ព្រហ្មវិហារធម៌ ជាធម៌របស់ព្រះព្រហ្មដែលក្រាលចិត្តសន្ដោសប្រោសប្រណីចំពោះគ្រប់មនុស្ស សត្វ ដោយគ្មានការរើសអើង។ ព្រហ្មវិហារធម៌ គឺធម៌ជាទីនៅរបស់ព្រហ្ម ឬជាធម៌ប្រតិបត្តិ ដើម្បីឱ្យមនុស្សរស់នៅបានល្អប្រសើរដែលប្រជាជនគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ នឹងត្រូវប្រតិបត្តិ ដើម្បីសាមគ្គីភាព និងភាពសុខក្សេមក្សាន្ដក្នុងគ្រួសារនិងសង្គម។
គេបានសាងព្រះកេសនៃព្រះព្រហ្មមានព្រះភ័ក្ដ្របួន បែរទៅរកទិសទាំងបួន។ ព្រះភ័ក្ត្របួននេះ ជាតំណាងឱ្យព្រហ្មវិហារធម៌ទាំង៤ គឺ មេត្តា ករុណា មុទិតា និងឧបេក្ខា។
+ ការមានចិត្តស្រឡាញ់រាប់អានញាតិមិត្តនិងសាធារណជនក្នុងសង្គមដោយគ្មានការរើសអើងនិងប្រកបដោយសន្ដានចិត្តភក្ដីទូលាយ ដូចជាមាតាបិតាចង់ឱ្យតែកូនបានសុខ បានចម្រើនជានិច្ច ចៀសផុតពីទុក្ខវេទនា ពៀរវេរា និងគ្រោះមហន្តរាយគ្រប់ប្រការ។
+ មេត្តា ជាថាមពលនៃធម៌ដែលមានអានុភាពបំផុត អាចផ្សព្វផ្សាយដោយគ្មានការរើសអើសទៅកាន់បុគ្គលដែលជាទីស្រឡាញ់របស់យើង ឬទៅកាន់អ្នកដទៃដែលមិនមែនជាក្រុមញាតិមិត្ត ឬទៅកាន់បច្ចាមិត្តទៀតផង។
+ មេត្តាមានន័យថា ស្និទ្ធស្នាល ការប្រតិបត្តិប្រកប ដោយមេត្តា គឺសត្រូវទាំងអស់នឹងត្រឡប់ប្រែក្លាយជាមិត្ត មិនអាចស្អប់ និងមិនចងពៀរវេរាចំពោះយើងបានយូរឡើយ។ អ្នកមានមេត្តា គ្មានការភ័យតក់ស្លុត អំពីហេតុផលអាក្រក់កើតឡើងទេ គេអាចដោះស្រាយបានរាល់បញ្ហាទាំងអស់។ នៅពេលមានទោសៈចូលលុកលុយក្នុងចិត្ត យើងត្រូវយកមេត្តាធម៌មកលាងសម្អាតចិត្តរបស់យើង។ ប្រសិនបើមនុស្សគ្រប់រូបសុទ្ធតែមានមេត្តាដូចគ្នា មនុស្សទាំងអស់នៅក្នុងលោកនឹងមិនមានជម្លោះ អំពើហិង្សាជាមួយគ្នាឡើយ។
+ ករុណា គឺជាការមានចិត្តអាណិតអាសូរដោយគ្មានច្រណែនឈ្នានីស យកត្រូវតែខ្លួនឯង ទិតៀនរិះគន់កំហុសអ្នកដទៃឡើយ។
+ ត្រូវអាណិតអាសូរចំពោះមនុស្សទាំងអស់នៅក្នុងសង្គមដែលបានទទួលរងទុក្ខលំបាកផ្សេងៗទាំងផ្លូវចិត្ត ផ្លូវកាយ ដោយចង់ឱ្យពួកគេរួចពីទុក្ខលំបាក និងរស់នៅបានសុខស្រួលដូចខ្លួនដូចខ្លួនដែរ។ បុព្វហេតុនៃសេចក្ដីទុក្ខនិងការឈឺចាប់ខ្លះ បង្កើតឡើងដោយធម្មជាតិ មានដូចជា ខ្យល់ព្យុះ ទឹកជំនន់ ការរាំងស្ងួត ជំងឺរាតត្បាត។ល។
+ មនុស្សខ្លះត្រូវប្រឈមមុខនឹងគ្រោះថ្នាក់ដែលកើតឡើងជាយថាហេតុដូចជា ភ្លើងឆេះផ្ទះ ចោរកម្មផ្សេងៗជាដើម។ មនុស្សដែលមានករុណា តែងតែស្ដែងចេញមនោសញ្ចេតនាអាណិតអាសូរតាមរយៈការបរិច្ចាគទាន។ ករុណា ដឹកនាំមនុស្សឱ្យដើរតាមផ្លូវសច្ចៈ យុត្តិធម៌ ចៀសវាងប្រព្រឹត្តសកម្មភាពទាំងឡាយណាដែលធ្វើឱ្យអ្នកដទៃរងការឈឺចាប់ទាំងផ្លូវកាយ ទាំងផ្លូវចិត្តដូចជា ការកាប់សម្លាប់ ការធ្វើទារុណកម្ម ការប្រមាថមាក់ងាយ ការលួចប្លន់ ការកេងប្រវ័ញ្ច បោកប្រាស់និងអំពើបាបកម្មផ្សេងៗទៀត ព្រោះមនុស្សទាំងអស់សុទ្ធតែស្រឡាញ់អាយុជីវិតរបស់ខ្លួន ចង់រស់នៅដោយសុខសន្តិភាព សុភមង្គល និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ។
+ មុទិតា គឺមានចិត្តទន់ភ្លន់ មានចិត្តរីករាយអបអរសាទរ ចំពោះសេចក្ដីសុខចម្រើន របស់អ្នកដទៃមិនរើសមុខ និងចង់ឱ្យគេស្ថិតនៅក្នុងសេចក្ដីសុខ សុវត្ថិភាពជានិច្ច ដោយគ្មានការច្រណែននិន្ទាឈ្នានីស។
+ ឧបេក្ខា គឺការប្រកាន់ចិត្តជាកណ្ដាល មិនលម្អៀងទៅខាងណា និងមានចិត្តជាអព្យាក្រឹត។ មនុស្សតែងតែមានចិត្តជាប់ជំពាក់ ទៅលើមនុស្សណាម្នាក់ ឬវត្ថុអ្វីមួយដែលជាទីស្រឡាញ់ពេញចិត្តរបស់ខ្លួន ។ បានជាមនុស្សម្នាក់ត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់ព្រហ្មវិហារធម៌ ព្រោះវាជាប្រភពនៃសន្តិភាពនិងវឌ្ឍនភាពនៃសង្គមនិងពិភពលោក។
ព្រហ្មវិហារធម៌របស់អ្នកមានគុណ
ជាព្រហ្មវិហារធម៌របស់បុព្វការីជនដែលបានចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សា អាណិតស្រឡាញ់
បានបង្រៀន និងជួយទំនុកបម្រុងផ្ចុងផ្ដើមឱ្យបានសម្រេចផលប្រយោជន៍ផ្សេងៗក្នុងការប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិតនាពេលបច្ចុប្បន្ននិងទៅអនាគត។
- បុព្វការីនិងបុព្វការិនីរបស់បុត្រធីតា គឺមាតាបិតា
ឬអាណាព្យាបាល ។
- បុព្វការីរបស់សាធារណជនក្នុងប្រទេស
គឺព្រះមហាក្សត្រនិងមន្ត្រីរាជការគ្រប់ផ្នែក។
- បុព្វការីរបស់ពុទ្ធបរិស័ទ ឬពុទ្ធសាសនិកជន
គឺព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ។
- ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់បានចាត់ទុកមាតាបិតាជាព្រះ
ជាអ្នកមានគុណ ព្រោះលោកទាំងពីរមានព្រហ្មវិហារធម៌ ចំពោះបុត្រធីតា។
- ព្រហ្មវិហារធម៌របស់មាតាបិតា ជាធម៌ដ៏ប្រសើរខ្ពង់ខ្ពស់
ព្រោះលោកទាំងពីរប្រកបទៅដោយ មេត្តា ករុណា មុទិតា និងឧបេក្ខា។
- ដោយអំណាចនៃព្រហ្មវិហារធម៌នេះ
លោកជាមាតាបិតា បានខិតខំព្យាយាមស្វែងរកទ្រព្យសម្បត្តិ
សម្រាប់ជួយឧបត្ថម្ភដល់បុត្តធីតា
ទោះបីជាលោកបានជួបប្រទះនឹងសេចក្ដីក្រលំបាកវេទនាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏លោកនៅតែព្យាយាម
ប្រឹងប្រែងជួយឧបត្ថម្ភបុត្រធីតារបស់ខ្លួនតាមលទ្ធភាពដែរ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ពេលបុត្រធីតាបានចម្រើនវ័យ
ពេញរូបរាង មាតាបិតាទាំងឡាយតែងព្យាយាមរំពៃរកមើលជ្រើសរើសគូស្រករដ៏សមរម្យ
ដើម្បីរៀបចំផ្សំផ្គុំជាគូស្វាមី ភរិយា និងចែកទ្រព្យសម្បត្តិឱ្យបុត្រធីតា
ទុកប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិតទៀតផង។
កតញ្ញុតាធម៌និងកតវេទីតាធម៌ ជាធម៌ដែលបុគ្គលគ្រប់រូបត្រូវយល់ដឹងនិងអនុវត្តជាប់ជានិច្ច ដើម្បីជៀសវាងការប្រមាថមាក់ងាយពីអ្នកដទៃដែលនាំឱ្យអាប់ឱនសិរីសួស្ដី។ ការយល់ដឹង និងការអនុវត្តបានល្អនូវធម៌ទាំងពីរនេះ នឹងដឹកនាំឱ្យបុគ្គលនោះក្លាយជាមនុស្សមានភាពថ្លៃថ្នូរក្នុងសង្គមប្រកបដោយសិរីសួស្ដីនិងសុភមង្គល។ ការដឹងគុណ គឺជាការទទួលស្គាល់គុណបំណាច់ដ៏ធំធេងរបស់បុព្វការីជន មានមាតាបិតាជាដើម ដែលលោកបានធ្វើចំពោះយើង គេហៅថា កតញ្ញុតាធម៌។
+ ពាក្យ កតញ្ញូកតវេទី មានន័យថា ជាការដឹងគុណផងនិងជាការតបគុណផង។បុត្រធីតាគ្រប់រូប ត្រូវអប់រំខ្លួនឱ្យក្លាយជាមនុស្សដឹងគុណមាតាបិតា និងការខិតខំតបគុណលោកទាំងពីរវិញ ដោយគោរព ស្ដាប់ដំបូន្មាន និងចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាលោកជាប្រចាំ តាមលទ្ធភាពនិងសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន និងមានស្មារតីទទួលខុសត្រូវចំពោះជីវភាព សុខភាព និងសុវត្ថិភាពរបស់លោកគ្រប់កាលៈទេសៈ មិនធុញទ្រាន់ ទោះជាពេលវេលាដែលជួបការលំបាកស្មុគស្មាញក្នុងជីវភាព ឬហេតុការណ៍អ្វីផ្សេងក៏ដោយ។ ទាំងអស់នេះ មានឈ្មោះថា ជាកូនកតញ្ញូកតវេទី ឬកូនប្រកប ដោយកតញ្ញូកតវេទីតាធម៌។ កូនអកតញ្ញូ អកតវេទី ឬកូនរមិលគុណ ជាកូនដែលមិនដឹងគុណ មិនបានតបគុណមាតាបិតា មិនស្ដាប់ដំបូន្មាន មិនប្រព្រឹត្តអំពើល្អ ធ្វើឱ្យវង្សត្រកូលខូចកិត្តិយស និងមិនយកចិត្តទុកដាក់ចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាមាតាបិតាតាមលទ្ធភាពរបស់ខ្លួន ទោះបីខ្លួនមានទ្រព្យសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់ ក៏មិនរវល់អើពើនឹងលោកទាំងពីរទាល់តែសោះ គិតតែពីជីវិតខ្លួន ប្រពន្ធកូនខ្លួន ទុកបណ្ដោយឱ្យលោកទទួលរងទុក្ខលំបាកតាមយថាកម្ម។
ចំពោះសិស្សានុសិស្ស នៅពេលមានចំណេះដឹងច្រើន មានបុណ្យសក្ដិខ្ពស់ និងមានទ្រព្យសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់ ពេលឃើញគ្រូរបស់ខ្លួនចាស់ជរា ឬមានទុក្ខធុរៈផ្សេងៗ ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ជួយសង្គ្រោះលោកតាមកាលៈទេសៈ និងតាមលទ្ធភាពទើបឈ្មោះថា សិស្សកតញ្ញូកតវរទី។
ប្រជារាស្ត្រ មានភារៈជួយទំនុកបម្រុងប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួនតាមលទ្ធភាព ដូចជា បង់ពន្ធជូនរដ្ឋតាមច្បាប់កំណត់មិនគេចវេះ ចង់មានចង់បានហួសហេតុ ភ្លេចគិត ដល់ការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិនិងគោរពច្បាប់សង្គម មិនពុករលួយ មិនបង្កឱ្យមានបញ្ហាផ្សេងៗ ដល់ការរក្សាសុខសន្តិភាពនិងសុវត្ថិភាពសង្គម។
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់មានព្រះមហាករុណាដូចជា ព្រះអង្គបានប្រោសប្រទានព្រះធម៌ ព្រះវិន័យ និងព្រះឱវាទទាំងឡាយដល់មនុស្សលោក ដើម្បីទុកជាផ្លូវប្រតិបត្តិប្រកបដោយផលល្អ សិរីមង្គល សម្រាប់កសាង ជីវភាពរស់នៅរបស់ខ្លួន ទោះក្នុងបច្ចុប្បន្ន ឬបរលោក។
ពុទ្ធបរិស័ទគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈទាំងបព្វជិត ទាំងគ្រហស្ថ តែងតែគោរពបូជាតាមធម៌ព្រះអង្គដោយគ្រឿងសក្ការៈទាំងឡាយមាន ម្ហូបអាហារ នំចំណី និងផលានុផលជាដើមទៅតាមលទ្ធភាពនិងកាលៈទេសៈ។