(ជ៥) មេរៀនទី៤៖ (មេរៀនសង្ខេប) បម្លាស់លំនៅ និងភ្លុចទេសចរណ៍

១. ចលភាពប្រជាជនមិនស្មើគ្នាមួយ

       កម្រិតអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និងនគរូបនីយកម្មរបស់ប្រទេសមួយកាន់តែត្រូវបានលើកតម្កើងប្រជាជននៃប្រទេសនោះធ្វើបំលាស់ទីកាន់តែខ្លាំង ប៉ុន្តែចលនាបំលាស់ទីទាំងអស់មិនដូចគ្នានោះទេ។ អ្នកខ្លះធ្វើបំលាស់ទីដើម្បីចិញ្ចឹមគ្រួសារ (ឧទាហរណ៍ ចលនាទៅមកប្រចាំថ្ងៃរបស់ពលករ) មិនបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនងសង្គមឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញបំលាស់លំនៅនាំមកនូវការកំចាត់បង់ ការដាច់ទំនាក់ទំនងពីកន្លែងកំណើត និងធ្វើឱ្យមានកំណែប្រែទំនាក់ទំនងសង្គម។

       នៅក្នុងសង្គមទំនើប ចលភាពមនុស្សរីកលូតលាស់ដោយសារ៖
-   ទស្សនៈរចនាក្រុងតាំងពីពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី២០ សំដៅទៅរកការញែកមណ្ឌលសកម្មភាព ពីមណ្ឌលលំនៅដ្ឋាន។
-   បាតុភូតចំណោលស្រុកស្រែនៅតែបន្តយ៉ាងខ្លាំងក្លា។ នៅប្រទេសអឺរ៉ុបខាងត្បូងមួយភាគធំ​ នៅអឺរ៉ុបកណ្ដាល​ និងរុស្ស៊ី
-   ការអភិវឌ្ឍបរិមណ្ឌលក្រុងចេះតែបន្តរីកដុះដាលកាន់តែធំទៅៗ
-   នៅដំណាច់សតវត្សទី២០ប្រជាជនក្រុងទៅរស់នៅកាន់តែឆ្ងាយទៅៗពីតំបន់ជាយក្រុងទើបពង្រីក។

       ចលភាពមនុស្សប្រព្រឹត្តទៅក្រោមទម្រង់ជា៖
-   ចលនាទៅមកក្នុងការងារប្រចាំថ្ងៃ
-   ចលនាចំណោលស្រុកស្រែ
-   ចលនាច្រាសនៃប្រជាជនអ្នកស្ដុកស្ដម្ភមកកាន់មណ្ឌលកណ្ដាលក្រុងដែលទើបកែប្រែថ្មី
-   ចលនាចំណូលស្រុកនៃជនបរទេស (ពលករចំណូលស្រុក) មករស់នៅក្នុងទីក្រុងធំៗ
-   ចលនាបំលាស់លំនៅនៃពួកស្បែកខ្មៅ ពីភាគខាងត្បូងទៅតំបន់ឧស្សាហកម្មភាគឦសានសហរដ្ឋ
-   ចលនាបំលាស់លំនៅនៃប្រជាជនអាមេរិកពីភាគឦសានមកកាន់តំបន់ពង្រីកថ្មីនៃភាគខាងត្បូង (វង់ព្រះអាទិត្យ) ។

       នៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសលោកខាងត្បូង ចលភាពមនុស្សមានទម្រង់ផ្ទាល់របស់វាដូចជា៖ បន្លាស់ទីប្រចាំថ្ងៃសម្រាប់កសិកម្ម ជាកត្តាសំខាន់ចំណោលស្រុកស្រែនៅតែជាបាតុភូតមួយគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ចលនាចំណាកស្រុក (របស់ប្រជាជនចិន) ទៅកាន់ប្រទេសដទៃទៀតនៃលោកខាងត្បូង ។

២. ដំណើរងើបឡើងវិញនៃបំលាស់លំនៅអន្តរជាតិ

       បំលាស់លំនៅ ដ៏ធំធេងនៃពលករអន្តរជាតិហាក់ដូចជាមានកំណើនតិចតួច (មិនអាចលើសពី 10 ទៅ 20លាននាក់ទេ) មានលក្ខណៈធំធេងនៅបណ្ដាឆ្នាំ 1950 និង 1960 ។ មានសំទុះ និងមានលក្ខណៈជាសកលចាប់ពីដំណាច់សតវត្សរ៍ឆ្នាំ 1980 ។ បំលាស់លំនៅនៃជនភៀសខ្លួន និងជនបណ្ដេញចេញកើតឡើងក្នុងកម្រិតមួយធំធេង៖ មនុស្ស 10 លាននាក់បានរត់គេចចេញពីប្រទេសរបស់ខ្លួន ទៅជ្រកនៅប្រទេសជិតខាងចំនួននេះមិនចុះថយបានទេ ដោយសារទំនាស់នយោបាយជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ការសម្លាប់រង្គាលខាងសាសនា អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ទុរ្ភិក្សដែលគេបង្កើតឡើង...កើតមានជាបន្តបន្ទាប់រហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគ្មានថមថយឡើយពួកគេច្រើនរស់នៅក្នុងជំរំប្រមូលផ្ដុំក្រោមជំនួយឧបត្ថម្ភរបស់អគ្គស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិសម្រាប់ជនភៀសខ្លួន (UNHCR)។

       ចលនាបំលាស់លំនៅជាក្រុមធំៗ ហាក់ដូចជាមានការប្រួលប្រែច្រើន​ បន្ទាប់ពីមានភាពឥតការងារធ្វើនៅក្នុងប្រទេសឧស្សាហកម្ម។ ប៉ុន្តែបញ្ហានេះគេឃើញមានភាពផ្ទុយគ្នារវាងប្រទេសមិនទាន់រីកចម្រើន និងប្រទេសរីកចម្រើន។ នៅបណ្ដាប្រទេសមិនទាន់រីកចម្រើន ធនធានចេះតែខ្សត់ទៅៗ ចំណែកប្រជាជនចេះតែកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំង។ ចំណែកប្រទេសរីកចម្រើនបានរារាំងព្រំដែនពីការជ្រៀតចូលដោយលួចលាក់ នេះជាវិធានការបិទទ្វារព្រំដែន។

ប្រទេសសំខាន់ៗបានធ្វើចំណាកស្រុក និងចំណូលស្រុកច្រើនមាន៖
-   ជនជាតិប៉ាឡេស្ទីន រត់គេចទៅមជ្ឈិមបូព៌ា
-   ជនជាតិគុយបា​ រត់គេចទៅរដ្ឋផ្លូរីត
-   ជនជាតិកម្ពុជា រត់គេចចេញពីបនប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហមទៅរស់នៅតាមជំរំព្រំដែនថៃ
-   ជនជាតិអាហ្វហ្គានីស្ថាន ភៀសខ្លួនទៅប្រទេសប៉ាគីស្ថាន
-   ជនជាតិវៀតណាម ភៀសខ្លួនសំដៅទៅឥណ្ឌូណេស៊ី
-   ប្រជាជនអាមេរិកឡាទីន ភៀសខ្លួននៅតំបន់ដីសន្ទះប៉ាណាម៉ា
-   ជនស៊ីវិលស្រីលង្កា រត់គេចេញពីតំបន់កាន់កាប់ដោយពួកឧទ្ទាមខ្លាតាមិល
-   ជនជាតិសូម៉ាលី ភៀសខ្លួនទៅនៅតាមជំរំព្រំដែន។

       តំបន់សំខាន់ៗដែលមានភាពតានតឹងខាងយោធាមាន កម្ពុជា​ អាហ្វហ្គានីស្ថាន អ៊ីរ៉ាក់ អតីតយូហ្គោស្លាវី ប៉ាលេស្ទីន សាហារ៉ាខាងលិច សាល់វ៉ាឌ័រ ក្វាតេម៉ាឡា លីបេរីយ៉ា​ អង់ហ្គោឡា ម៉ូសំប៊ិច ប៊ូរុន រ្វ៉ាន់ដា អេត្យូពី សូម៉ាលី និងស៊ូដង់។ ផលវិបាក គឺបណ្ដាលឱ្យមានជនភៀសសឹកជាច្រើនលាននាក់រស់នៅយ៉ាងលំបាកវេទនា ក្រោមជំនួយឧបត្ថម្ភរបស់ UNHCR ។

៣. ភ្លុចទេសចរអន្តរជាតិ

       ការធ្វើដំណើរកំសាន្ត ជាឱកាសមួយនៃរបកគំហើញទេសភាព​ ។ ទេសចរតែងធ្វើដំណើរទៅកាន់រមណីយដ្ឋានធម្មជាតិ ដូចជា ផ្យណរវែស ជ្រោយរ៉ា កាញ៉ុងខូឡូរ៉ាដូ...ឬ រមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ ដូចជា សារមន្ទីរ ប្រាសាទ...។ ជាមួយគ្នានេះ ប្រាសាទអង្គរវត្តរបស់ខ្មែរក៏បានទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរឱ្យចូលទៅទស្សនាកំសាន្តកាន់តែច្រើនឡើងៗជារៀងរាល់ឆ្នាំ។

       គ្រប់ប្រទេសទាំងអស់សុទ្ធតែមានសក្ដានុភាពធំ ឬតូចផ្នែកទេសចរណ៍ ដូចជានៅប្រទេស អេហ្ស៊ីប ក្រិក ចិន អ៊ីតាលីជាដើម។ ជាមួយនេះផ្នែកមហាស្រពធំក៏បានទាក់ទាញភ្ញៀវចូលរួមច្រើនដែរ។ ទេសចរណ៍សាសនាក៏មានសារៈសំខាន់ណាស់ដែរដូចជា រ៉ូម លួរដ៍ សាំងសាក់ដឺកុំប៉ូស្តែល ដីព្រះប្រទាន... បានទទួលអ្នកមានជំនឿមួយចំនួនធំ។ ទីក្រុងរបស់ព្រះដូចជា ឡាម៉ិច នៃអ៊ីស្លាមសាសនា​ បេហារែស (សាសនាហិណ្ឌូ) ជាកន្លៃងដែលគេទស្សនាច្រើនបំផុតក្នុងពិភពលោក។

       តំបន់ទាក់ទាញទេសចរណ៍ធំៗពីរ គឺមេឌីទែរ៉ានេអឺរ៉ុប និងមេឌីទែរ៉ានេអាមេរិក។ ព្រោះតំបន់ទាំងពីរមានលក្ខណៈសម្បត្តិល្អ 4S 3S គួបផ្សំនឹងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទេសចរណ៍កម្រិតស្តង់ដាអន្តរជាតិ។​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​

ប៉ូលទេសចរណ៍ពិភពលោកសំខាន់ៗមាន៖
-   តំបន់មេឌីទែរ៉ានេអឺរ៉ុប (បារាំង អេស្ប៉ាញ អ៊ីតាលី)
-   តំបន់មេឌីទែរ៉ានេអឺរ៉ុប ជាឆ្នេរខ្សាច់ដ៏ធំរួមទាំងកោះជាច្រើន ដែលមានទេសភាពប្លែកជាកត្តាទាក់ទាញភ្ញៀវបានយ៉ាងច្រើន
-   តំបន់មេឌីទែរ៉ានេអាមេរិក (ឈូងម៉ិកស៊ិក និងសមុទ្រការ៉ាអ៊ីប)
-   ឆ្នេរមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិកនៃអាមេរិកខាងជើង កោះហាវ៉ៃ និងប៉ូលីនេស៊ី
-   តំបន់មេឌីទែរ៉ានេអាមេរិក «ឋានសួគ៌ » ទេសចរអន្តរជាតិមួយទៀត ព្រោះទី​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​នេះមានឆ្នេរខ្សាច់ល្អ និងមានកម្ដៅគ្រប់គ្រាន់។

       ក្រៅពី​តំបន់មេឌីទែរ៉ានេទាំងពីរ មានរមណីយដ្ឋានល្បីល្បាញបំផុតនៅបណ្ដាប្រទេសក្រីក្រនៃទ្វីបអាស៊ី (ស្រីលង្កា ថៃ ហ្វីលីពីន) ទ្វីបអាហ្វ្រិក (សេនេហ្គាល់ កេនីញ៉ា តង់សានី) ឬមហាសមុទ្រឥណ្ឌា (សេសែល ម៉ូរីស) ផងដែរ។ ទេសចរណ៍បាននាំមកនូវរូបិយប័ណ្ណ និងការងារក៏ពិតមែនហើយ ប៉ុន្តែជួនកាលក៏នាំឱ្យមានមហន្តរាយសង្គមផងដែរ (ទេសចរណ៍គ្រឿងញៀន​ ទេសចរណ៍ផ្លូវភេទ នៅអាស៊ីខាងត្បូង) ។

       តួនាទីភ្លុចទេសចរណ៍សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមក្នុងប្រព័ន្ធពិភពលោកបច្ចុប្បន្នមានដូចជា៖

សេដ្ឋកិច្ច
-   នាំមកនូវធនធានហិរញ្ញវត្ថុដល់ប្រទេសអ្នកទទួលភ្ញៀទេសចរទាំងនោះ (ប្រភពចំណូលថវិកាសម្រាប់ប្រជាជន រដ្ឋ និងតំបន់)
-   ជំរុញ និងបង្កើនសកម្មភាពឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍ (រថយន្តទេសចរណ៍ សណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ផ្ទះសំណាក់ សិប្បកម្មវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ ការដឹកជញ្ជូន)
-   បង្កើតការងារថ្មីៗជូនប្រជាជនបានមួយចំនួនធំ (កម្មករ បុគ្គលិក ភ្នាក់ងារទេសចរណ៍ មគ្គុទេសក៍ទេសចរណ៍ វិស្វករ អ្នកឯកទេស...)

សង្គម
-   ជួយលើកស្ទួយមោទនភាពជាតិពោលគឺផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌ និងអរិយធម៌ជាតិដល់ពិភពលោក
-    បង្កើនកិច្ចសហការលើវិស័យទេសចរណ៍ និងអន្តរជាតិ
-   បំផុសស្មារតីស្រឡាញ់មនុស្សជាតិ មិនរើសអើងពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ និងរួមរស់នៅដោយសន្តិសហវិជ្ជមាន។