(ជ៤) មេរៀនទី៩៖ (សង្ខេបមេរៀន) សំណល់

        សំណល់មានប្រភពចេញពីលំនៅដ្ឋាន ទីផ្សារលក់ដូរ គ្រឹះស្ថានពាណិជ្ជកម្ម មណ្ឌលផ្គត់ផ្គង់ ស្បៀងស្រស់ឬស្ងួត សណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ...។ សំណល់មួយផ្នែកទៀត មានប្រភពពីរោងចក្រ មន្ទីរពេទ្យ ទីកន្លែង​សត្តឃាត រោងចក្រឧស្សាហកម្មដើរដោយថាមពលនុយក្លេអ៊ែ (សំណល់វិទ្យុសកម្ម) ។

        សំណល់ ជាសារធាតុទាំងឡាយដែលស្ថិតនៅក្នុងភាពរូបរឹង រាវ និងឧស្ម័ន ដែលមានលែង មានតម្លៃហើយគេយក​ទៅចោលក្នុងបរិស្ថាន។

        កំប៉ុស្ដកម្ម ការបំបែកធាតុជីវៈនៃសំណល់សរីរាង្គនានាដូចជាសំណល់ពីផ្ទះបាយ សំណល់កសិកម្មក្រោមការត្រួត​ពិនិត្យ​​និងដោយ​មានវត្តមានខ្យល់ដើម្បីបំប្លែងឱ្យទៅជាជីកំប៉ុស្ដសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងកសិកម្ម។

១. ប្រភេទសំណល់

        សំណល់ ជាសារធាតុទាំងឡាយក្នុងភាពរូប រឹង រាវ ឬឧស្ម័នដែលមានពុំមានតម្លៃទៅទៀតសម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់​ហើយត្រូវគេបញ្ចេញចោលទៅក្នុងបរិស្ថាន។

     ✦ សំណល់រឹង ជាសារធាតុទាំងឡាយក្នុងភាពរូបរឹងដែលពុំមានតម្លៃតទៅទៀតសម្រាប់អ្នក ប្រើ ប្រាស់ហើយត្រូវគេបញ្ចេញចោលទៅក្នុងបរិស្ថាន។
     ✦ សំណល់រាវ ជាទឹកដែលប្រើប្រាស់ ហើយមានប្រភពមកពីលំនៅឋាន កសិកម្ម ឧស្សាហកម្ម ឬលំហូរទឹកភ្លៀង។
     ✦ តាមប្រភពសំណល់ គេចែកសំណល់ជាសំណល់លំនៅឋាន សំណល់ឧស្សាហកម្ម សំណល់ កសិកម្ម សំណល់មន្ទីរពេទ្យ សំណល់ការដ្ឋានសំណង់។
     ✦ តាមសមាសភាពឬលក្ខណៈគីមី គេចែកសំណល់ជាសំណល់សរីរាង្គ សំណល់ពុល សំណល់ប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ និងសំណល់វិទ្យុសកម្ម។
     ✦ ភក់នៃទឹកលូសំអុយក៏ចាត់ទុកជាសំណល់រឹងដែរព្រោះទឹកលូសំអុយជាសំណល់រាវលាយជាមួយសំណល់រឹងដែលមានប្រភពមកពីលំនៅឋាន សកម្មភាពពាណិជ្ជកម្ម និង សកម្មភាពផ្សេងៗទៀត ហើយត្រូវបង្ហូរចេញចោលតាមបណ្ដាញលូទឹកសំអុយ។

     + ការបែកចែកសំណល់រឹងជាវិធីល្អបំផុតងាយក្នុងការគ្រប់គ្រងឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពគឺ៖
        ◆  សំណល់រឹងដែលអាចបំបែកធាតុជីវៈ (រុក្ខជាតិ សំណល់អាហារ...) ។
        ◆ សំណល់ប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ (ឆាបឆេះ អាចផ្ទុះ អាចឆ្លងរោគ...) មិនអាចកែច្នៃបាន។
        ◆ សំណល់រឹងដែលអាចបំបែកធាតុជីវៈ ភាគច្រើនមានប្រភពមកពី លំនៅឋាន ទីផ្សារ សណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន មណ្ឌលទេសចរណ៍ និងទីកន្លែងផ្សេងៗទៀតជាច្រើន។
        ◆ សំណល់ប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ ភាគច្រើនមានប្រភពចេញមកពីមន្ទីរពេទ្យ រោងចក្រ ឧស្សាហកម្ម កន្លែងផលិតគ្រឿងផ្ទុះ (កាំជ្រូច ផាវ គ្រាប់រំសេវ គ្រាប់កាំភ្លើង...)។
        ◆ បរិមាណប៉ាន់ស្មាននៃសំណល់រឹង ដែលបញ្ចេញចោលក្នុងមួយថ្ងៃ នៅតាមខេត្តនានា នៃប្រទេសកម្ពុជា។

២. ឥទ្ធិពលសំណល់

        អូសូន ជាឧស្ម័នពណ៌ខៀវខ្ចី មានម៉ូលេគុលផ្សំពីអាតូមអុកស៊ីសែនបី ហើយមានរូបមន្ដគីមី O₃។
        គេប្រើអូសូនសម្រាប់បន្សុទ្ធទឹក រំងាប់មីក្រុបនៅក្នុងខ្យល់ ឧស្ម័នអូសូនជារបាំងពន្លឺព្រះអាទិត្យ។ បើគេប្រើអូសូន​សម្រាប់សម្លាប់មេរោគនៅក្នុងទឹកឬសម្រាប់ត្រួតពិនិត្យក្លិននិងរសជាតិរបស់ទឹកគេឈ្មោះថា អូសូនកម្ម។

➤ អូសូនមានសារៈសំខាន់ណាស់
     ◆  ស្រូបយកកាំរស្មីស្វាយអ៊ុលត្រាពន្លឺព្រះអាទិត្យ
     ◆  រារាំងកាំរស្មីស្វាយអ៊ុលត្រាពីព្រះអាទិត្យ
     ◆  កាំរស្មីស្វាយអ៊ុលត្រាព្រះអាទិត្យចាំងមកលើភពផែនដី 100% ត្រូវស្រទាប់អូសូនស្រូបយកអស់ 20% និងជះ​ត្រឡប់​​ដោយពពក 25% ផ្ទៃដីស្រូបយក 50% និងជះត្រឡប់ពីផ្ទៃ ដីឡើង លើ វិញ 5% ។

២.១​. ការបំផ្លាញស្រទាប់អូសូន

    + សំណល់រឹងមានឥទ្ធិពលដល់បរិស្ថាន សុខភាពមនុស្ស សត្វ រុក្ខជាតិដូចជា៖
       ◆ ការបំពុលខ្យល់
       ◆ ការបំពុលទឹក
       ◆ ការបំពុលដី
       ◆ ចម្លងជំងឺរាតត្បាត
       ◆ បាត់បង់សោភណភាពនិងកង្វក់ទីក្រុង
       ◆ ប៉ះពាល់ដល់សុខភាពមនុស្ស សត្វ
       ◆ ប៉ះពាល់ជំងឺផ្លូវចិត្ត
       ◆ ឥទ្ធិពលអាក្រក់ដល់សេដ្ឋកិច្ចជាតិ
       ◆ ប្រទេសជាតិអាចមានការរើសអើងពីភ្ញៀវទេសចរណ៍
       ◆ ជំងឺអាសន្នរោគ
       ◆ និងបង្កផលប៉ះពាល់ដល់សង្គមនានា។

៣. ការគ្រប់គ្រងសំណល់

        ការគ្រប់គ្រងសំណល់រឹង គឺជាការរៀបចំផែនការនិងអនុវត្តវិធានការនានា សំដៅរក្សាការពារគុណភាពបរិស្ថាន​ពីការ​បំពុលដោយសំណល់រឹងនិងធានាបាននូវការអភិវឌ្ឍដោយនិរន្ដរភាព។
    + ការគ្រប់គ្រងសំណល់រឹងរួមមាន៖
       ◆ ការរៀបចំគោលនយោបាយ
       ◆ ការតាក់តែងស្ដង់ដាបរិស្ថាន
       ◆ ការរៀបចំបរិធានច្បាប់ពាក់ព័ន្ធ
       ◆ និងការអង្កេតតាមដានពីគុណភាពខ្យល់ ទឹក ដី។

    + បច្ចេកទេសដើម្បីគ្រប់គ្រងសំណល់រឹងមាន ៤យ៉ាង៖
       ◆ កែច្នៃសំណល់រឹងជាថ្មី
       ◆ កំប៉ុស្ដកម្ម
       ◆ ការដុតសំណល់
       ◆ កន្លែងចាក់សំរាម។

ក. ការកែច្នៃជាថ្មី
        ជាវិធីល្អប្រសើរក្នុងគ្រប់គ្រងសំណល់រឹងពោលគឺរួចចំណែកកាត់បន្ថយសំណល់ និងរួមចំណែកសន្សំសំចៃ​ថាមពល​ និងធនធានផ្សេងៗទៀត។

ខ. កំប៉ុស្ដកម្ម
        វិធីនេះគេញែកសំណល់សរីរាង្គចេញពីសំណល់អសរីរាង្គជាមុនសិនមុននឹងបញ្ចេញសំណល់ចោលរួចទុកឱ្យ​ សំណល់សរីរាង្គទាំងនោះបំបែកធាតុ។ កំប៉ុស្ដកម្មប្រព្រឹត្ដទៅនៅសីតុណ្ហភាពលើសពី 45℃ ហើយក្នុងរយៈពេល2 ទៅ 3សប្ដាហ៍ ឬរយៈពេលរាប់ខែ។

គ. ការដុតសំណល់
        ជាការដុតសំណល់នៅសីតុណ្ហភាពខ្ពស់។ផលិតផលដែលកើតចេញពីការដុតនេះត្រូវបញ្ចេញចោលទៅក្នុងបរិយាកាស  និងសេសសល់ក្នុងផេះ។ ការដុតសំណល់មានតម្លៃខ្ពស់ណាស់បើធៀបជាមួយការចោលសំរាម។ ហើយពុំឆេះល្អទេ ព្រោះអត្រាសំណើមរូបធាតុមិនឆេះ និងរូបធាតុនិចល (ខ្សាច់ ផេះ ដែក...) ខ្ពស់។

ឃ. កន្លែងចាក់សំណល់
        ក្រៅពីកែច្នៃជាថ្មីធ្វើកំប៉ុស្ដកម្ម និងការដុតគេបានជ្រើសរើសកន្លែងចាក់សំណល់រឹងឱ្យបានត្រឹមត្រូវនឹងរកន្លែង ​ចាក់សំណល់ដែលប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថានក្នុងកម្រិតតិចតួចបំផុត។នៅប្រទេសជាច្រើនការចាក់សំរាម​នៅ​កន្លែង ​ចាក់​សំណល់គឺជាវីធីមូលដ្ឋាន ដែលគេប្រើប្រាស់ សម្រាប់ចោលសំណល់រឹងពីទីក្រុង។

៤. វិធានការកាត់បន្ថយសំណល់

    + ដើម្បីចូលរួមក្នុងការកាត់បន្ថយសំណល់៖
       ◆ ស្រ្ដីមេផ្ទះទៅគួរប្រើកន្ដ្រក
       ◆ បើថង់ផលិតពីឬស្សី
       ◆ ប្រើប្រអប់ដាក់របស់របរបានច្រើនដង (ស្រាក់ ប្រអប់ដែក)
       ◆ ត្រូវចេះបែកចែកសំណល់កែច្នៃបាន ឬមិនបាន
       ◆ ការធ្វើកំប៉ុស្ដដើម្បីបានជាជីកំប៉ុស្ដ (សំណល់សរីរាង្គ)
       ◆ មនុស្សជាតិគ្រប់រូបត្រូវបានអប់រំអំពីបញ្ហាសំរាម។