(ជ៧) មេរៀនទី៣៖ (មេរៀនសង្ខេប) ការលំបាកក្នុងការវាស់វិសមភាពនៃការអភិវឌ្ឍ

១. ផាសុកភាព និងទុគ៌តភាព

       តម្រូវការទីមួយរបស់មនុស្ស គឺការមានចំណីអាហារគ្រប់គ្រាន់ ប្រកបដោយគុណភាព និងប្លែកៗ ។ គេត្រូវការនូវថាមពលពី 2200 ទៅ 2500Cal ក្នុងមួយថ្ងៃសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ទៅតាមអាកាសធាតុ អាយុ និងសកម្មភាព ព្រមទាំងប្រូតេអ៊ីនបានមកពីសត្វ 50g ដោយមិនគិតពីវីតាមីន និងសារធាតុខនិជ (កាល់ស្យូម អ៊ីយ៉ូត សូដ្យូម) ផ្សេងទៀតផង។ តម្រូវការនេះមិនអាចកើតមាននៅគ្រប់ទីកន្លែងទេ។ ជាទូទៅប្រជាជននៃប្រទេសអភិវឌ្ឍខ្លាំងបំផុត មានរបបហូបចុកគ្រប់គ្រាន់ និងលើសពីគ្រប់គ្រាន់ទៅទៀត ទន្ទឹម និងប្រទេសអឺរ៉ុបខាងកើត និងប្រទេសខ្លះនៃតំបន់មេឌីទែរ៉ាណេនៅខ្វះខាតជាតិប្រូតេអ៊ីនតិចតួច ។ នៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួនធំផ្សេងទៀត (ពិសេសអាមេរិកឡាទីន នៅតំបន់ម៉ាក្រិប នៅមជ្ឈិមបូព៌ា) មនុស្សម្នាក់ទទួលបានកាឡូរីជាបង្គួរ តែខ្វះខាតជាតិប្រតេអ៊ីនច្រើន។ នៅកន្លែងដទៃទៀត​របបអាហារគិតជាកាឡូរីមិនគ្រប់គ្រាន់​ខ្លាំង (តិចជាង 2000Cal) និងមានជាតិប្រូតេអ៊ីនកម្រិតទាប (តិចជាង 20g) ។

       សមភាពចំពោះការរស់រាននិងមរណភាព ក៏ពិបាកនឹងបង្កើតឱ្យមានផងដែរនៅក្នុងលោក។
នៅប្រទេសសៀរ៉ាលេអូន សង្ឃឹមរស់មានត្រឹម 42ឆ្នាំ ចំណែកនៅប្រទេសចិនមាន70ឆ្នាំ និងនៅប្រទេសបារាំងមាន 77ឆ្នាំ។ អត្រាមរណភាពកុមារជាមធ្យមនៅប្រទេសលោកខាងលិចមាន 4 ដងទាបជាងនៅប្រទេសអាហ្វ្រិកនិងអាស៊ី។ នៅអឺរ៉ុបខាងលិច អត្រានេះធ្លាក់មកនៅទាបជាង 1% រីឯប្រទេសម៉ាលីមានលើសពី ​16.5% ។​

       បញ្ហាវិសមភាពផ្នែកសុខាភិបាល និងអប់រំកើតមានពាសពេញពិភពលោកជាក់ស្ដែង៖
-   វិសមភាពចំពោះសេវាសុខាភិបាល : លោកខាងលិចគ្រូពេទ្យម្នាក់ព្យាបាលមនុស្ស 700នាក់ (1/700) ។ នៅប្រទេសភាគច្រើននៃអាហ្វ្រិក និងអាស៊ីមាន 1/3000 ។​ នៅប្រទេសអាហ្វ្រិកដទៃទៀតសមាមាត្រនេះមានដល់ទៅ 1/27000ឯណោះ ។ នៅពេលប្រជាជននៃប្រទេសអភិវឌ្ឍ (អាមេរិកខាងជើង អឺរ៉ុប រុស្ស៊ី អូស្ត្រាលី) ចំណាយពី200 ទៅ700ដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំសម្រាប់ការព្យាបាល ដោយឡែកប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍអាចចំណាយបានតិចជាង5ដុល្លារប៉ុណ្ណោះ។

-   វិសមភាពចំពោះសេវាអប់រំ : នៅប្រទេសជឿនលឿនបំផុតអាត្រាអនក្ខរភាពមានមិនលើសពី 5%ទេ។
នៅអាមេរិកឡាទីនអត្រានេះមាន 16% នៅអាស៊ី 36% នៅអាហ្វ្រិកក្បែរសាហារ៉ាមានដល់ទៅ 50% (យឺតយ៉ាវណាស់) ។ ប្រទេសរីកចម្រើនបំផុត បោះផ្សាយបានជិត 3/4 នៃសៀវភៅ និងសាព័ត៌មានក្នុងពិភពលោក ។ ភាពទន់ខ្សោយនៃការអភិវឌ្ឍអាចវាយតម្លៃតាមរយៈសូចនាករសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចផ្សេងៗ កំណើនប្រជាសាស្ត្រខ្ពស់ក្នុងប្រទេសក្រីក្រ ការវាយតម្លៃទាបចំពោះស្ត្រីភេទ...។

២. បញ្ញត្តិនានានៃតតិយលោក លោកខាងជើង និងលោកខាងត្បូង

       បញ្ញត្តិនានានៃតតិយលោក លោកខាងជើងនិងលោកខាងត្បូង ដោយនៅឆ្នាំ 1949 លោកប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក ទ្រូម៉ាន់​បានប្រកាសដំណឹងអំពីផែនការជំនួយមួយដល់ប្រទេសទាំនោះហៅថា «ប្រទេសមិនទាន់អភិវឌ្ឍ» ។ នៅឆ្នាំ 1952 អ្នកប្រជាសាស្ត្របារាំងម្នាក់ឈ្មោះ អាល់ប្រិត សូវី បានបង្កើតបញ្ញត្តិថ្មី «តតិយលោក» យោងតាមពាក្យតតិយរដ្ឋ ដែលគេប្រើសំដៅជនក្រីក្ររងការមើលងាយមើលថោក កាលពីមុនបដិវត្តន៍បារាំងឆ្នាំ 1789។ នៅឆ្នាំ 1955 កិច្ចប្រជុំអាស៊ី-អាហ្វ្រិក នៅទីក្រុងបានឌុង (ឥណ្ឌូណេស៊ី) បានកំណត់ពាក្យ «មិនទាន់អភិវឌ្ឍ» ។ នៅឆ្នាំ 1957 អង្គការសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច និងអភិវឌ្ឍន៍ (OCED) បានប្រើពាក្យ «ប្រទេសកំពុងស្ថិតក្នុងមាគ៌ាអភិវឌ្ឍន៍» ក្រោយមកបានសម្រួលត្រឹមពាក្យ «ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ» ។ ប្រទេសអភិវឌ្ឍភាគច្រើនស្ថិតនៅតំបន់ត្រជាក់បង្គួរ​នៃអឌ្ឍគោលខាងជើង ទើបគេប្រើពាក្យ «លោកខាងជើង» ជាគូ និង «លោកខាងត្បូង» ។​  ដំណើរប្រែប្រួលមានដូចតទៅ៖
+ ប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចខ្លាំង              + ប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចទន់ខ្សោយ
+ ប្រទេសអ្នកមាន                      + ប្រទេសក្រីក្រ
+ ប្រទេសអភិវឌ្ឍ                       + ប្រទេសតតិយលោក
+ ប្រទេសអភិវឌ្ឍ                       + ប្រទេសមិនសូវអភិវឌ្ឍ
+ ប្រទេសអភិវឌ្ឍ                       + ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ
+ លោកខាងជើង                       + លោកខាងត្បូង ។​

       ការបង្ហាញភាពផ្ទុយគ្នារវាងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ និងប្រទេសអភិវឌ្ឍ តាមលក្ខណៈសម្គាល់ច្បាស់លាស់ណាស់ដូចជា ភាពមានបានគឺមានអ្វីៗទាំងអស់ ការរស់នៅល្អប្រសើរ ការព្យាបាលមានកម្រិតជំនាញខ្ពស់ ការសិក្សាអប់រំប្រកបដោយគុណភាព និងភាពសម្បូររោងចក្រឧស្សាហកម្មខ្លាំង ។ ប្រទេសអភិវឌ្ឍរួមមាន អាមេរិកខាងជើង សហភាពអឺរ៉ុប រុស្ស៊ី អូស្ត្រាលី ជប៉ុន និងញូសេឡិន។ ចំណែកប្រទេសអាហ្សង់ទីន និងអាហ្វ្រិកខាងត្បូងដែលកាន់តែរត់មកប្រកៀកៗហើយនោះត្រូវគេចាត់ទុកថាជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍនៅឡើយ។ ដោយហេតុថា ប្រទេសអភិវឌ្ឍស្ទើរតែទាំងអស់ស្ថិតនៅអឌ្ឍគោលខាងជើង និងខ្លះទៀតនៅអឌ្ឍគោលខាងត្បូងគេប្រកាន់យកទម្លាប់បែងចែកពិភពលោក ជាលោកខាងជើងអភិវឌ្ឍ និងលោកខាងត្បូងកំពុងអភិវឌ្ឍ ឬក៏ជា ​​​​​«មជ្ឈមណ្ឌល» មួយនិងមួយទៀតជា «បរិមណ្ឌល» ។

៣. វិសមភាពវាស់វែងតាម GNP GDP ឬ IDH

       សូចនាករសំខាន់ៗដែលនិយមប្រើសព្វថ្ងៃមានពីរ៖
-   ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) ឬផលិតផលជាតិសរុប(GNP) : គឺជាតម្លៃបន្ថែម ឬតម្លៃលើស សរុបដែលសម្រេចបានដោយសហគ្រាស និងសេវាសាធារណៈនៅលើទឹកដីនៃប្រជាជាតិមួយក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំ ។ ដើម្បីទទួលបានផលិតផលជាតិសរុប (GNP) គេត្រូវបន្ថែមផលទុនដែលសម្រេចបាននៅឯបរទេស និងផ្ទេរមកក្នុងប្រទេស ហើយដកចេញមកវិញនូវទុនសម្រេចបាននៅក្នុងប្រទេស និងទៅក្រៅប្រទេស ។ គេយកសូចនាករនេះ ព្រោះគេយល់ថាមិនមែនតែកម្រិតនៃផលិតកម្មប៉ុណ្ណោះទេតែត្រូវតែជាទ្រព្យធនទាំងមូលដែលប្រទេសមួយបង្កើតបានក្នុងឆ្នាំណាមួយ ។

-   សន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស (IHD) គណនាជារៀងរាល់ឆ្នាំដោយកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (UNDP) ដោយផ្អែកលើធាតុសំខាន់បី : សង្ឃឹមរស់ពីកំណើត កម្រិតនៃការសិក្សាអប់រំ (អត្រាអក្ខរភាពមនុស្សពេញវ័យ និងចំនួនឆ្នាំសិក្សាជាមធ្យម)  ផលទុនសរុបសម្រាប់ម្នាក់ៗ ។ IHD អាចវាស់វែងកម្រិតអភិវឌ្ឍន៍ពិតប្រាកដរបស់ប្រទេសនីមួយៗបានត្រឹមត្រូវជាងគេ ។

៤. ឧស្សាហូបនីយកម្មមិនស្មើជារង្វាស់កម្រិតនៃការអភិវឌ្ឍ

       ឧស្សាហកម្មជាប្រភពនៃការបញ្ចូលថ្មីៗ សំខាន់ៗ និងបានជះឥទ្ធិពលទៅលើផ្នែកដទៃទៀតទាំងអស់នៃសេដ្ឋកិច្ចដូចជា កសិកម្ម ពាណិជ្ជកម្ម សេវា និងគមនាគមន៍។ គេអាចវាស់វែងកម្រិតនៃការអភិវឌ្ឍរបស់ប្រទេសមួយតាមរយៈភាគរយនៃប្រជាជនសកម្មដែលបម្រើការក្នុងឧស្សាហកម្មកមន្តសាល (លើកលែងផ្នែករ៉ែ និងថាមពលចេញ) ។
អត្រានេះជាទូទៅ ប្រែប្រួលនៅចន្លោះ30 និង40% នៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍ ហើយដែលនៅក្នុងប្រទេសរីកចម្រើនតិចមានត្រឹម 15% ប៉ុណ្ណោះ។

       ធនាគារពិភពលោក ដែលបានផ្ស៊ាំខ្លួនទៅនឹងចរន្តនយោបាយពិភពលោក បានលើកយកប្រទេសចំនួន 132 មកធ្វើចំណែកថ្នាក់ជាបីផ្នែកទៅតាមកម្រិតផលទុនគឺ៖
-   ប្រទេសចំនួន 23 ស្ថិតក្នុងប្រទេស «សេដ្ឋកិច្ចមានផលទុនខ្ពស់»
-   ប្រទេសចំនួន 67 ស្ថិតក្នុងប្រភេទ «សេដ្ឋកិច្ចមានផលទុនមធ្យម»
-   ប្រទេសចំនួន​ 42 ស្ថិតក្នុងប្រភេទ «សេដ្ឋកិច្ចមានផលទុនទាប»។
       GNP សម្រាប់មនុស្សម្នាក់ក៏ដូចជា IHD ដែលសុទ្ធតែបានបង្ហាញពីស្ថានភាពជាតិនីមួយៗ និងពីវិសមភាពសង្គម ឬវិសមភាពតំបន់នៅក្នុងប្រទេសណាមួយនោះ ។

       គ្រប់ប្រទេសទាំងអស់សុទ្ធបង្ហាញពីវិសមភាពសង្គមតិច ឬក៏ច្រើន ។ ជាទូទៅក្នុងប្រទេសមួយដែលមិនសូវរីកចម្រើននោះ គម្លាតរវាងអ្នកមាន និងអ្នកក្រកាន់តែខ្លាំង ។ ប៉ុន្តែនិយាយដូច្នេះ មិនមែនមានន័យថា នៅក្នុងប្រទេសអ្នកមានគ្មានតំបន់ក្រីក្រនោះទេ ។ សូម្បីតែសហរដ្ឋអាមេរិកដែលមាន GNP ឬក៏ IHD ខ្ពស់ល្បីថាជាប្រទេសអ្នកមានមួយក្នុងលោក ក៏នៅមានមនុស្សចំនួន20លាននាក់រស់នៅក្នុងភាពអត់ឃ្លានដែរ ។