(ជ២) មេរៀនទី៨៖ (សង្ខេបមេរៀន) ប្រវត្តិប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ

     យើងដឹងថា ក្រៅពីផែនដីនៅមានភពចំនួន ៧ទៀតកំពុងធ្វើចលនាក្នុងលំហជុំវិញព្រះអាទិត្យ។ ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យផ្សំឡើងពីតារាមួយឈ្មោះព្រះអាទិត្យ ភព៨ និងអង្គតូចៗជាច្រើនទៀតដែលធ្វើចលនាជុំវិញវា។

១. ណេប៊ុយឡាព្រះអាទិត្យ

        ណេប៊ុយឡា(Nebula): ជាបណ្ដុំយ៉ាងធំនៃឧស្ម័ននិងធូលីក្នុងលំហ។ ណេប៊ុយឡាព្រះអាទិត្យ (Solar Nebula) ឈ្មោះរបស់ណេប៊ុយឡាដែលបង្កើតបានជាប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យរបស់យើង។ ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យជាប្រព័ន្ធដែលមានតារាដែលបង្កើតបានជាប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យរបស់យើងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យជាប្រព័ន្ធដែលមានតារាមួយគឺព្រះអាទិត្យនិងមានអង្គជាច្រើនតាំងនៅ។ ក្នុងសកលប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យជាផ្នែកដ៏តូចមួយស្ថិតក្នុងដៃ នៃកាឡាក់ស៊ីគូថខ្យងមួយប្រភេទឈ្មោះថា​​ កាឡាក់ស៊ីមីលគីវ៉េ។ ណេប៊ុយឡាជាពាក្យឡាតាំងមានន័យថាពពក។ វាជាពពក​ អន្ដរតារាដែលមាន ធូលីឧស្ម័នអ៊ីដ្រូសែនឧស្ម័ន អេល្យូម បន្ទុកអគ្គិសនី និងឧស្ម័នផ្សេងៗ។

   +  ណេប៊ុយឡាភាគច្រើនជាកន្លែងដែលតារាថ្មីកកើតដូចជា៖
       •  ណេប៊ុយឡាឥន្ទ្រី
       •  ណេប៊ុយឡាហេលិក ឬណេប៊ុយឡាភ្នែកព្រះ
       •  ណេប៊ុយឡាក្បាលសេះ
       •  ណេប៊ុយឡាអូរៀន
       •  ណេប៊ុយឡាក្ដាម។

        ណេប៊ុយឡាព្រះអាទិត្យ គឺជាណេប៊ុយឡាដែលបង្កើតព្រះអាទិត្យ។ ភាគច្រើនឈ្មោះរបស់ ណេប៊ុយឡា​ត្រូវបានគេដាក់​ត្រូវ នគេដាក់ឱ្យត្រូវបានគេដាក់ឱ្យដោយអាស្រ័យលើរូបរាងនិងដំណើរការកកើតនៃអង្គក្នុងណេប៊ុយឡានោះ។​​​​​​ ទំនាញទាញរូបធាតុចូលគ្នា៖ ​ម៉ាសជារង្វាស់បរិមាណរូបធាតុនៅក្នុងវត្ថុ ហើយ វាទទួល រងឥទ្ធិពល ដោយកម្លាំងទំនាញ។ ទំនាញរូបធាតុទាញគ្នាចូល ពីព្រោះពពក ធូលី និងឧស្ម័ន ដែលផ្ទុកក្នុងរូបធាតុមានម៉ាស។ រូបធាតុនៅក្នុងណេប៊ុយឡាស្ថិតនៅឆ្ងាយពីគ្នាដូចនេះកម្លាំងទំនាញទាញ គ្នាចូលរវាងភាគពីគ្នាដូច នេះកម្លាំងទំនាញទាញគ្នាចូលរវាងភាគល្អិត​ ធូលី និងឧស្ម័នក៏ខ្សោយដែរ។ រូបធាតុធម្មជាតិបួនរួមបញ្ចូលគ្នាដូចជា អេឡិចត្រូម៉ាញ៉េទិចកម្លាំងនុយក្លេអ៊ែរ​ខ្លាំង​និ​ងខ្សោយ។សម្ពាធច្រានចេញពីគ្នា៖សីតុណ្ហភាពគឺជារង្វាស់នៃល្បឿនភាគល្អិតក្នុងវត្ថុមួយធ្វើចលនា។ សម្ពាធរូបធាតុបានមកពីការប៉ះ ទង្គិចនៃម៉ូលេគុលឧស្ម័ន។ នៅក្នុងពពកធូលីគ្មានទម្រង់រូបធាតុជាក់លាក់ទេដោយសារពពកធូលីមានសីតុណ្ហភាពដាច់ខាតលើសូន្យដូច្នេះម៉ូលេគុលធ្វើចលនាដោយសេរីហើយ និងឧស្ម័នក៏ខ្សោយដែរ។​ វាប៉ះទង្គិចគ្នានាំឱ្យកើតមាននូវសម្ពាធ។

   +  កំណកំណើតណេប៊ុយឡាព្រះអាទិត្យ៖
​        តារានិងណេប៊ុយឡាជាច្រើនកើតឡើងពីកម្លាំងទំនាញនៃឧស្ម័ននៅក្នុងអន្ដរតារាមធ្យម (Interstellar Medium: ISM) នៅពេលដែលវត្ថុធាតុទាញគ្នាទៅវិញទៅមកម៉ាសតារាអាចកើតឡើងនៅ​ ចំកណ្ដាលហើយអ៊ីយ៉ុងកាំរស្មីស្វាយអ៊ុលត្រារបស់វាដែលនៅជុំវិញឧស្ម័នបង្កើតប្រវែងរលកអុបទិ ចដែលអាចមើលឃើញ។ ណេប៊ុយឡាប្រភេទនេះបង្កើតនូវតារាថ្មីឬអាចជាប្រព័ន្ធតារា។

        ណេប៊ុយឡាខ្លះកើតពីលទ្ធផលនៃបន្ទុះស៊ុបពែណូវាដែល បានពី តារាម៉ាសធំមានវដ្ដជីវិតខ្លី។ ណេប៊ុយឡាមួយចំនួនកើតពីភពណេប៊ុយឡាដែលបានមកពីដំណាក់កាលចុងក្រោយនៃវដ្ដជីវិតតារាម៉ាសមធ្យម។

២.​​​ ពីបណ្ដុំភពតូចៗទៅជាភព