ភ្លុចព័ត៌មាន និងភ្លុចមូលធន
តែងកើតមានជាមួយគ្នា។ រីឯប៉ូលទំនាញ និងប៉ូលផ្សព្វផ្សាយ
ឬចែកចាយក៏អាចនិយាយបានថាជាទីប្រជួប ឬទីប្របែកនៃព័ត៌មាន និងមូលធនបានដែរ។
ជារួមវាជាទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិមានដូចជា៖
- ទីក្រុងឡុងដ៍ ញូយ៉ក និងតូក្យូដែលសំខាន់ជាងគេ
- ទីក្រុងប៉ារីសកំពុងតែក្លាយទៅជាទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុមួយដ៏ធំ
- ទីក្រុងហ្វ្រង់ផត ស៊ូរិច លុចសំបួរ សិង្ហបុរី ហុងកុង តាយប៉ិ
សេអ៊ូល...ដែលមានសារៈសំខាន់បន្ទាប់។
អឺរ៉ុបនាំចេញមូលធនច្រើនជាងសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយបានទទួលមូលធនច្រើនជាងជប៉ុន។ ថាមពលឧស្សាហកម្ម អត្រាប្ដូរប្រាក់សន្សំសំចៃខ្ពស់ ជីវភាពប្រជាជនល្អប្រសើរ
និងជាពិសេសយថាទស្សន៍នៃ «មហាផ្សាររួមមួយ» (តាំងពីឆ្នាំ1993)
បង្កើតឱ្យមានដៃគូមួយ ទោះបីនៅមានការមិនចុះសម្រុងគ្នាខ្លះៗនៅឡើយក៏ដោយ។ ជប៉ុនក្លាយទៅជាមហាអំណាចហិរញ្ញវត្ថុមួយគួរឱ្យស្ញប់ស្ញែង។ ដោយមានស្តុកប្រាក់សំខាន់ៗនៅឯបរទេស ជប៉ុនទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់លេខប្រាំក្នុងពិភភលោក
ហើយតែប៉ុន្មានឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ក៏ក្លាយទៅជាអ្នកនាំចេញមូលធន និងជាម្ចាស់បំណុលលេខ១។ ជោគជ័យនេះមានមូលហេតុច្រើនយ៉ាងគឺ៖ ធនធានចាក់បង្គរដែលបានមកពីការខិតខំប្រឹងប្រែងយ៉ាងខ្លាំងក្លា។
ភាពសម្បូរមូលធនបានមកពីផលចំណេញនៃពាណិជ្ជកម្មក្រៅប្រទេស និងការសន្សំខ្ពស់នៅក្នុងប្រទេស។ ការដំឡើងប្រាក់យ៉េន (ជាង 50%
ធៀបនឹងប្រាក់ដុល្លារនៅចន្លោះឆ្នាំ 1985 និង 1988)
ធ្វើឱ្យខូចផលកម្រៃនៃលំនាំចេញតែធ្វើឱ្យតម្លៃដំបូងនៃលទ្ធកម្មរបស់សហគ្រាសបរទេសរួមតូចបំផុត។ ការខ្លាចក្រែងចំពោះនយោបាយការពារនិយមរបស់អាមេរិក
ឬអឺរ៉ុបបានជំរុញឱ្យជប៉ុនធ្វើការបំបែកទីតាំងផលិតកម្ម ឆ្ពោះទៅប្រទេសទាំងនោះ។ មូលធនរបស់ជប៉ុនបាញ់ឆ្ពោះទៅរកផ្នែកទាំងបីគឺ៖
- វិនិយោគហិរញ្ញវត្ថុសំខាន់បំផុត
(ការទិញភាគហ៊ុន ការទិញប័ណ្ណរតនាគារ)
- វិនិយោគក្នុងផ្នែកអចលនវត្ថុនៅទីក្រុងប៉ារីស
និងក្នុងទីក្រុងធំៗរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក
- វិនិយោគក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្មមានការរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័ស
។
សេដ្ឋកិច្ចជប៉ុនលូតលាស់ខ្លាំង ដោយតូក្យូបានទទួលចំណាត់ថ្នាក់លេខបីនៃពិភពលោកផ្នែកទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុ ។ មិនសូវជាខ្លាំងក្លាដូចនៅទីក្រុងឡុងដ៍ និងញូយ៉កទេ សកម្មភាពផ្នែកនេះជាបឋមបម្រើឱ្យទីផ្សារក្នុងស្រុក និងចំណុះឱ្យធនាគារបង្អែករបស់ប្រទេសជប៉ុន ព្រមទាំងក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុទៀតផង ។ តូក្យូបានឈានធ្វើអន្តរជាតិកម្មធនាគារ និងក្រុមហ៊ុនធានារ៉ាប់រងរបស់ជប៉ុន ។
ទីក្រុងឡុងដ៍ជាទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុ និងចំណាស់ជាងគេ កិច្ចប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិមួយចំនួនបានកើតមានទីនោះ
ដូចជាទីផ្សារបណ្ដូរ ទីផ្សាររ៉ាប់រង (តាំងពីសតវត្សទី17) ការជួលនាវា ឬយន្តហោះ
ការកំណត់តម្លៃលោហៈ (មាស ទង់ដែង...) និងគិតតម្លៃកសិផល (កាកាវ កាផែ តែ) រហូតដល់កំណើតទីផ្សាររួមអឺរ៉ុប
(ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1950)និងទីផ្សារហាងឆង។ ពាណិជ្ជកម្មញូយ៉កសព្វថ្ងៃ ជាមជ្ឈមណ្ឌល
ហិរញ្ញវត្ថុលំដាប់ទីមួយក្នុងពិភពលោក។
គ្រប់ធនាគារពាណិជ្ជកម្មសំខាន់ៗទាំងអស់ក្នុងពិភពលោក សេនាធិការនៃ ពហុជាតិ (អតិថិជនរបស់ខ្លួន)
និងសេវាកម្មដ៏ច្រើនសម្បើមបានមកស្ថិតនៅជុំវិញទីផ្សារហាងឆេង និងស្តុករបស់សហព័ន្ធនៅញូយ៉កប៉ែកខាងត្បូងមិនហាថិន។
