(ជ៣) មេរៀនទី៥៖ (សង្ខេបមេរៀន) ច្បាប់ការងារ

១. និយមន័យនិងលក្ខខណ្ឌទូទៅនៃច្បាប់ការងារ

​​​​​         ច្បាប់ការងារ ជាច្បាប់សម្រាប់គ្រប់គ្រងរាល់ទំនាក់ទំនងដែលកើតចេញពីកិច្ចសន្យាការងាររវាងនិយោជក (ថៅកែ) និងកម្មករ និយោជិត (អ្នកធ្វើការ) ដើម្បីយកមកអនុវត្តនៅលើទឹកដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទោះបីកិច្ចសន្យានោះធ្វើឡើងនៅទីណាក៏ដោយ ភាគីទាំងសងខាង មានសញ្ជាតិអ្វី ហើយទោះបីជាស្នាក់នៅទីណាក៏ដោយ។
         ច្បាប់ការងារ បានត្រូវអនុវត្តចំពោះសហគ្រាស ឬគ្រឹះស្ថានឧស្សាហកម្មរ៉ែ ពាណិជ្ជកម្ម សេវាកម្ម កសិកម្ម ដឹកជញ្ជូនតាមផ្លូវគោក ឬផ្លូវទឹក ទោះជាប្រយោជន៍សាធារណៈ ពាក់កណ្ដាលសាធារណៈ ឬឯកជនក្រៅសាសនា ឬក្នុងសាសនាក៏ដោយ ទោះបីមានលក្ខណៈជាការបង្រៀនវិជ្ជាជីវៈ ព្រមទាំងវិជ្ជាជីវៈសេរីសមាគម។

   +   ច្បាប់នេះ មិនយកទៅអនុវត្តដូចខាងក្រោម៖
         -   ចៅក្រមខាងតុលាការ។
         -   ជនដែលតែងតាំងឱ្យធ្វើការជាអចិន្ត្រៃយ៍ក្នុងក្របខ័ណ្ឌ រាជការសាធារណៈ។
         -   បុគ្គលិកនគរបាល កងទ័ព និងកងតម្រួតដែលគ្រប់គ្រងដោយលក្ខន្តិកៈដោយឡែក។
         -   បុគ្គលិកធ្វើការតាមផ្លូវអាកាស និងនាវាសមុទ្រដែលគ្រប់គ្រងដោយច្បាប់ពិសេសផ្សេងទៀត ប៉ុន្តែកម្មករ និយោជិតទាំងនេះ មានសិទ្ធិអនុវត្តបទបញ្ញត្តិស្ដីពីសេរីភាពសហជីពនៃច្បាប់ការងារ។
         -   អ្នកបម្រើក្នុងផ្ទះ លើកលែងតែច្បាប់នេះបានចែងច្បាស់លាស់។ អ្នកបម្រើទាំងនេះមានសិទ្ធិអនុវត្តបទបញ្ញត្តិស្ដីពីសេរីភាពសហជីពនៃច្បាប់ការងារ។

១.១. ប្រភេទការងារ នៃកម្មករនិយោជិត

គេសម្គាល់ឃើញស្ថេរភាពនៃការងាររបស់កម្មករនិយោជិតមានពីរប្រភេទគឺ ៖
   +   កម្មករនិយោជិតជាប់លាប់ គឺជាជនដែលធ្វើការទៀងទាត់ក្នុងមុខការអ្វីមួយលក្ខណៈអចិន្រ្តៃយ៍។
   +   កម្មករនិយោជិតម្ដងម្កាលគឺជនដែលចុះកិច្ចសន្យា៖
         -   ធ្វើការមួយជាប្រាកដ តាមធម្មតាត្រូវតែឱ្យហើយក្នុងរយៈពេលយ៉ាងខ្លី។
         -   ធ្វើការមួយពេលៗ ធ្វើឈប់ៗ និងធ្វើការមួយរដូវៗ ។

១.២. ការបើកប្រាក់ឈ្នួល

   +   ការបើកប្រាក់ឈ្នួលរបស់កម្មករនិយោជិត ត្រូវបានបែងចែកដូចខាងក្រោម៖
         -   កម្មករនិយោជិត ធ្វើការយកប្រាក់ឈ្នួលតាមពេលវេលាដូចជា ប្រចាំខែ ប្រចាំថ្ងៃ ប្រចាំម៉ោងដែលគេត្រូវបើកប្រាក់ឈ្នួលឱ្យរាល់ថ្ងៃ ឬរាល់រយៈពេលមិនហួសពីដប់ប្រាំថ្ងៃ ឬមួយខែ។
         -   កម្មករនិយោជិត ធ្វើការយកប្រាក់ឈ្នួលតាមបរិមាណផលិតផល ឬតាមរបៀបម៉ៅការ។
         -   កម្មករនិយោជិតធ្វើការយកកម្រៃជើងសា។

២. ការហ្វឹកហ្វឺនកូនជាង

   -   កូនជាង សំដៅលើជនដែលបានចុះកិច្ចសន្យាសិក្សាវិជ្ជាជីវៈជាមួយនឹងនិយោជក ឬសិប្បករណាមួយដែលបានចុះកិច្ចសន្យានឹងគ្នាថា និយោជកត្រូវបង្រៀន ឬប្រើឱ្យគេ បង្រៀនវិជ្ជាជីវៈដល់កូនជាង ហើយកូនជាង ត្រូវធ្វើការឱ្យនិយោជកតាមលក្ខខណ្ឌ និងក្នុងរយៈពេលនៃកិច្ចសន្យា។
   -   ការទទួលបុគ្គលម្នាក់ឱ្យមកហ្វឹកហ្វឺនធ្វើជាកូនជាងបាន គឺត្រូវមានរយៈពេលមួយជាកំណត់និងមានធ្វើកិច្ចសន្យាដែលគេហៅថា កិច្ចសន្យាហ្វឹកហ្វឺនកូនជាង។
   -  កិច្ចសន្យាហ្វឹកហ្វឺនកូនជាង ជាកិច្ចសន្យាដែលនាយកគ្រឹះស្ថានឧស្សាហកម្ម ឬពាណិជ្ជកម្មសិប្បករ ឬមេជាងម្នាក់ ទទួលឬប្រគល់ភារៈអប់រំវិជ្ជាជីវៈឱ្យបានពេញលេញនិងតាមរបៀបបច្ចេកទេសដល់បុគ្គលម្នាក់ទៀត ដែលចុះកិច្ចសន្យានិងជួយធ្វើការក្នុងឋានៈ ជាកូនជាងតាមលក្ខខណ្ឌ និងថិរវេលាដែលបានព្រមព្រៀងគ្នា។
   -   ថិរវេលានៃការហ្វឹកហ្វឺនកូនជាង មានរយៈពេលមិន លើសពី២ឆ្នាំ។

   +   ការហ្វឹកហ្វឺនកូនជាងត្រូវធ្វើលិខិតកិច្ចសន្យាជាលាយលក្ខណ៍អក្សរដោយមានបញ្ជាក់ពី៖
         -   ឈ្មោះ អាយុ វិជ្ជាជីវៈ ទីលំនៅរបស់គ្រូ និងឈ្មោះទីលំនៅរបស់កូនជាង។
         -   ឈ្មោះ វិជ្ជាជីវៈ និងទីលំនៅរបស់មាតាបិតា ឬអាណាព្យាបាលកូនជាង។
         -   កាលបរិច្ឆេទ និងរយៈពេលកិច្ចសន្យាព្រមទាំងមុខរបរនៃកូនជាងដែលត្រូវរៀន។
         -   លក្ខខណ្ឌនៃការផ្ដល់កម្រៃ ភស្តុភារ អាហារ លំនៅ និងវត្ថុឯទៀតដែលមានការព្រមព្រៀងទាំងសងខាង។
         -   មុខវិជ្ជាដែលនាយកសហគ្រាស បានចុះកិច្ចសន្យាបង្រៀនកូនជាង។
         -   ប្រាក់បំណាច់ដែលត្រូវចេញឱ្យក្នុងករណីរំលាយកិច្ចសន្យា។
         -   កាតព្វកិច្ចសំខាន់ៗរបស់គ្រូនិងកូនជាង។
         -   កិច្ចសន្យានេះ ត្រូវចុះហត្ថលេខាដោយគ្រូនិងកូនជាង ដើម្បីឱ្យមានលក្ខណៈស្របច្បាប់។
         -   ចំពោះគ្រូដែលទទួលបន្ទុកហ្វឹកហ្វឺនកូនជាងត្រូវមានអាយុច្រើនជាង២១ឆ្នាំ ហើយប្រកបវិជ្ជាជីវៈបង្រៀនយ៉ាងតិច២ឆ្នាំ ក្នុងឋានៈ ជាអ្នកបច្ចេកទេស ជាគ្រូ ឬជាជាង។

៣. កិច្ចសន្យាការងារ

         កិច្ចសន្យាការងារ ជាកិច្ចសន្យាដែលបង្កើតឱ្យមានការទាក់ទងផ្នែកការងាររវាងកម្មករនិយោជិតនិងនិយោជក ហើយធ្វើទៅតាមទម្រង់ដែលភាគីទាំងសងខាងព្រមព្រៀងគ្នា។ កិច្ចសន្យានេះ អាចធ្វើជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ ឬដោយមាត់ទទេ។ ចំពោះកិច្ចសន្យាធ្វើដោយមាត់ទទេ ត្រូវទុកដូចជាមាន ការព្រមព្រៀងគ្នារវាងនិយោជកនិងកម្មករនិយោជិតតាមលក្ខខណ្ឌដែលមានចែងក្នុងបទបញ្ជាការងារ។

៣.១. កិច្ចសន្យាការងារមានកំណត់ថិរវេលា

         កិច្ចសន្យាការងារដែលធ្វើឡើងរវាងកម្មករនិយោជិត និងនិយោជក មានបីករណីគឺ កិច្ចសន្យាការងារមានកំណត់ថិរវេលា កិច្ចសន្យាការងារមានថិរវេលាមិនកំណត់ និងកិច្ចសន្យាសាកល្បងការងារ។ កិច្ចសន្យាការងារដែលមានកំណត់ថិរវេលា ជាកិច្ចសន្យាការងារដែលធ្វើឡើងដោយមាន ការព្រមព្រៀងគ្នារវាងកម្មករនិយោជិត និងនិយោជក ហើយមានកំណត់ថិរវេលានៃការធ្វើការងារពិតប្រាកដ និងត្រូវមានចែងកាលបរិច្ឆេទច្បាស់លាស់ នៃការបញ្ចប់កិច្ចសន្យា។

៣.២. កិច្ចសន្យាការងារមានថិរវេលាមិនកំណត់

   +   កិច្ចសន្យាការងារមានថិរវេលាមិនកំណត់ ជាកិច្ចសន្យាការងារដែលមិនមានកំណត់ពេលវេលានិងកាលបរិច្ឆេទនៃការបញ្ចប់កិច្ចសន្យាឡើយ។
   +   ការចុះកិច្ចសន្យាសាកល្បងការងារ មិនអាចមានថិរវេលាលើសកាលបរិច្ឆេទជាចាំបាច់សម្រាប់ឱ្យនិយោជក វិនិច្ឆ័យវិជ្ជាជីវៈរបស់កម្មករនិយោជិត ហើយក៏សម្រាប់ឱ្យកម្មករនិយោជិតស្គាល់យ៉ាងជាក់ច្បាស់នូវលក្ខខណ្ឌការងារ​ដែលគេផ្ដល់ឱ្យនោះដែរ។

៤. លក្ខខណ្ឌនៃការចូលបម្រើការងារ

   +   លក្ខខណ្ឌនៃការចូលបម្រើការងារមានដូចជា៖
         -   ការងារសម្រាប់ក្មេង
         -   ការងារសម្រាប់ស្រ្តី
         -   ការមិនរើសអើង
             ក្រសួងទទួលបន្ទុកវិស័យការងារ អាចអនុញ្ញាតឱ្យមានមុខរបរ ឬការងារសម្រាប់មនុស្សពេញជំទង់ចាប់ពីអាយុ ១៨ឆ្នាំឡើងទៅក្នុងលក្ខខណ្ឌដែលសុខភាព សន្តិសុខ និងសីលធម៌របស់អ្នកទាំងនោះ ត្រូវបានធានាដោយពេញលេញ ហើយអ្នកទាំងនោះអាចទទួលបានការអប់រំពិសេសនិងត្រឹមត្រូវ ឬការបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈនៅក្នុងផ្នែកសកម្មភាពដែលពាក់ព័ន្ធ។

៤.១. ការងារសម្រាប់ក្មេង

   +   ក្មេងដែលមានអាយុតិចជាង ១៥ឆ្នាំ អាចអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើការងារបាន ក្នុងលក្ខខណ្ឌដូចខាងក្រោម៖
        -   ការងារទាំងនោះ មិនបណ្ដាលឱ្យខូចសុខភាព ឬការអភិវឌ្ឍនៃចិត្ត និងកាយរបស់កុមារ។
        -   ការងារទាំងនោះមិនបណ្ដាលឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការសិក្សាជាទៀងទាត់ ការចូលរួមក្នុងកម្មវិធីតម្រង់ទិស ឬកម្មវិធីបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈដែលបានកំណត់ដោយអាជ្ញាធរ មានសមត្ថកិច្ច (ផ្អែកតាមច្បាប់ការងារមាត្រា១៧៧ ឆ្នាំ១៩៩៧)។
        -   ក្មេងមានអាយុតិចជាង១៨ ឆ្នាំ មិនអាចចុះកិច្ចសន្យាការងារដោយគ្មានការយល់ព្រមពីជនដែលខ្លួននៅក្រោមការគ្រប់គ្រងបានឡើយ។

៤.២. ការងារសម្រាប់ស្រ្តី

   +   រាល់សហគ្រាសទាំងអស់ ត្រូវកំណត់ឱ្យស្ត្រី មានសិទ្ធិឈប់សម្រាក ៩០ថ្ងៃ ដើម្បីសម្រាលកូន។
   +   ក្រោយពីឈប់សម្រាករួចមកក្នុងរយៈពេល ២ ខែ ដែលបានចូលធ្វើការ និយោជក ត្រូវឱ្យស្ត្រីនោះធ្វើតែការងារណាស្រាលៗ ។
   +   និយោជក មិនអាចបញ្ឈប់ការងារពីស្ត្រីសម្រាលកូននៅពេលឈប់ឆ្លងទន្លេ ឬនៅថ្ងៃណាមួយក្នុងរយៈពេលកំពុងឈប់សម្រាលកូនទេ។ 

៤.៣. ការមិនរើសអើង

   +  និយោជកគ្រប់រូបមិនអាចយកបញ្ហាដូចជា ពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ ភេទ ជំនឿ​ សាសនា គំនិត   នយោបាយ ជាតិកំណើត ដើមកំណើតសង្គម ការចូលជាសមាជិក សហជីពកម្មករនិយោជិត ឬការធ្វើសកម្មភាព ក្នុងសហជីព ដើម្បីធ្វើជាលេសដោយបដិសេធការជួល ការកំណត់និងការបែងចែកការងារ ។
   +  ការបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈ ការដំឡើងថ្នាក់ ការដំឡើងឋានន្តរសក្ដិ ការផ្ដល់កម្រៃ ឬការផ្ដាច់កិច្ចសន្យាការងារ។

៥. គ្រោះថ្នាក់ការងារ

       គ្រោះថ្នាក់ការងារ ជាគ្រោះថ្នាក់ដែលកើតឡើងនៅក្នុងពេលធ្វើការ ទោះដោយហេតុអ្វីក៏ដោយ ទោះមានកំហុសរបស់កម្មករនិយោជិត ឬគ្មានក៏ដោយ ជាគ្រោះថ្នាក់ដែលកើតមានចំពោះរូបកាយកម្មករនិយោជិតក្នុងពេលធ្វើការឱ្យនិយោជក ឬកើតមានចំពោះសិស្សវិជ្ជាជីវៈមានឈ្នួលក្ដី ឥតឈ្នួលក្ដី កាន់មុខការងារជាអ្វីនៅទីកន្លែងណាក៏ដោយ។

   +   បន្ទាប់ពីជូនដំណឹងពីគ្រោះថ្នាក់ការងារ មកក្រសួងទទួលបន្ទុកការងារត្រូវមានភារកិច្ចដូចតទៅ៖
         -   ធ្វើទំនាក់ទំនងជាបន្ទាន់ទៅសហគ្រាសកើតហេតុ ដើម្បីឱ្យជួយរក្សាស្ថានភាពដើមនៃទីកន្លែងគ្រោះថ្នាក់។
         -   ជូនដំណឹងជាបន្ទាន់ទៅនាយកដ្ឋានពេទ្យការងារនិងនាយកដ្ឋានអធិការកិច្ចការងារ ដើម្បីសុំមន្ត្រីមានសមត្ថកិច្ចសម្រាប់ចូលរួមក្នុងការអង្កេតគ្រោះថ្នាក់។
         -   ចាត់ចែងចុះពិនិត្យនិងអង្កេតដល់ទីកន្លែងកើតហេតុផ្ទាល់។
         -   ស្នើសុំជំនួយពីអ្នកឯកទេសជំនាញក្នុងករណីគ្រោះថ្នាក់ដែលកើតមានពាក់ព័ន្ធនឹងលក្ខខណ្ឌបច្ចេកទេសស្មុគស្មាញ។
         -   រាល់ការចុះអង្កេតគ្រោះថ្នាក់ការងារ គេត្រូវធ្វើកំណត់ហេតុបញ្ជាក់ឱ្យបានច្បាស់ពីមូលហេតុនៃគ្រោះថ្នាក់ការងារ និងត្រូវកំណត់វិធីសាស្ត្រសម្រាប់បង្ការគ្រោះថ្នាក់ដដែលនេះកុំឱ្យកើតមានសារជាថ្មីម្ដងទៀត។