(ជ១) មេរៀនទី២៖ (មេរៀនសង្ខេប) សកម្មភាពមនុស្ស និងកសិកម្ម

១. ភូមិសាស្ត្រនៃដីដាំដុះ

       កត្តាធម្មជាតិដែលទ្រទ្រង់កសិកម្មមានដូចជា៖
-   សណ្ឋានដី : ជ្រលងភ្នំ ជ្រលងទន្លេ ទំនាបទ្វីប ទំនាបឆ្នេរទាបៗ...
-   ដី : ដីល្បាប់ ដីខ្មៅ ដីក្រហម ដីឡឹស... 
-   អាកាសធាតុ : អេក្វាទ័រ ត្រូពិចមូសុង ត្រជាក់បង្គួរ... 
-   ផ្លូវទឹក : ស្ទឹង ទន្លេ បឹងបួ...។

២. តម្រូវការពង្រីកផ្ទៃដីដាំដុះ

       ការពង្រីកផ្ទៃដីដាំដុះ ដោយសារប្រជាជនពិភពលោកកើនឡើងឥតឈប់ឈរ​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​។​ ដូចនេះផ្ទៃដីដាំដុះបានដែលមានត្រឹមតែ១១% នៃផ្ទៃដីទ្វីប ពិតជាមិនគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការផលិតស្បៀងអាហារចិញ្ចឹមមនុស្សដ៏ច្រើនទាំងនោះបានឡើយ។ មធ្យោបាយពង្រីកផ្ទៃដីមាន ស្រែថ្នាក់ ការរបញ្ចូលទឹក និងការគាស់រានព្រៃថ្មី។ ស្រែថ្នាក់គឺជាការកាប់ជំរាលភ្នំជាថ្នាក់ៗដូចកាំជណ្ដើរខណ្ឌដោយជញ្ជាំងទប់ដី។ ភាគច្រើនមាននៅតាមតំបន់ភ្នំដែលមានដង់ស៊ីតេប្រជាជនខ្ពស់ៗ (ចិន ឥណ្ឌូណេស៊ី ហ្វីលីពីន...)។ ការបញ្ចូលទឹក គឺជាបច្ចេកទេសកសិកម្មដ៏ចំណាស់មួយដែលអាចពង្រីកផ្ទៃដីដាំដុះបាននៅលើតំបន់ស្ងួតហែង​ ឬស្ទើរស្ងួតហែង។ ការគាស់រានព្រៃថ្មី ជាមធ្យោបាយពង្រីកផ្ទៃដីដាំដុះមួយទៀត ដែលគេសង្កេតឃើញមានជាទូទៅ នៅបណ្ដាប្រទេសលោកខាងត្បូងមួយចំនួនធំ ក្នុងបំណងអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចជាតិ ក៏ដូចជាលើកស្ទួយកម្រិតជីវភាពប្រជាជនដែរ។

៣. តម្រូវការបង្កើនទិន្នផល

       គេអាចបង្កើនទិន្នផលកសិកម្មបាន ដោយអនុវត្តប្រពលវប្បកម្មតាមមធ្យោបាយផ្សេងៗមានដូចជា៖
-   យន្តកម្មកសិកម្ម ​៖ ការប្រើប្រាស់ម៉ាស៊ីនភ្ជួរ រាស់ ស្ទូង... 
-   គីមីកម្មកសិកម្ម ៖ ការប្រើប្រាស់ជី និងថ្នាំការពារដំណាំ
-   ការអនុវត្តនយោបាយទឹក ៖ ស្ថាបនាអាងទឹក ទំនប់ប្រឡាយ ពិសេសទំនប់វារីអគ្គិសនីដែលផ្ដល់ទឹក និង ភ្លើង សម្រាប់ដំណើរការ​​​នៃការងារកសិកម្ម...
-   ជម្រើសពូជ ៖ ការជ្រើសពូជក្នុងស្រុក ពូជនាំចូល និងការបង្កាត់ពូជ...
-   ការបង្កើនរដូវដាំដុះ ៖ ការដំាដំណាំបានចំនួនបី ទៅបួនដងក្នុងមួយឆ្នាំៗ ។

៤. បដិវត្តន៍បៃតង

       បដិវត្តន៍បៃតង គឺជាបំលែងលក្ខខណ្ឌផលិតកម្មកសិកម្ម ក្នុងន័យធ្វើអតិផលកម្មដែលកើតមានឡើងនៅប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍនៅបណ្ដាឆ្នាំ១៩៦០ និង ១៩៧០។ បដិវត្តន៍បៃតងមានឥទ្ធិពលដូចជា៖

ឥទ្ធិពលវិជ្ជមាន
-   អាចបំពេញតម្រូវការស្រូវនៅលើពិភពលោក
-   អាចបដិសេធគំនិតទុដ្ឋិនិយមដែលថា ^« ទុរ្ភិក្សជាបញ្ហាដែលមិនអាចបញ្ចៀសបាន ^» ។

ឥទ្ធិពលអវិជ្ជមាន
-   បង្កើនវិសមភាពរវាងកសិករមាន និងកសិករក្រីក្រ ដែលនាំឆ្ពោះទៅរកបាតុភូត «ចំណោលស្រុកស្រែ»មកកាន់ទីក្រុង
-   បង្កើនផលប៉ះពាល់ដល់តុល្យភាពចំណាយ ដើម្បីរក្សាគុណភាពដីកសិករត្រូវប្រើជីទាំងក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក
-   យន្តូបនីយកម្មការងារកសិកម្មបានកាត់បន្ថយចំនួនកសិករ
-   បម្រើបម្រាស់ជីគីមី និងថ្នាំការពារដំណាំបានបំពុលដី ទឹកលើដី និងទឹកក្រោមដី
-   ការបញ្ចូលទឹកជាប្រចាំ ធ្វើឱ្យជាតិអំបិលហើបមកផ្នែកលើនៃដីនាំឱ្យខូចគុណភាពដី។

       បដិវត្តន៍បៃតងពេលអនាគត ផ្អែកលើជំនួយឧបត្ថម្ភពី រដ្ឋាភិបាល អង្គការអន្តរជាតិនានា និងស្រាវជ្រាវអនាគតវិទ្យាសាស្ត្រកសិកម្មកាន់តែមានភាពប្រសើរឡើង។
រដ្ឋាភិបាលផ្ដល់
-   ការឧបត្ថម្ភខាងនយោបាយទឹកជាប្រយោជន៍ដល់កសិករក្រីក្រ
-   ឥណទានជនបទដោយយកការប្រាក់ទាបបំផុតពីកសិករក្រីក្រ
-   សេវាព័ត៌មាន និងទីផ្សារលក់កសិផល
-    អង្គការអន្តរជាតិនានា គួរលើកកម្ពស់សហប្រតិបត្តិការរវាងអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ ដើម្បីផ្ដោះប្ដូរបទពិសោធន៍និងរបកគំហើញរបស់ពួកគេ 

៥. ផលិតផលមិនគ្រប់គ្រាន់

       តាមទ្រឹស្ដី ពិភពលោកអាចផលិតស្បៀងអាហារគ្រប់គ្រាន់ល្មមក្នុងការចិញ្ចឹមប្រជាជននាពេលបច្ចុប្បន្ន (330kg សម្រាប់មនុស្សម្នាក់ គឺជិតមួយKg ក្នុងមួយថ្ងៃ) ។ ប៉ុន្តែគេសង្កេតឃើញថា នៅលើពិភពលោកសព្វថ្ងៃមានប្រទេសមួយចំនួនកំពុងត្រូវញាំញីដោយគ្រោះទុរ្ភិក្សដូចជា ប្រទេសស៊ូដង់ សូម៉ាលីជាដើម។

       នៅកម្ពុជាយើង បញ្ហាអត់ឃ្លាននៅចោទឡើងចំពោះប្រជាជនយើងមួយចំនួននៅឡើយព្រោះ៖
-   បដិវត្តន៍បៃតង មិនទាន់បានអនុវត្តឱ្យបានខ្លាំងក្លានៅឡើយ ទោះបីជាមានការយកចិត្តទុកដាក់ពីរាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការបង្កើនផលិតកម្មកសិកម្មក៏ដោយ (ក្រសួងកសិកម្មបានធ្វើជម្រើសពូជរុក្ខជាតិនិងសត្វ ការបង្កាត់ពូជ ពិសេស ពូជស្រូវ ពោត...) កម្រិតយល់ដឹងរបស់ប្រជាជនលើវិស័យកសិកម្មនៅមានកម្រិត។ កសិករយើងនៅធ្វើស្រែប្រវាស់មេឃនៅឡើយ ៖ ឆ្នាំណាមានភ្លៀងធ្លាក់ល្អគ្រប់គ្រាន់ ឆ្នាំនោះស្រូវផលច្រើន ឆ្នាំណាមានភ្លៀងធ្លាក់តិច រអាក់រអួល ផលស្រូវក៏ថយចុះតាមនោះដែរ