◆
កាឡាក់ស៊ីអង់ដ្រូមេដា (Andromeda galaxy) ជាកាឡាក់ស៊ីជិតជាងគេដែលយើងអាចមើលឃើញដោយភ្នែក
ទទេ។
◆ ពន្លឺចេញពីកាឡាក់ស៊ីនេះដាលក្នុងរយៈពេលប្រហែល3លានឆ្នាំដើម្បីមកដល់ផែនដី។
នេះមានន័យថាអ្វីដែលអ្នក ឃើញវាបានកើតឡើងកាលពីរយៈពេល3លានឆ្នាំមុន។
◆ តារាភ្លោះគ្រាស (Eclipsing Binaries) ជាប្រព័ន្ធតារាភ្លោះមានតារាមួយបាំងពន្លឺតារាមួយទ។
◆ ប៊ិកបាង (BigBang) ជាបន្ទុះនៃរូបធាតុនិងថាមពលដំបូងដែលបង្កើតសកល
និងការរីកនៃ សកល។
◆ ស្ប៊ិចទស្សន៍ (Spectrographs) : ជាឧបករណ៍សម្រាប់បំបែកពន្លឺទៅជាពណ៌និងបង្កើតរូបភាពជា
ស្ប៉ិចពណ៌។
◆ ស្ប៉ិចពណ៌ (Spectrum) : ជាលំដាប់នៃប្រវែងរលកអេឡិចត្រូម៉ាញេទិចដែលទទួលបានពីការ
បំបែកពន្លឺពី ឧបករណ៍ស្ប៉ិចពណ៌។
សកល ជាលំហំធំទូលាយដែលផ្ទុកនូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង រួមមានរូបធាតុ ថាមពល ភព តារា កាឡាក់ស៊ីជា ច្រើន ដែលមានន័យដូចគ្នានឹងពាក្យចក្រវាឡ (Cosmos) ពិភព និងធម្មជាតិ។ ការសង្កេតតាមបែប វិទ្យាសាស្រ្ដតាំងពីដំបូង បានបង្ហាញនូវការវិវត្តនៃសកល។
➤ ប្រព័ន្ធតារាដែលមានតារាច្រើន
តាមរយៈប្រវត្តិនិងការពង្រីកខ្លួនរបស់សកល
គេលើកឡើងថា សកលស្ថិតក្រោមអំណាចនៃច្បាប់ រូបវិទ្យាជានិច្ច។ ក្នុង ចំណោមទ្រឹស្ដីជាច្រើន
ទស្សនរូបវិទូបានបង្ហាញថា សកលរបស់យើង គឺជាផ្នែកមួយ នៃសកលជាច្រើនផ្សេងៗទៀត។
+ ប៊ិកបាង គឺទ្រឹស្ដីដែលបកស្រាយថាគ្រប់រូបធាតុនិងថាមពលក្នុងសកលចាប់កំណើតចេញពីតំបន់តូចមួយពេល
នោះ សកលទាំងមូលមានព្រំដែនកំណត់ ផ្ដុំគ្នាយ៉ាងមាំក្ដៅនិងជាបាល់មានម៉ាសធំអស្ចារ្យ។ 13.7 ពាន់លានឆ្នាំ មុន បន្ទុះនៃម៉ាសនោះបានផ្ទុះឡើងធ្វើឱ្យរូបធាតុបែកខ្ចាយទៅគ្រប់ទិសទីហើយសកលចាប់ផ្ដើមរីកធំ
ឡើងៗនិងបន្ដរីករហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។
+ គេអាទស្សន៍ទាយដឹងពីអាយុនៃសកលដោយផ្អែកលើការវាស់ដោយប្រុងប្រយ័ត្ននៃល្បឿនកាឡាក់ស៊ីឆ្ងាយៗ
និង រំភាយរស្មីក្នុងសកល។
➤ ចលនាកាឡាក់ស៊ី
+ ភស្ដុតាងដែលគាំទ្រឹស្ដីប៊ិកបាងនោះ គឺ លោក អេតវីន ហាប់ប៊ល (Edwin Hubble) បានរកឃើញថារូបធាតុ
ផ្ទុះបានចេញពីប៊ិកបាងនៅតែធ្វើចលនាចេញឆ្ងាយ។ហើយលោក អាណូ ផេនហ្សា (Arno Penzias) និងលោក
រូបឺតវីលសុន (Robert Wilson) បានរកឃើញថា មានថាម ពលនៅសេសសល់ បន្ទាប់ពីមានការផ្ទុះ។
+ ការសិក្សាស្ប៉ិចពណ៌ធ្វើឱ្យពួកគាត់បានដឹងពីស៊ីសក្រហមរបស់កាឡាក់ស៊ីបានគាំទ្រដល់ទ្រឹស្ដីប៊ិកបាងនិងទ្រឹស្ដីនៃការរីកនៃសកល។
ស៊ីសក្រហមឬផលដូផ្ល័រមានន័យថាការប្រែប្រួលពន្លឺតារាពណ៌ក្រហមនៅខាងចុង ស្ប៉ិចពណ៌ កើតឡើងដោយសារតែរលកពន្លឺកំពុងធ្វើចលនាចេញកាន់តែឆ្ងាយ។
➤ រំភាយរស្មីក្នុងលំហ
នៅឆ្នាំ1965 រូបវិទូជនជាតិអាមេរិកពីរនាក់ឈ្មោះ អាណូផេនហ្សា និងរូបឺតវីលសុន បានសង្កេត រំភាយរស្មីដោយ
ចៃដន្យនៅក្នុងតេឡេទស្សន៍របស់ពួកគេ។ ក្រោយមកអ្នកវិទ្យាសាស្ដ្រសន្និដ្ឋានថាអណ្ដាតភ្លើង
នេះ គឺជាសំណល់ ថាមពលកម្ដៅពីបន្ទុះប៊ិកបាង។ ថាមពលនេះសាយភាយគ្រប់ ទិសទីនៅពេលសកលរីកកាន់តែធំ។
➤ អាយុនៃសកល
គេអាចធ្វើអំណះអំណាងពីចម្ងាយដែលវារីកបានចាប់តាំងពីតារាវិទូអាចវាស់ល្បឿនរីកនៃសកលបានមក។ដោយផ្អែកលើការវាស់ ដោយប្រុងប្រយ័ត្ននៃល្បឿនកាឡាក់ស៊ី
ឆ្ងាយៗនិងរំភាយរស្មីក្នុងសកលតារាវិទូអាចទស្សន៍ដឹងថា សកលមានអាយុ 13.7ពាន់លានឆ្នាំ។
+ ចំពោះអនាគតនៃសកលត្រូវគេទស្សន៍ទាយលើផ្លូវពីរយ៉ាង៖
- ទី១៖
សកលនឹងបន្ដរីកនជានិរន្ដរ៍គឺសកលបើក។
- ទី២៖ សកលបិទការរីកនៃសកលនឹងត្រូវបញ្ឈប់ហើយទំនាញនឹងទាញឱ្យធាតុគ្រប់យ៉ាងក្នុងសកលប្រមូលផ្ដុំគ្នា។
+ របកគំហើយថ្មីៗរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ដ្រជាច្រើនបានបង្ហាញពីការរីកនៃសកលដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ តែទោះជាយ៉ាងណាសូមចងចាំថា មិនទាន់មានភាពពិតប្រាកដឬវិធីសាស្ដ្រដែលស្ដែងឱ្យដឹង ច្បាស់ពីវាសនានៃសកលឡើយ។
➤ រូបធាតុងងឹត (Dark matter)
+ ជារូបធាតុដែលពុំបញ្ចេញរំភាយរស្មីអេឡិចត្រូម៉ាញេទិច
អ្នកវិទ្យាសាស្ដ្រអាចដឹងពីវត្តមាននៃរូបធាតុនេះបានតាមរយៈឥទ្ធិពលនៃទំនាញរបស់វាទៅលើអង្គផ្សេងៗទៀត ដូចជាតារានិងពន្លឺ។
+ តារាវិទូជនជាតិអាមេរិកម្នាក់ឈ្មោះ
វើរ៉ា រុប៊ិន (Vera Rubin) បានធ្វើការសង្កេតយ៉ាងលម្អិត អំពីរង្វិលខ្ញាល់របស់កាឡាក់ស៊ីរាងគូថខ្យងគាត់បានរកឃើញថា
រូបធាតុដែលតារាវិទូសង្កេត ឃើញរួមមានតារានិងណេប៊ុយឡាផ្សំបានតែ 10% នៃម៉ាសកាឡាក់ស៊ីប៉ុណ្ណោះ។ ម៉ាសផ្សេងទៀត ដែលនៅសល់គឺជារូបធាតុងងឹត។
+ តារាវិទូអាចប៉ាន់ស្មាននូវបរិមាណរូបធាតុងងឹតតាម រយៈលើកការវាស់វែងអត្រារីកនៃសកល។ គេអាចធ្វើបែបនេះ
បានដោយផ្អែកលើទ្រីស្ដីទំនាញរបស់លោក
អេនស្ទេន (Einstein) មានទំនាក់ ទំនងគ្នារវាងអត្រារីកនៃសកលនឹង
បរិមាណកំណកំណើតម៉ាសឬថាមពលក្នុងសកល។
លទ្ធផលបង្ហាញថា 73% នៃសកលគឺថាមពលងងឹត។
➤ ល្បឿននៃការរីក
ភស្ដុតាងបង្កើតឡើងតាមរយៈការសិក្សាសង្កេតរបស់លោក
ហ៊ុប ប៊លក្នុងឆ្នាំ 1929 បង្ហាញថាកាឡាក់ស៊ីមានចលនាបន្ដចេញឆ្ងាយពីយើងនិងកាឡាក់ស៊ីដទៃៗទៀត។អ្នកវិទ្យាសាស្ដ្របានដឹងបន្ថែមទៀតថា
សកលនៅតែបន្ដរីកជានិច្ចតាមរយៈថាមពលងងឹតនិងរូបធាតុងងឹត។ ទោះបីវាជាអ្វីដែលគេមិន អាចមើលឃើញ តែគេអាចដឹងថាមានវា
ដោយសារឥទ្ធិពលកម្លាំងទំនាញរបស់វាទៅលើអង្គផ្សេងៗដូចជាតារាឬពន្លឺ។ ថាមពលនេះបានធ្វើឱ្យសកលបង្កើន
ល្បឿននៃការរីក។