(ជ៣) មេរៀនទី២៖ (មេរៀនសង្ខេប) សមុទ្រជាធនធានធម្មជាតិមួយ

១. ការនេសាទ

       ការនេសាទនៅលើពិភពលោកអាចប្រព្រឹត្តទៅយ៉ាងសកម្មដោយមានកត្តាជម្រុញពីរគឺ៖
-​​   កត្តាធម្មជាតិ៖ ការនេសាទប្រព្រឹត្តបានយ៉ាងគាប់ប្រសើរ លុះត្រាតែដែនទឹកណាមួយនោះសម្បូរត្រី។
-   កត្តាសេដ្ឋកិច្ច៖ កំណើនមនុស្ស នាំឱ្យមានកំណើនតម្រូវការត្រីជាអាហារ។

       មជ្ឈមណ្ឌលនេសាទធំៗនៅលើពិភពលោក មាន៖
-   មជ្ឈមណ្ឌលនេសាទអឺរ៉ុបខាងលិច ពីប្រទេសន័រវេសរហូតដល់ប្រទេសអេស្ប៉ាញ។
-   មជ្ឈមណ្ឌលនេសាទអាស៊ីខាងកើត ពីកាំឆាត់ការហូតដល់កម្រងកោះប៉ាស៊ីហ្វិកខាងលិច។

សមុទ្រកម្ពុជាយើងសម្បូរត្រី៖
-   សមុទ្រកម្ពុជាយើងជាប្រភេទសមុទ្រស្ងប់ (ស្ងប់នៅរដូវប្រាំង រញ្ជួយបន្តិចបន្តួចនៅរដូវវស្សា)
-   ជម្រៅទឹករាក់ (ជាមធ្យម ៥០m) ពន្លឺព្រះអាទិត្យចាំងដល់បាតដី នាំឱ្យរុក្ខជាតិបាតសមុទ្រដុះលូតលាស់ល្អ ដែលជាចំណីត្រី
-   សម្បូរចំណីអាហារ (ចរន្តទឹកបានហូរនាំសារាយនិងប្លង់តុងពីឯនាយសមុទ្រមកចាក់បង្គរនៅឆ្នេរយើង) និងសម្បូរជម្រក (កោះទាំងឡាយ ព្រៃកោងកាងនិងជួរផ្កាថ្ម)។
-   ម្យ៉ាងទៀតការនេសាទសមុទ្ររបស់យើងនៅមានលក្ខណៈតូចតាចនៅឡើយ ប្រព្រឹត្តទៅដោយប្រជានេសាទយើងដោយទូកម៉ាស៊ីនតូចៗ និងប្រដាប់ដោយឧបករណ៍សាមញ្ញ។
-   ភាពសម្បូរត្រីនេះហើយ ដែលនាំឱ្យនាវានេសាទរបស់ប្រទេសជិតខាងចូលមកលួចចាប់ត្រីក្នុងដែនសមុទ្រយើងជាញឹកញយ។

បច្ចេកទេសនេសាទមាន៖
-   នេសាទប្រពៃណី៖ ការចាប់ត្រីតាមបែបបុរាណដោយប្រើឧបករណ៍សាមញ្ញដូចជា លប ទ្រូ សន្ទូច...។
-   នេសាទឧស្សាហកម្ម៖ ការចាប់ត្រីក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំដោយប្រើនាវានេសាទធំៗដែលផលិតផលសម្រាប់បម្រើឱ្យផ្នែឧស្សាហកម្ម។ សកម្មភាពនេសាទត្រីរបស់ «នាវា-រោងចក្រ» មួយមាន៖
-   អាចផ្ទុកកម្មករ ឧបករណ៍នេសាទ​ និងនេសាទក្នុងដែនសមុទ្រអន្តរជាតិអាចរក្សាត្រីក្នុងបន្ទប់ត្រជាក់ និងនៅក្នុងលំហសមុទ្របានច្រើនសប្ដាហ៍
-   បំពាក់ដោយប្រដាប់រ៉ាដា ប្រដាប់ស្ទង់សំឡេងអ៊ុលត្រា និងអាចប្រាប់ជម្រកហ្វូងត្រី។ ថ្មីៗនេះមានឧបករណ៍ប្រើរលកសំឡេងអ៊ឺតហៅត្រី ងាយស្រួលក្នុងការចាប់ត្រីកែច្នៃផលិតផលត្រីជាអាហារកំប៉ុង និងម្សៅត្រី។

របៀបនេសាទមាន២ ប្រភេទនេសាទធុនតូច និងធុនធំ៖ 
-   នេសាទធុនតូច ជានេសាទប្រពៃណីប្រព្រឹត្តទៅតាមមាត់ឆ្នេរប្រើមនុស្សច្រើន ទូកតូចៗ ឧបករណ៍សាមញ្ញមានសន្ទូច មង អួនឡាក់តូចៗ...។
-   នេសាទធុនធំ​ ជានេសាទឧស្សាហកម្មដែលប្រព្រឹត្តទៅនៅលំហកណ្ដាលសមុទ្រនៃមហាសមុទ្រ។ ក្នុងការធ្វើនេសាទគេប្រើនាវាធំៗដែលអាចចេញទៅនេសាទឆ្ងាយៗបាន ហើយដែលប្រដាប់មធ្យោបាយទំនើបៗ។

គេពោលថាមហាសមុទ្រមាន «ជំងឺនេសាទហួសហេតុ» ៖
-   ការនេសាទមានលក្ខណៈឧស្សាហកម្មនិងពាណិជ្ជកម្ម
-   «នាវា- រោងចក្រ» ប្រកបដោយឧស្សាហកម្មនេសាទទំនើបៗ
-   បច្ចុប្បន្ននេះ នេសាទធុនធំប្រមូលផ្ដុំនាវានេសាទរហូតដល់ទៅ 3,5លានគ្រឿងដែលកំពុងរាតត្បាតពាសពេញផ្ទៃមហាសមុទ្រ ហើយដែលពីមុនមិនដែលមានសោះ។

២. អាជីវកម្មធនធានរ៉ែក្នុងសមុទ្រ

       គេអាចសន្និដ្ឋានបានថា នៅក្រោមដីបាតសមុទ្រមានកំណប់រ៉ែដូចនៅលើទ្វីបដែរ ព្រោះថាទាំងសណ្ឋានដីទ្វីបទាំងសណ្ឋានដីបាតសមុទ្រ សុទ្ធតែជាលទ្ធផលដែលកើតឡើងដោយសារចលនាតិចតូនិច ឆ្លងកាត់ការវិវត្តនៃប្រវត្តិធរណីកាលជាមួយគ្នា។ ចលនាតិចតូនិចទាំងនោះហើយដែលបង្កើតឱ្យមានជាពិសេសកំណប់រ៉ែនានានៅក្នុងជម្រៅដី តែរ៉ែខ្លះជារ៉ែសរីរាង្គ(ធ្យូងថ្ម ប្រេងកាត ឧស្ម័នធម្មជាតិ) រ៉ែខ្លះជារ៉ែខនិជ (លោហៈ និងអលោហៈ) ។

នៅក្នុងទឹកសមុទ្រ និងក្រោមដីបាតសមុទ្រ សម្បូររ៉ែដូចនៅលើទ្វីបដូចជា៖
-   រ៉ែក្នុងទឹក
       មានអង្គធាតុទោលប្រមាណ ៥០ក្នុងចំណោមអង្គធាតុដែលគេស្គាល់ទាំងអស់អំបិលខនិជ ៥មុខមានភាគលើសគេគឺសូដ្យូមក្លរួ ម៉ាញ៉េស្យូមស៊ុលផាត កាល់ស្យូមស៊ុលផាត និងប៉ូតាស្យូមស៊ុលផាត។ ក្រៅពីនេះមានអំបិលផ្សេងៗទៀតជាច្រើនមុខ តែក្នុងសមាមាត្រតិចតួចនិងរ៉ែមាសរលាយក្នុងទឹកផងដែរ (១០ពាន់លានតោន)។ សព្វថ្ងៃ គេបានធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែអំបិលសម្រាប់ជាអាហារ។ ក្រៅពីប្រើប្រាស់ក្នុងអាហារអំបិលកំពុងក្លាយជារូបធាតុដើមសម្រាប់ឧស្សាហកម្មគីមីដែលកំពុងលូតលាស់ ។ រោងចក្រគីមីខ្លះបានចម្រាញ់យកផូស្វាតពីទឹកសមុទ្រដើម្បីធ្វើជាជីសម្រាប់កសិកម្មទៀតផង។

-   រ៉ែក្នុងដី
       សំខាន់ជាងគេគឺរ៉ែប្រេងកាត និងឧស្ម័នធម្មជាតិ ក្រៅពីនេះមានរ៉ែសំណប៉ាហាំង នីកែល កូបាល់ និងស្ពាន់ជាដើម។ តំបន់ជាយទ្វីបដែលធំទូលាយជាងគេគឺជាយទ្វីបបារាំង និងអង់គ្លេសដែលមានទំហំស្មើនឹងសមុទ្រម៉ង់និងឧត្ដរ។ ជាយទ្វីបដ៏ធំមួយទៀតគឺជាយទ្វីបនៃស៊ីបេរី។ បច្ចុប្បន្ននេះ ការរុករក និងអាជីវកម្មប្រេងកាតនៅតាមសមុទ្រឧត្ដរបានទទួលផលល្អប្រសើរមិនចាញ់កំណប់រ៉ែនៅលើទ្វីបឡើយ។