(ជ៦) មេរៀនទី២៖ (មេរៀនសង្ខេប) ការរៀបចំស្រែចម្ការ និងសង្គមជនបទ

១. ការរៀបចំផ្ទៃដី

       ការរៀបចំផ្ទៃដី ដើម្បីបំពេញតម្រូវការចាំបាច់របស់មនុស្ស ដូចជាចំណីអាហារ សំលៀកបំពាក់ តម្រូវការចាំបាច់សម្រាប់ចិញ្ចឹមជីវិត តម្រូវការសម្រាប់រោងចក្រឧស្សាហកម្ម តម្រូវការចាំបាច់សម្រាប់ទីផ្សារ មនុស្សបានកែប្រែដីសាចុះសាឡើងនូវទិដ្ឋភាពដី ដូចជាវាលរុក្ខជាតិមុនបានក្លាយជាទីចម្ការជាវាលចិញ្ចឹមសត្វ។ ព្រៃឈើរាប់លានហិចតាត្រូវបានកាប់ឆ្ការ វាលស្ដិបដ៏ធំធេង អ្វាស៊ីស... ត្រូវបានទទួលការរៀបចំសម្រាប់ដំណាំ។ សូម្បីតំបន់ងាយរងទទួលគ្រោះធម្មជាតិដូចជាតំបន់ភ្នំភ្លើង ឬនៅលើជាយទ្វីប (ដីប៉ុលឌែ) ក៏ត្រូវរៀបចំឱ្យមានដំណាំដែរ។

       ស្នាដៃមនុស្សក្នុងការកែច្នៃធម្មជាតិមានកម្រិតផ្សេងៗគ្នា ដែលទាក់ទងទៅនឹងបណ្ដុំមនុស្ស បច្ចេកទេសបង្កើនផលនិងតម្រូវការសម្រាប់ការរស់នៅ។

       ពួកចរកជនដែលតែងតែផ្លាស់លំនៅស្ថានតាមហ្វូងសត្វ ពួកកុលសម្ព័ន្ធដែលកាប់ឆ្ការព្រៃរបោះពួកនេះកែប្រែធម្មជាតិតែបន្តិចបន្តួចទេ ប៉ុន្តែពួកសិករទេដែល កែប្រែធម្មជាតិខ្លាំងជាងគេ។
ស្នាដៃសំខាន់ខាងកែប្រែធម្មជាតិរបស់កសិករគឺ៖
-   រៀបចំបែងចែកផ្ទៃដីដ៏ធំធេងឱ្យទៅជាភាគតូចៗសម្រាប់ដំណាំដែលហៅថាក្បាលដី
-   បង្កើតឱ្យមានលំនៅជនបទ ដូចជាភូមិ ឬកសិដ្ឋាន
-   សង់គេហដ្ឋានជនបទ។

ដើមកំណើតក្បាលដី
       បំណែងចែកដីចាភាគតូចៗ មានកំណើតជាមួយគ្នា និងដំណុះប្រជាជន។ ដូចនេះក្បាលដីកើតយូរយារណាស់មកហើយប្រហែលតាំងពីរាប់ពាន់ឆ្នាំផងក៏មិនដឹង នៅប្រទេសចិន ប្រទេសអេហ្ស៊ីប នៅទ្វីបអឺរ៉ុបខាងលិច។ ប៉ុន្តែនៅទ្វីបអាមេរិកដែលជាពិភពថ្មី នៅក្នុងប្រទេសដែលទើបទទួលនិគម្មកម្មថ្មីៗ ក្បាលដីទើបតែមានកំណើតក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះទេ។

       តាមធម្មតាបំណែងចែកដីជាស្នាដៃរួមរបស់មនុស្ស ព្រោះជនដែលទៅតាំងក្នុងភូមិណាមួយ តែងនិយមចែកដីគ្នាដាំដំណាំទៅតាមបច្ចេកទេស និងតម្រូវការរៀងៗខ្លួន។ ប៉ុន្តែបំណែងចែកដីក៏អាចជាស្នាដៃបុគ្គលដែរ ដូចជាពួកអ្នកត្រួសត្រាយ ឬពួកកសិករខ្លះដែលរុករានដីថ្មីដាំដំណាំក្នុងតំបន់គ្មានមនុស្សរស់នៅគ្មានអាជ្ញាធរកាន់កាប់។

ក្បាលដី
       ក្បាលដី គឺជាការរៀបចំបែងចែកផ្ទៃដីដ៏ធំធេងឱ្យទៅជាភាគតូចៗសម្រាប់ដាំដុះ។ ក្បាលដីមានកំណកំណើតជាមួយគ្នា និងដំណុះប្រជាជន។ ផ្ទៃដីដាំដុះ ឬក្បាលដីមានលក្ខណៈតូចៗ និងច្រើនដូចជា៖
-   ក្បាលដីតូចៗច្រើនមានក្នុងតំបន់ដែលគេដាំដំណាំតាមបែបពហុវប្បកម្ម ឬតំបន់ដែលដីមានជីជាតិ មានមនុស្សរស់នៅកុះករដូចជាដីសណ្ដក្នុងអាស៊ីមូសុង (ទន្លេមេគង្គ ទន្លេ ក្រហម ទន្លេគង្គា...) ទីទំនាបកោះជ្វាខាងជើង ដីប៉ុលឌែប្រទេសហូឡង់ជាដើម។
-   នៅប្រទេសកម្ពុជាក្បាលដីតូចៗច្រើនមាននៅតាមដងទន្លេធំ ទន្លេមេគង្គក្រោម ទន្លេបាសាក់ ទន្លេសាប ជាទីដីល្បាប់មានជីជាតិសម្រាប់ដំណាំចម្ការច្រើនមុខ។

       អត្រាកសិករនៅប្រទេសអភិវឌ្ឍមានការថយចុះយ៉ាងខ្លាំង ដោយសារនយោបាយឧស្សាហូបនីយកម្មនៃប្រទេសអភិវឌ្ឍជាកត្តាសំខាន់ ធ្វើឱ្យអត្រាកសិករថយចុះយ៉ាងខ្លាំង ព្រោះប្រជាកសិករធ្វើចំណាក និងចំណោលស្រុកស្រែ ដើម្បីទៅធ្វើរកការងារថ្មីក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម​​ ដែលនាំមកនូវជីវភាពប្រសើរជាង។ ម្យ៉ាងទៀតឧស្សាហកម្មបានបំពាក់គ្រឿងយន្តកសិកម្ម ដែលអាចជំនួសកម្លាំងពលកម្មកសិករយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព។

       នៅសហរដ្ឋអាមេរិក រដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធបានទិញដីបោះបង់ ដើម្បីបង្កើតឧទ្យានធម្មជាតិដោយហេតុថាគេត្រូវការតែ5%នៃប្រជាជនសកម្មក្នុងវិស័យកសិកម្ម រួមជាមួយនឹងយន្តកម្ម គីមីកម្ម កសិកម្ម អាចធានាចិញ្ចឹមប្រជាជនសហរដ្ឋអាមេរិកបានយ៉ាងងាយ។ សកម្មភាពនេះគេឱ្យឈ្មោះថា «កសិកម្មក្រៅដី» ជាប្រភេទកសិកម្មម្យ៉ាងទំនើបបំផុត ដែលគេអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា «កសិកម្មសិប្បនិម្មិត» អនុវត្តភាគច្រើននៅទីក្រុងធំៗនៃប្រទេសឧស្សាហកម្មជាដើម។

       កសិកម្មនេះ​មិនត្រូវការទំហំដីធំៗសម្រាប់ដំណាំទេ ហើយក៏ពុំរវល់ខ្វល់ខ្វាយអ្វីពីអាកាសធាតុខាងក្រៅដែរ គេអាចដាំប៉េងប៉ោះ សាលាដ ចិញ្ចឹមជ្រូក មាន់​ ទា ក្នុងអគារឧស្សាហកម្មដែលមើលទៅឃើញដូចជារោងចក្រដែរ។

២. លំនៅស្ថានជនបទ

របាយគេហដ្ឋានជនបទ៖ លំនៅដ្ឋានផ្ដុំ និងលំនៅស្ថានរាត់រាយ
       លំនៅស្ថានជនបទមានទិដ្ឋភាពប្លែកៗគ្នា ទៅតាមរបាយ និងប្រភេទគេហដ្ឋាន ដែលរបាយគេហដ្ឋានជនបទមានពីរបែបគឺ
-   លំនៅស្ថានផ្ដុំ : ជាលំនៅស្ថានដែលមានគេហដ្ឋានទាំងអស់ប្រមូលផ្ដុំជាក្រុមៗ ហៅថាភូមិ ហើយគ្មានផ្ទះតែឯងដាច់ស្រយាលទេ ។  ភូមិនីមួយៗនៅឃ្លាតឆ្ងាយពីគ្នាចម្ងាយរាប់គីឡូម៉ែត្រក្នុងចន្លោះចម្ការដំណាំ ព្រៃឈើ ឬវាលស្មៅ។
-   លំនៅស្ថានរាត់រាយ : កសិដ្ឋាន និងគេហដ្ឋានទាំងអស់ ជួនកាលមួយៗ ឆ្ងាយពីគ្នាជួនកាលនៅផ្ដុំគ្នាជាបណ្ដុំតូចមាន កសិដ្ឋានបីបួន ។ សម្គាល់ នៅភូមិភាគខ្លះលំនៅដ្ឋានជនបទមានទិដ្ឋភាពចម្រុះ គឺកសិដ្ឋានដាច់ស្រយាល ឬបណ្ដុំកសិដ្ឋានតូចៗនៅលាយឡំគ្នាជាមួយភូមិធំៗ ។ 

ប្រភេទគេហដ្ឋានជនបទ៖ កសិដ្ឋាន
       គេហដ្ឋានជនបទ មាន២ប្រភេទ គឺគេហដ្ឋានប្លុក និងគេហដ្ឋានដែលមានសំណង់ច្រើន ។
-    គេហដ្ឋានប្លុក : គេហដ្ឋានប្លុកប្រមូលផ្ដុំគ្រឿងឧបករណ៍ទាំងអស់មានប្រដាប់ប្រដារ ប្រើប្រាស់ សត្វពាហនៈ...នៅក្រោមដំបូលតែមួយ។ សំណង់របៀបនេះនាំឱ្យចំណេញដី ចំណេញសម្ភារៈសំណង់ចំណេញពេលវេលាឆ្លងកាត់...។
-    គេហដ្ឋានដែលមានសំណង់ច្រើន : គេហដ្ឋានក្នុងប្រភេទនេះ មានលំនៅមនុស្ស ក្រោលសត្វ  ជង្រុក រោងដាក់អីវ៉ាន់... សង់ជាប់២គ្នាព័ទ្ធជុំវិញទីធ្លាបិទជិត សល់តែចន្លោះផ្លូវដើរ ឬសង់ដាច់ៗពីគ្នាមួយៗតំរៀបជាជួរជុំវិញទីធ្លាមួយចំហ ។ 
សម្គាល់ នៅប្រទេសខ្មែរគេហដ្ឋានជនបទច្រើនសង់ផុតពីដី ។ នៅក្រោមផ្ទះច្រើនមានក្រោលគោ ទ្រុងជ្រូក ​ទ្រុងមាន់រោងដាក់ប្រដាប់ប្រដារ ជង្រុកស្រូវ...នៅចំហៀងឆ្ងាយពីផ្ទះមានរោងដាក់ចំបើងសម្រាប់ចិញ្ចឹមសត្វ ។ គេហដ្ឋាននីមួយៗ ច្រើនមានរបងឈើ ឬឫស្សីព័ទ្ធជុំវិញ ។

៣. មុខមាត់ថ្មីនៃជនបទស្រែចម្ការ

       សង្គមជនបទបានទទួលការផ្លាស់ប្ដូរមុខមាត់ ដែលកាលពីមុនសង្គមជនបទមានលក្ខណៈបិទមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងស្អិតរមួតតែរវាងជនបទ និងជនបទ។ សព្វថ្ងៃលក្ខណៈនេះកំពុងតែលុបបំបាត់បន្តិចម្ដងៗ និងរៀបចំទទួលឥទ្ធិពលសង្គមទីក្រុង។ រវាងអ្នកក្រុង និងអ្នកជនបទកាន់តែស្រដៀងគ្នាខ្លាំងឡើង។ ការផ្លាស់ប្ដូរបែបនេះប្រព្រឹត្តទៅយ៉ាងយឺតៗនៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍ តែយ៉ាងគំហុកនៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ។ ទីជនបទ និងទីក្រុងខុសប្លែកគ្នាទាំងទិដ្ឋភាព និងសកម្មភាព៖
-   ទីជនបទ : ឆ្លុះបញ្ចាំងផ្នែកមួយនៃអរិយធម៌គឺបំលែងភាពសហគមន៍។ មុខងារទោល គឺកសិកម្ម និងសកម្មភាពផ្សេងទៀតមានតិចតួច ។
-   ទីក្រុង : ឆ្លុះបញ្ចាំងពីអរិយធម៌របស់សហគមន៍។ ពហុមុខងារមាន ឧស្សាហកម្ម ពាណិជ្ជកម្ម និងសេវា។ សកម្មភាពចម្រុះមមាញឹក។ ដោយសារពហុមុខងារ (ពហុសកម្មភាព) នៃទីក្រុងទើបប្រទេសភាគច្រើនក្នុងលោកយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងលើការអភិវឌ្ឍទីក្រុងជាងជនបទ។ ហេតុនេះហើយបានជាមានចលនាចំណោលស្រុកស្រែយ៉ាងច្រើន មកកាន់ទីក្រុង(សព្វថ្ងៃប្រជាជនជនបទពិភពលោកមានចំនួនតិចជាងប្រជាជនក្រុង) ។