(ជ១) មេរៀនទី៣៖ (សង្ខេបមេរៀន) យេនឌ័រនិងផ្នត់គំនិត

ជំពូកទី១     យេនឌ័រ និងសិទ្ធិមនុស្ស

មេរៀនទី៣   យេនឌ័រ និងផ្នត់គំនិត

សេចក្ដីផ្ដើម

- យេនឌ័របានកើតឡើងមកពីផ្នត់គំនិត និងការប្រព្រឹត្តិរបស់បុគ្គល គ្រួសារ សហគមន៍ និងសង្គមហើយបណ្តាលឱ្យមានការរើសអើង និងផ្តល់ផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានដល់ក្មេងស្រី ស្ត្រី ព្រមទាំងគ្រួសារសហគមន៍ និងសង្គមទាំងមូល ។ បុគ្គល គ្រួសារ សហគមន៍ និងរួមគ្នាកែប្រែឥរិយាបថ ផ្នត់គំនិត អវិជ្ជមាន ដើម្បីធានាឱ្យមានសមភាពយេនឌ័រនិងផ្តល់ឱ្យស្ត្រី និងបុរសឱ្យទទួលបានសិទ្ធិពេញលេញមាន ឱកាស អំណាច ការបែងចែក ការទទួលខុសត្រូវ និងការទទួលផលដូចគ្នា ។

ពាក្យគន្លឹះ

· យេនឌ័រ (Gender)៖ ផ្នត់គំនិត និងការប្រព្រឹត្តដែលកើតឡើងពីបុគ្គល គ្រួសារ សហគមន៍ និងសង្គម ដែលបណ្តាលឱ្យមានការរើសអើង និងផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានដល់ក្មេងស្រី ស្ត្រី ព្រមទាំងគ្រួសារសហគមន៍ និងសង្គមទាំងមូល ។

· ផ្នត់គំនិត (Mindset)៖ គំនិត ឬការគិតទុកជាទូទៅទៅលើអ្វីមួយ ជាពិសេសទាក់ទងនឹងរបៀបដែលគ្រួសារ និងសហគមន៍ប្រព្រឹត្តទៅលើកូនស្រី និងកូនប្រុសខុសៗគ្នា ។

· សមភាពយេនឌ័រ (Gender Equality)៖ ការធានាឱ្យស្ត្រី និងបុរសទទួលបានសិទ្ធិពេញលេញ ឱកាស អំណាច ការបែងចែក ការទទួលខុសត្រូវ និងការទទួលផលដូចគ្នា ។

· ការរើសអើង (Discrimination)៖ ការប្រព្រឹត្តមិនស្មើភាពគ្នា ឬការផ្តល់ផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានទៅលើក្រុមមនុស្សណាមួយ ដោយផ្អែកលើផ្នត់គំនិត ឬការយល់ឃើញ ។

១. ផ្នត់គំនិតសង្គមទាក់ទងនឹងយេនឌ័រ

- យេនឌ័រកើតឡើងពីផ្នត់គំនិត និងការប្រព្រឹត្តរបស់បុគ្គល គ្រួសារ សហគមន៍ និងសង្គម ដែលបណ្តាលឱ្យមានការរើសអើង និងប៉ះពាល់អវិជ្ជមានដល់ក្មេងស្រី ស្ត្រី គ្រួសារ និងសង្គម។ ជាទូទៅ គ្រួសារ និងសហគមន៍មានការគិត និងប្រព្រឹត្តចំពោះកូនប្រុស កូនស្រីខុសគ្នា ដោយកូនប្រុសទទួលបានឱកាសច្រើនជាងដូចជាការអប់រំ អាហារបំប៉ន និងសេរីភាព រីឯកូនស្រីត្រូវបានទូន្មានឱ្យធ្វើការងារផ្ទះ និងមិនសូវទទួលបានឱកាស ។ ផ្នត់គំនិតនេះបន្តដល់មនុស្សពេញវ័យ និងក្មេងជំនាន់ក្រោយ ដែលធ្វើឱ្យស្ត្រីទទួលបន្ទុកការងារផ្ទះ និងការទទួលខុសត្រូវជាច្រើនដោយមិនសូវទទួលបានការវាយតម្លៃពីសង្គម ។ ការផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិតនេះតម្រូវឱ្យមានការអប់រំ ច្បាប់ និងពេលវេលាយូរអង្វែង ។

២. ការផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិត និងការប្រព្រឹត្តិរបស់គ្រួសារសង្គម

- បច្ចុប្បន្នផ្នត់គំនិតទាក់ទងនឹងយេនឌ័រ និងការប្រព្រឹត្តរបស់គ្រួសារ សហគមន៍ សង្គម ចំពោះក្មេងស្រី ប្រុស ស្ត្រី និងបុរស កំពុងមានការយល់ដឹងជាវិជ្ជមាន ដោយសារឥទ្ធិពលនៃការផ្សព្វផ្សាយ ការអប់រំ ការបង្កើត និងការអនុវត្តច្បាប់ផ្សេងៗ ។​ 

- វិធីផ្សេងៗក្នុងការជំរុញឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិត ឬជំរុញឱ្យមានសមភាពយេនឌ័រ រួមមាន៖

·​ ការផ្សព្វផ្សាយ អប់រំបណ្តុះបណ្តាលមនុស្សគ្រប់វ័យអំពីយេនឌ័រ ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថ និងផ្នត់គំនិត ។

· ការជំរុញឱ្យក្មេងស្រីមានឱកាសក្នុងការទទួលការសិក្សាតាំងពីបឋមសិក្សាដល់ឧត្តមសិក្សា ដូចក្មេងប្រុស ។

· ការផ្សព្វផ្សាយពីជោគជ័យស្នាដៃរបស់កុមារី ស្ត្រី ដើម្បីប្រឆាំងនឹងគំនិតដែលយល់ថាមានតែកុមារា បុរសទើបមានសមត្ថភាពធ្វើបាន ។

· ការជំរុញឱ្យកុមារា បុរសចូលរួមធ្វើការងារផ្ទះ ។

· ការគាំទ្រស្ត្រីជាបេក្ខនារីនៅពេលឈរឈ្មោះបោះឆ្នោត ។

· ការជំរុញឱ្យស្ត្រីមានចំនួនច្រើនក្នុងតំណែងជាអ្នកដឹកនាំនៅគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ ។

· ការចូលរួមទប់ស្កាត់អំពើហិង្សាលើស្ត្រី ។

· ការជំរុញ និងផ្តល់ឱកាសឱ្យក្មេងស្រី និងក្មេងប្រុស ស្ត្រី និងបុរស ទទួលបានឱកាសស្មើគ្នាក្នុងការអប់រំ ការថែទាំទំនុកបម្រុង កិច្ចការពារ និងសេវាផ្សេងៗ ។

· ការលើកទឹកចិត្តក្មេងស្រី ស្ត្រី ដើម្បីឱ្យពួកគេមានភាពអង់អាច និងមានសមត្ថភាព លទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការចូលរួមការងារអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តនៅក្នុងគ្រួសារ សហគមន៍ និងសង្គម ។