(ជ៤) មេរៀនទី១៖ (មេរៀនសង្ខេប) កង្វក់បរិយាកាស

១. កំណើនប្រជាជន

       កំណើនប្រជាជនធ្វើឱ្យមានកង្វក់អាកាសដោយសារ៖ សំណល់ឧស្សាហកម្ម សំណល់កសិកម្ម សំណល់មនុស្សកើនឡើងជាលំដាប់ត្រូវរកកន្លែងចោលរបស់ទាំងនោះ....។ ហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ជាបញ្ហាទំនាក់ទំនងទៅនឹងចំនួនប្រជាជន ភាពសម្បូរហូរហៀរ និងបច្ចេកវិទ្យា។ នៅប្រទេសអភិវឌ្ឍក៏ដូចនឹងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ កម្រិតនៃការប្រើប្រាស់សម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗបានក្លាយទៅជាការគំរាមកំហែងយ៉ាងខ្លាំងដល់បរិស្ថានពិភពលោក ពោលគឺដូចគ្នានឹងកំណើនប្រជាជនដែរ។

២. ស្ថានភាពបរិយាកាស

       បរិយាកាស​ គឺជាស្រទាប់ឧស្ម័នស្ដើងជុំវិញផែនដី ។ បរិយាកាសពិភពលោកបច្ចុប្បន្នស្ថិតក្នុងការគំរាមកំហែងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដោយសារកំណើនសារធាតុពុលនៅក្នុងបរិយាកាសដែលបានមកពីប្រភពសំខាន់ពីរគឺសកម្មភាពមនុស្ស និងបាតុភូតធម្មជាតិ នាំឱ្យមានបាតុភូតភ្លៀងអាស៊ីត និងកំណើនកម្ដៅផែនដីប៉ះពាល់ដល់ជីវិតមនុស្ស សត្វ និងរុក្ខជាតិ ។

៣. ប្រភេទនៃកង្វក់អាកាស

កង្វក់អាកាសមាន២ប្រភេទគឺ៖
ប្រភេទទី១ កង្វក់អាកាសខាងក្រៅស្ដែងចេញដោយបំលាស់ទីក្នុងបរិយាកាសនៃកម្ទេចធូលីល្អិតៗ និងឧស្ម័នផ្ទុកធាតុកង្វក់ ដែលអណ្ដែតលើផ្ទៃផែនដី ។
ប្រភេទទី២ កង្វក់អាកាសខាងក្នុងអគារ ស្ដែងចេញដោយដង្ហើមបញ្ចេញក្លិនអាក្រក់ ផ្សែងបារី ខ្យល់វិលវល់ក្នុងម៉ាស៊ីនត្រជាក់ ឧស្ម័នវិទ្យុសកម្មក្នុងមន្ទីរពិសោធន៍កម្ទេចធូលីល្អិតៗ ។ល។

       ក្នុងចំណោមកង្វក់អាកាសទាំងពីរប្រភេទនេះ ប្រភេទទី១ គំរាមកំហែងកាន់តែខ្លាំងឡើងៗដល់បរិយាកាសនាពេលបច្ចុប្បន្ន ។

៤. ប្រភពនៃកង្វក់អាកាស

       ប្រភពសំខាន់ៗ នៃកង្វក់អាកាសបណ្ដាលមកពី យានយន្តទាំងឡាយមាន 51% (កាបូនឌីអុកស៊ីត ស៊ុលផួ និងកម្ទេចល្អិតៗអណ្ដែតក្នុងខ្យល់) ការដុតចម្អិនអាហារតាមផ្ទះ 16% ឧស្សាហកម្ម 14% សំរាម 4% បន្ទុះភ្នំភ្លើង និងភ្លើងឆេះព្រៃ ទាំងអស់នេះជាភ្នាក់ងារបំពុលអាកាស ។

       «កំណើនប្រជាជននាំឱ្យមានកំណើនកង្វក់អាកាស» ព្រោះថាកំណើនប្រជាជនទាមទារឱ្យមានការបង្កើនផលិតកម្មគ្រឿងឧបភោគបរិភោគ ដែលផ្គត់ផ្គង់ដោយសកម្មភាពកសិកម្ម និងឧស្សាហកម្ម។ សកម្មភាពផលិតកម្មទាំងនេះសុទ្ធតែបានបញ្ចេញសារធាតុពុលទៅក្នុងបរិយាកាស ។ ឧទាហរណ៍ការប្រើប្រាស់យានយន្តទាំងឡាយបានបំពុលបរិយាកាសដល់ទៅ 51% ផ្សែងរោងចក្របានបំពុលដល់ទៅ14% យន្តកម្ម និងគីមីកម្មកសិកម្មក៏មានរួមចំណែកបំពុលបរិយាកាសមួយផ្នែកសំខាន់ដែរ ។ 

៥. ផលអាក្រក់នៃកង្វក់អាកាស

       កង្វក់អាកាស បណ្ដាលឱ្យមានផលអាក្រក់ច្រើន ពិសេសនាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់សុខភាពមនុស្ស សត្វ និងព្រៃឈើ៖
-    មនុស្សកើតជំងឺដូចជា ឈឺក្បាល វិលមុខ ក្អួតចង្អោរ ប៉ះពាល់ដល់បេះដូង និងខួរក្បាល រលាកទងសួត កើតក្រហាយភ្នែក ច្រមុះ និងបំពង់ក
-    រុក្ខជាតិ : កង្វក់អាកាសបង្កើតបានជាភ្លៀងអាស៊ីត អាចបំផ្លាញឋានប្រព័ន្ធព្រៃឈើ តំបន់ណាមួយបានទាំងស្រុង
-    សត្វ : ភ្លៀងអាស៊ីតអាចប៉ះពាល់ដល់ជីវិតសត្វក្នុងទឹក និងសត្វលើគោក។

៦. អ័ព្ទដែលទាក់ទងនឹងអគ្គីភ័យ

       អ័ព្ទទាំងឡាយ ទាក់ទងនឹងភ្លើងឆេះព្រៃ បន្ទុះភ្នំភ្លើងកាន់តែខ្លាំងឡើងនៅក្នុងពិភពលោក។ ​ អ័ព្ទទាំងនោះបង្កឡើងដោយកម្ទេចធូលីម៉ត់ និងផេះ។ ហើយផ្សែងអ័ព្ទបង្កឱ្យមានជំងឺសួត... គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍តាមផ្លូវថ្នល់ និងផ្លូវអាកាសទៀតផង។

៧. ការត្រួតពិនិត្យកង្វក់អាកាស

មធ្យោបាយកម្រិតកង្វក់អាកាសមានដូចជា៖
-    ប្រើប្រាស់ឥន្ធនៈដែលមានគុណភាពខ្ពស់ គ្មានជាតិសំណច្រើន
-    ប្រើប្រាស់យានយន្ត ឬគ្រឿងយន្ត ដោយមានការត្រួតពិនិត្យត្រឹមត្រូវ
-    ចៀសវាងការដុតសំរាម
-    ប្រើប្រាស់ថាមពលស្អាត (ថាមពលទឹក ថាមពលព្រះអាទិត្យ ថាមពលខ្យល់...)
-    ដាំដើមឈើតាមបរិវេណរោងចក្រ ទីសាធារណៈ រមណីយដ្ឋាន...
-    បំពង់ផ្សែងត្រូវបំពាក់តម្រងការពារ និងឧស្សាហ៍សម្អាតផង
-    និយមជិះកង់ ឬថ្មើរជើងចំពោះដំណើរជិតៗ ។

ដើម្បីរក្សាបរិស្ថានក្នុងលំនៅឋានឱ្យបានល្អយើងត្រូវ៖
       ប្រមូលសំរាមយកទៅដាក់ក្នុងរណ្ដៅ ដើម្បីផលិតជាជីកំប៉ុស្តសម្រាប់ដាក់ដំណាំ ហើយម្យ៉ាងទៀតសំរាមក៏ជាប្រភពនៃកង្វក់អាកាស ជាប្រភពនៃជំងឺផ្សេងៗ និងធ្វើឱ្យបាត់បង់សោភ័ណភាព និងផាសុកភាព ផ្ទះសំបែងដាំដើមឈើជុំវិញផ្ទះ ព្រមទាំងបង្កើតសួនច្បារក្នុងទីធ្លាផ្ទះ ព្រោះថាដើមឈើជាភ្នាក់ងារសម្អាតបរិយាកាសដោយស្រូបយកឧស្ម័នកាបូនិចនិងធូលី ហើយផ្ដល់នូវអុកស៊ីសែនទៅក្នុងបរិយាកាសសម្រាប់ទ្រទ្រង់ជីវិត បើកបង្អួច ទ្វារ ដើម្បីឱ្យខ្យល់ចេញចូលបានគ្រប់គ្រាន់ក្នុងលំនៅឋាន កាត់បន្ថយ ឬចៀសវាង ឬប្រើប្រាស់ដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ឧបករណ៍ទាំងឡាយណាដែលងាយបង្កការបំពុលបរិយាកាស។