រដ្ឋបាលសាធារណៈ ផ្សំមកពីពាក្យ រដ្ឋបាល + សាធារណៈ
- រដ្ឋបាល តាមន័យសាមញ្ញ មានន័យថា
ការរក្សា ការគ្រប់គ្រង។
- កិច្ចការរដ្ឋបាល
គឺកិច្ចការចាត់ចែង គ្រប់គ្រង ការដឹកនាំ កិច្ចការទំនាក់ទំនងដោយរាប់ទាំងការងារ សណ្ដាប់ធ្នាប់និងវិន័យផង។
- ពាក្យ«សាធារណៈ»មានន័យថា
ជាទូទៅមិនចំពោះនរណាម្នាក់ ឬអ្វីមួយដែលប្រើសម្រាប់ទាំងអស់គ្នា។
- នៅគ្រប់អង្គការសង្គម
ឬក្រុមហ៊ុនឯកជន ដើម្បីរៀបចំដំណើរការការងារទៅបានល្អ លុះត្រាតែអង្គការរដ្ឋ ឬក្រុមហ៊ុននោះត្រូវរៀបចំ
និងពង្រីករដ្ឋបាលជាមុនសិន។
តាមន័យទូលាយពាក្យ « រដ្ឋបាល » ជួនកាលសំដៅលើ
«សកម្មភាព» គ្រប់គ្រង
ជួនកាលសំដៅលើ «អង្គការ» ដែលគ្រប់គ្រង។
ន័យទាំងពីរនេះ គឺមានប្រើទាំងខាងវិស័យឯកជន ទាំងខាងវិស័យរដ្ឋ ឬសាធារណៈ។
+ រដ្ឋបាលសាធារណៈមានបេសកកម្មដូចជា៖
- គិតគូរបម្រើផលប្រយោជន៍ទូទៅក្នុងការរស់នៅ
ឬផ្ដល់តម្រូវការជាប្រចាំរាល់ថ្ងៃដល់ប្រជាជនគ្រប់រូបឱ្យបានកាន់តែប្រសើរ
ដូចជាការផ្ដល់លិខិតអនុញ្ញាត បញ្ជីអត្រានុកូលដ្ឋាន សំបុត្រកំណើតប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណប្រជាពលរដ្ឋ។
- ការរក្សាសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ
សុវត្ថិភាពសន្តិសុខសង្គម ការដោះស្រាយវិវាទផ្សេងៗតាមរយៈប្រព័ន្ធតុលាការ
ការផ្ដល់ការអប់រំ ការផ្គត់ផ្គង់សេវាសុខាភិបាលដល់មូលដ្ឋាន
ការកសាងប្រព័ន្ធផ្លូវគមនាគមន៍ដឹកជញ្ជូន មន្ទីរពេទ្យ សាលារៀន ប្រព័ន្ធទឹកស្អាត
ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ អគ្គិសនីទូរគមនាគមន៍ ។ល។
រដ្ឋបាលសាធារណៈ បានកើតមានឡើងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់មនុស្សជាតិតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ ព្រោះមនុស្សត្រូវការរស់នៅក្នុងសេចក្ដីសុខ សុវត្ថិភាព សេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ និងសិទ្ធិសេរីភាព ការពង្រីកមូលដ្ឋានរស់នៅនិងការគ្រប់គ្រង។
+ នៅសម័យបុរាណកាល
ប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលមួយបានកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសអេស៊ីប ដើម្បីត្រួតត្រា គ្រប់គ្រងលើការងារកសាងប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រដែលតែងតែកើតមានការជន់លិចទឹកពីទន្លេនីលជារៀងរាល់ឆ្នាំ។
+ ប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលនេះ
ត្រូវបានបង្កើតឡើង ដើម្បីចាត់ចែងនិងដឹកនាំលើការងារសាងសង់ប្រាសាទពីរ៉ាមីតផងដែរ។
+ នៅប្រទេសចិនក្នុងរជ្ជកាលស្ដេចហាន(ឆ្នាំ
២០៦ មុនគ.ស. រហូតដល់ឆ្នាំ ២២០ ក្រោយ គ.ស.) បានយល់ស្របទៅនឹងលទ្ធិសាសនាខុងជឺ ដែលថា
រាជការត្រូវតែចាត់ចែងឡើងដោយមនុស្សដែលមានគុណធម៌ និងសមត្ថភាព
ក្នុងការធ្វើឱ្យមនុស្សទាំងអស់ដែលរស់នៅក្នុងសង្គម រស់នៅប្រកបដោយសុភមង្គល។
+ ចំណែកនៅប្រទេសអឺរ៉ុប
មានដូចជានៅចក្រភពក្រិចរ៉ូម៉ាំង អេស៉្បាញ
រដ្ឋបាលសាធារណៈរបស់ពួកគេត្រូវបានត្រួតត្រាដោយស្ដេច ទាំងច្បាប់ ទាំងនីតិវិធីទាំងឡាយផងដែរ។
+ ប្រទេសខ្មែរនាសម័យអង្គរមានអំណាចទាំងបីគឺ អំណាចនីតិប្បញ្ញត្តិ អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ និងអំណាចតុលាការ ។ អំណាចទាំងបីនេះ ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយព្រះមហាក្សត្រផ្ទាល់។ ព្រះអង្គជាអ្នកសម្រេចកិច្ចការនយោបាយក្នុងនិងក្រៅប្រទេស ព្រមទាំងកិច្ចការសង្គ្រាមទៀតផង។
ការប្រព្រឹត្តខុសនឹងបទវិន័យទាំងឡាយក្នុងច្បាប់រដ្ឋបាលដូចជា ការទារពន្ធដារពុំសុចរិតជាដើម នឹងត្រូវទទួលទោសទណ្ឌតាមច្បាប់កំណត់។
+ នៅឆ្នាំ១៨៨៦ បន្ទាប់ពីបារាំងបានកាន់កាប់អំណាចរដ្ឋ ពួកគេបានរៀបចំការគ្រប់គ្រងប្រទេសតាមលក្ខណៈបច្ចេកទេស ក្នុងនោះមានការរៀបចំឱ្យមានជាស្ថាប័នសាធារណៈ និងការប្រព្រឹត្តទៅរបស់ស្ថាប័នសាធារណៈ ដោយមានការរួមគ្នារវាងបារាំង និងរាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរ។
+ គោលការណ៍សំខាន់ៗ នៃរដ្ឋបាលសាធារណៈតាមបែបបុរាណមាន៖
- ការគ្រប់គ្រងដោយច្បាប់ ឬបទបញ្ញត្តិរដ្ឋបាល មានន័យថា
អាជ្ញាធរត្រូវបង្កើតឡើងដោយច្បាប់និងបទបញ្ញត្តិនានាដែលចេញពីច្បាប់នោះ។
- រចនាសម្ព័ន្ធតាមឋានានុក្រមច្បាស់លាស់
ដោយបែងចែកអំណាចក្នុងការដឹកនាំ។
- លទ្ធផល វិធីសាស្ត្រ សកម្មភាពការងារ ត្រូវបានចងក្រងជាឯកសារ
ដើម្បីងាយស្រួលអនុវត្តនិងដោះស្រាយនៅពេលដែលមានរឿងរ៉ាវស្រដៀងគ្នាកើតឡើង។
- កន្លែងការងាររដ្ឋបាល
ត្រូវតែជាកន្លែងមានវិជ្ជាជីវៈច្បាស់លាស់ ដោយមានទាំងការបណ្ដុះបណ្ដាលត្រឹមត្រូវ។
- ការិយាល័យមានការអភិវឌ្ឍពេញលេញ
ការធ្វើការងាររបស់មន្ត្រីក៏មានសមត្ថភាព និងធ្វើការបានពេញលេញដែរ។
- ការគ្រប់គ្រងត្រូវមានការយល់ដឹង និងអនុលោមទៅតាមច្បាប់ទម្លាប់។
+ គោលការណ៍រដ្ឋបាលសាធារណៈបែបថ្មីនោះមានដូចជា៖
- កាត់បន្ថយរបៀបធ្វើការស្មុគស្មាញ
- ចាត់ទុកប្រយោជន៍សាធារណៈជាធំ
- ផ្ដល់សិទ្ធិដល់អ្នកធ្វើការ ដើម្បីឱ្យគេមានលទ្ធភាពបំពេញការងារ។
- កាត់បន្ថយការចំណាយដែលមិនចាំបាច់ក្នុងការងាររដ្ឋបាល។
+ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានកំណត់ការធ្វើកំណែទម្រង់រដ្ឋបាលសាធារណៈដូចខាងក្រោម៖
- កំណែទម្រង់រដ្ឋបាលសាធារណៈ
- ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ
- កំណែទម្រង់ច្បាប់និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌
- កំណែទម្រង់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ។
រដ្ឋបាលសាធារណៈ ជាសេនាធិការដ៏រឹងមាំរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការបំពេញភារកិច្ច ដើម្បីផ្ដល់សេវាសាធារណៈដល់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈក្នុងការចូលរួមអភិវឌ្ឍសង្គម។
+ ដើម្បីឱ្យសេវាសាធារណៈអាចប្រព្រឹត្តទៅបានដោយរលូននិងមានប្រសិទ្ធភាព
នោះរដ្ឋបាលសាធារណៈ ឬរាជការត្រូវមានលក្ខណសម្បត្តិដូចខាងក្រោម៖
- ទឹកចិត្តបម្រើការងារមុតមាំ
- ភក្ដីភាព
- សេវាកម្ម
- សីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ។
+ ដើម្បីបម្រើប្រជាពលរដ្ឋ ឱ្យបានកាន់តែប្រសើរឡើង
រដ្ឋបាលសាធារណៈត្រូវយកចិត្តទុកដាក់លើ៖
- ធានាភាពងាយស្រួលក្នុងការទទួលយកសេវាកម្មទៅប្រើប្រាស់។
- ផ្ដោតលើតម្រូវការជាក់ស្ដែងរបស់អ្នកប្រើប្រាស់
- ផ្ដល់សេវាកម្មឱ្យចំទីកន្លែងនៃតម្រូវការរបស់អ្នកប្រើប្រាស់
- មានតម្លាភាពនិងការទទួលខុសត្រូវ
ក្នុងការផ្ដល់សេវាកម្ម
- គុណភាពនិងប្រសិទ្ធភាពនៃសេវាកម្ម
ការរៀបចំរាជការ ឬរដ្ឋបាលសាធារណៈ ស្ថិតនៅក្នុងអំណាចនីតិប្រតិបត្តិ
គ្រប់គ្រងដោយអ្នកនយោបាយ ដែលមានសំឡេងភាគច្រើន (ឈ្នះការបោះឆ្នោត) នៅក្នុងរដ្ឋសភា។
ដូចនេះ អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ត្រូវបានបែងចែកជាពីរគឺ អំណាចនយោបាយ
និងអំណាចរដ្ឋបាលសាធារណៈ ដែលក្នុងនោះ
អំណាចនយោបាយជាអ្នកគ្រប់គ្រងអំណាចរដ្ឋបាលសាធារណៈ តែអំណាចរដ្ឋបាលសាធារណៈ
មានឥទ្ធិពលខ្លាំងនៅក្នុងស្ថាប័នសាធារណៈនីមួយៗ ។ ជាទូទៅ អំណាចរដ្ឋបាលសាធារណៈ
មានឥទ្ធិពលជាងអំណាចនយោបាយ ដោយសារអំណាចនយោបាយមានអាណត្តិ ឯអំណាចរដ្ឋបាលសាធារណៈមិនមានអាណត្តិទេ ហើយអ្នកបំពេញការងាររដ្ឋបាល
ក៏មានបរិមាណច្រើនជាងអ្នកនយោបាយផងដែរ។
+ អំណាចរដ្ឋបាលសាធារណៈ រួមមាន៖
- អំណាចនៃការសម្រេចចិត្ត ៖ រាល់ការសម្រេចចិត្តរបស់រដ្ឋបាល
គឺមានប្រសិទ្ធភាពចាប់ពីពេលមានបញ្ជាភ្លាម(ជាហត្ថលេខា)។
- អ្នករដ្ឋបាល ៖ មានសិទ្ធិអំណាចប្រើប្រាស់រាល់ថ្ងៃ
ដូចជាការអនុវត្តច្បាប់ ការគោរពច្បាប់ ការពារផលប្រយោជន៍សាធារណៈ។
- អំណាចក្នុងកិច្ចសន្យារដ្ឋបាល ៖ រដ្ឋបាលសាធារណៈ
តែងមានប្រៀបលើភាគីឯកជនជានិច្ច។
- អំណាចរដ្ឋបាល ៖ ជាបុព្វសិទ្ធិនៃអំណាចរបស់រដ្ឋ
ឬអំណាចសាធារណៈដែលអ្នករាជការ ឬអ្នករដ្ឋការប្រើប្រាស់បុព្វសិទ្ធិ ដើម្បីធ្វើការងារឱ្យបានសម្រេច។