(ជ៦) មេរៀនទី២៖ (សង្ខេបមេរៀន) ការអប់រំសំខាន់ៗរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា

ជំពូកទី ៦              ជំនឿសាសនា

មេរៀនទី២            ការអប់រំសំខាន់ៗរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា

សេចក្ដីផ្ដើម

- ព្រះពុទ្ធសាសនា គឺជាប្រព័ន្ធទស្សនវិជ្ជា និងការអប់រំដ៏សំខាន់មួយ ដែលបានបន្សល់ទុកនូវកេរដំណែលដ៏មានតម្លៃជាច្រើនសម្រាប់មនុស្សជាតិ។ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនអស់រយៈពេល ៤៥ ឆ្នាំ រហូតដល់ចូលព្រះនិព្វាន ហើយព្រះធម៌របស់ព្រះអង្គនៅតែមានឥទ្ធិពលរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ។ 

ពាក្យគន្លឹះ

• • • ព្រះត្រៃបិដក៖ គម្ពីរសាសនាដែលបន្សល់ទុកនូវពាក្យប្រៀនប្រដៅ ៨៤,០០០ ធម្មក្ខន្ធ របស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។ ព្រះត្រៃបិដកមាន ១១០ ក្បាល ចែកជាបីផ្នែក គឺ វិន័យបិដក សុត្តន្តបិដក និងអភិធម្មបិដក ។

    • វិន័យបិដក៖ ជាផ្នែកមួយនៃព្រះត្រៃបិដក មាន ១៣ ក្បាល ដែលជាគម្ពីរវិន័យសិក្ខាបទសម្រាប់ភិក្ខុសង្ឃ ។

    • សុត្តន្តបិដក៖ ជាផ្នែកមួយនៃព្រះត្រៃបិដក មាន ៦៤ ក្បាល ដែលជាគម្ពីរសម្រាប់ធម្មទេសនា ។

    • អភិធម្មបិដក៖ ជាផ្នែកមួយនៃព្រះត្រៃបិដក មាន ៣៣ ក្បាល ដែលជាគម្ពីរនិយាយពីគោលធម៌សុទ្ធៗ ។

    • សីលប្រាំ៖ គោលការណ៍ប្រាំយ៉ាងដែលមនុស្សម្នាក់ៗគួរគោរពប្រតិបត្តិឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួន ។ រួមមាន វៀរចាកការសម្លាប់សត្វ វៀរចាកការលួច វៀរចាកការប្រព្រឹត្តខុសក្នុងកាម វៀរចាកការពោលពាក្យកុហក និងវៀរចាកការផឹកទឹកស្រវឹង ។

    • ចតុរារិយសច្ច៖ សេចក្តីពិតបួនយ៉ាងដែលព្រះពុទ្ធបានអប់រំមនុស្សឱ្យយល់ ដើម្បីរំដោះខ្លួនស្វែងរកសេចក្តីសុខ ។ រួមមាន ទុក្ខសច្ច សមុទយសច្ច និរោធសច្ច និងមគ្គសច្ច ។

១. ការអប់រំរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា

- ទស្សនៈនៃការអប់រំរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាដែលពិសេសជាងគេ គឺការអប់រំតាមរយៈព្រះធម្មទេសនា ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបានបន្សល់ទុកពាក្យប្រៀនប្រដៅ ៨៤,០០០ ធម្មក្ខន្ធ ដែលមាននៅក្នុងព្រះត្រៃបិដក ។ ព្រះត្រៃបិដកមានទាំងអស់ ១១០ ក្បាល ហើយចែកជាបីផ្នែក គឺ ៖

• • • • វិន័យបិដក ឬព្រះវិន័យមាន ១៣ ក្បាល ដែលជាគម្ពីរវិន័យសិក្ខាបទសម្រាប់ភិក្ខុសង្ឃ ។

      • សុត្តន្តបិដក ឬព្រះសូត្រមាន ៦៤ ក្បាល ដែលជាគម្ពីរសម្រាប់ធម្មទេសនា ។

      • អភិធម្មបិដក ឬព្រះអភិធម្មមាន ៣៣ ក្បាល ជាគម្ពីរនិយាយពីគោលធម៌សុទ្ធៗ ។

- ពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធមានច្រើន តែគេអាចបង្រួមមកបានបីយ៉ាង ៖

• • • • មិនធ្វើអំពើអាក្រក់គ្រប់បែបយ៉ាង (សព្វបាបស្សអករណំ) ។

      • ការញ៉ាំងកុសលឱ្យបានសម្រេច គឺធ្វើតែអំពើល្អ (កុសលូបសម្បទា) ។

      • ការញ៉ាំងចិត្តរបស់ខ្លួនឱ្យផូរផង់ គឺត្រូវដុសខាត់ចិត្តរបស់ខ្លួនឱ្យស្អាតជានិច្ច (សចិត្តបរិយោទបនំ) ។

- ពុទ្ធវចនៈទាំងបីយ៉ាងនេះ គឺជាសុខវិធីដែលព្រះពុទ្ធបានស្រាវជ្រាវរកឃើញអស់រយៈពេលប្រាំមួយវស្សា។ 

១.១. អំពើអាក្រក់ដប់យ៉ាង (អកុសលកម្មបថ១០)មនុស្សទាំងអស់ត្រូវជៀសវាង 

ក. អំពើអាក្រក់ដោយកាយបីយ៉ាង (កាយទុច្ចរិតបី) ៖

• • • • អំពើបៀតបៀនឬសម្លាប់សត្វមានជីវិត (បាណាតិបាត) ។

      • អំពើកេងបន្លំលួច ឬប្លន់ទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃ (អទិន្នាទាន) ។

      • អំពើខុសឆ្គងក្នុងផ្លូវកាម លួចប្រពន្ធ ប្តី កូន ចៅអ្នកដទៃ (កាមេសុមិច្ឆាចារ) ។

ខ. អំពើអាក្រក់ដោយវាចាបួនយ៉ាង (វចីទុច្ចរិតបួន) ៖

• • • • ពាក្យសំដីភូតភរឬបញ្ឆោត (មុសាវាទ) ។

      • ពាក្យសំដីញុះញង់បំបែកបំបាក់ (បិសុណាវាទ) ។

      • ពាក្យសំដីទ្រគោះបោះបោក ជេរប្រទេច (ផរុសវាទ)

      • ពាក្យសំដីរោយរាយឥតប្រយោជន៍ (សម្ផប្បលាបវាទ) ។

គ. អំពើអាក្រក់ដោយចិត្តបីយ៉ាង (មនោទុច្ចរិតបី) ៖

• • • • គំនិតសម្លឹងរំពៃចង់បានទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃ (អភិជ្ឈា) ។

      • គំនិតបៀតបៀន ចង់ឱ្យអ្នកដទៃដល់ក្តីវិនាស (ព្យាបាទ) ។

      • គំនិតយល់ខុស ហើយប្រកាន់ឡើងថាជាត្រូវ (មិច្ឆាទិដ្ឋិ) ។

១.២. អំពើល្អដប់យ៉ាង(កុសលកម្មបថ១០)មនុស្សទាំងអស់ត្រូវអនុវត្ត

ក. អំពើល្អដោយកាយបីយ៉ាង (កាយសុចរិតបី) ៖

• • • • វៀរចាកអំពើបៀតបៀន ឬសម្លាប់មនុស្សសត្វ (បាណាតិបាតាវេរមណី) ។

      • វៀរចាកអំពើកេងបន្លំលួច ឬប្លន់ទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃ (អទិន្នាទានាវេរមណី) ។

      • វៀរចាកអំពើខុសឆ្គងក្នុងផ្លូវកាមទាំងឡាយ (កាមេសុមិច្ឆាចារាវេរមណី) ។

ខ. អំពើល្អដោយវាចាបួនយ៉ាង (វចីសុចរិតបួន) ៖

• • • • វៀរចាកពោលពាក្យកុហក (មុសាវាទាវេរមណី) ។

      • វៀរចាកពាក្យសំដីញុះញង់បំបែកបំបាក់ (បិសុណាយវាចាយវេរមណី) ។

      • វៀរចាកពាក្យសំដីទ្រគោះបោះបោក (ផរុសាយវាចាយវេរមណី) ។

      • វៀរចាកពាក្យសំដីឥតប្រយោជន៍ (សម្ផប្បលាបាវេរមណី) ។

គ. អំពើល្អដោយចិត្តបីយ៉ាង (មនោសុចរិតបី) ៖

• • • • មិនសម្លឹងរំពៃ ចង់បានទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃ (អនភិជ្ឈា) ។

      • មិនគិតបៀតបៀន ចង់ឱ្យអ្នកដទៃដល់ក្តីវិនាស (អព្យាបាទ) ។

      • គំនិតយល់ឃើញត្រូវពិត ដោយប្រកាន់ឡើងថា ត្រូវមែន (សម្មាទិដ្ឋិ) ។

១.៣. សេចក្ដីពិតបួនយ៉ាង (ចតុរារិយសច្ច)

- ព្រះពុទ្ធបានអប់រំមនុស្សឱ្យយល់សច្ចធម៌បួនយ៉ាងដើម្បីរំដោះទុក្ខ គឺ៖

• • • • ទុក្ខសច្ច៖ សេចក្តីពិតនៃទុក្ខ (ឧ. ជំងឺ, ចាស់, ព្រាត់ប្រាស) ។

      • សមុទយសច្ច៖ ហេតុដែលនាំឱ្យកើតទុក្ខ (គឺតណ្ហា ជាពិសេសលោភៈ) ។

      • និរោធសច្ច៖ សេចក្តីរំលត់ទុក្ខ (ការលះបង់តណ្ហា ជាពិសេសលោភៈ) ។

      • មគ្គសច្ច៖ មាគ៌ានាំឱ្យផុតទុក្ខ (មជ្ឈិមាបដិបទា ឬអដ្ឋង្គិកមគ្គ ដែលមានអង្គប្រាំបី៖ សម្មាទិដ្ឋិ, សម្មាសង្កប្បៈ, សម្មាវាចា, សម្មាកម្មន្តៈ, សម្មាអាជីវៈ, សម្មាវាយាមៈ, សម្មាសតិ, សម្មាសមាធិ) ។