+ ប្រសិនបើយើងសង្កេតមើលមេឃរយៈពេលប្រហែល
៣-៤ម៉ោង យើងប្រាកដជាឃើញតារាធ្វើ ដំណើរកាត់ផ្ទៃមេឃ។
+ ព្រះអាទិត្យព្រះចន្ទ
និងតារាទាំងឡាយហាក់ធ្វើដំណើរពីកើតទៅលិច កាត់លើក្បាលរបស់យើងហើយធ្វើដំណើរជុំវិញផែនដី។
គំរូប្រព័ន្ធផែនដីនៅចំកណ្តាល (Geocentric System) គឺជាគំរូមួយរបស់តារាវិទូជនជាតិក្រិចសម័យមុនដែល ជឿជាក់ថាផែនដីស្ថិតនៅចំកណ្តាលសកល។ប្រព័ន្ធគំរូនេះបានពន្យល់ថាភពទាំងឡាយនិងតារាកំពុងធ្វើដំណើរ និងតារាកំពុងធ្វើដំណើរជុំវិញផែនដី។
+ គំរូប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យនៅចំកណ្តាល
(Heliocentric
System)
គឺគំរូមួយដែលបានពន្យល់ថា ភពផែនដី និងភពដទៃទៀតធ្វើដំណើរជុំវិញព្រះអាទិត្យ។
+ លោក
នីកូឡាស កូពែនិក ជាតារាវិទូជនជាតិប៉ូឡូញដែលបានចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំ
ធ្វើការសង្កេតមើលដំណើរវិវត្តនៃដួងតារា និងបង្កើតគំរូព្រះអាទិត្យនៅចំកណ្តាលថ្មីមួយ។
លោកបានតម្រៀបទីតាំងគំរូរបស់ភព និងរបៀបធ្វើចលនាក្នុង គន្លងរាងមូលក្លំ
ជុំវិញព្រះអាទិត្យ។
+ គេអាចពន្យល់គំរូនេះបានដោយងាយតាមរយៈចលនាដើរថយក្រោយ
(Retrograde
Mention) ។
+ ចលនាដើរថយក្រោយកើតមានចំពោះភពមួយដែលមានគន្លងតូចដើរកាត់ពីមុខភពមួយទៀតដែលមានគន្លងធំជាង
។
+ ផែនដីវិលជុំវិញគន្លងរបស់វា
១ជុំព្រះទិត្យស្មើនឹង ១ឆ្នាំ។ រីឯភពអង្គារប្រើរយៈពេល ១ឆ្នាំ ៣២១ថ្ងៃ
ដើម្បីវិល១ជុំព្រះអាទិត្យ។
+ ទ្រឹស្តីព្រះអាទិត្យនៅចំកណ្តាលរបស់
កូពែនិក ក៏អាចកំណត់ចម្ងាយពីភពទៅព្រះអាទិត្យដោយប្រើរូបមន្តធរណីមាត្រ។
+ ទ្រឹស្តីព្រះអាទិត្យនៅចំកណ្តាលរបស់ កូពែនិកក៏អាចកំណត់ចម្ងាយពីភពទៅព្រះអាទិត្យដោយប្រើរូបមន្តធរណីមាត្រ។ ចម្ងាយដែលគាត់គណនាឃើញគិតជា AU (Astronomical Unit)
។
+ 1AU
= 1.496 x 108 Km
+ តេឡេទស្សន៍ត្រូវបានផលិតដំបូងនៅក្នុងឆ្នាំ១៦០៨
ដោយលោក ជូហាន ឡីព័រស៊ី (Johann
Lipper shy) ជនជាតិហូឡង់។
+ ប៉ុន្តែក្រោយមក
លោក កាលីឡេ ផលិតបានតេឡេទស្សន៍ប្រភេទថ្មីស្រឡាងមួយដែលមានកម្លាំង ខ្លាំង
ហើយត្រូវបានប្រើដើម្បីសិក្សាអំពីមេឃ និងបកស្រាយចម្ងល់ប្លែកៗជាច្រើនក្នុងចក្រវាល។
+ លោក កាលីឡេអូ
ជនជាតិអ៊ីតាលី បានរកឃើញភស្តុតាងដែលគាំទ្រគំរូព្រះអាទិត្យនៅចំកណ្តាល
តាមរយៈការសង្កេត ទៅលើ...
- ផ្ទៃព្រះចន្ទមានភ្នំជាច្រើន
មានលក្ខណៈដូចជាភ្នំលើផែនដីដែរ។ ដូច្នេះ វាជាអង្គសិលាមួយដែរ។
- ស្នាមអុចខៅ្ម
និងផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរបស់វាជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ បញ្ជាក់ថា
ព្រះអាទិត្យពុំមែនជាអង្គមូលក្លំនោះទេ នៅលើផ្ទៃមានសកម្មភាព និងមានរង្វិលខ្ញាល់ ។
- នៅឆ្នាំ១៦១០
គាត់បានរកឃើញព្រះចន្ទបួនធ្វើដំណើរជុំវិញភពព្រហស្បតិ៍។
ចលនារបស់ព្រះចន្ទទាំងនេះបង្ហាញថាពុំមែនគ្រប់អង្គទាំងអស់សុទ្ធតែវិលជុំវិញផែនដីនោះទេ។
- ការសង្កេតឃើញភពសុក្រតែងតែរះជិតព្រះអាទិត្យ
និងឆ្លងកាត់វគ្គដូចព្រះចន្ទ ប៉ុន្តែវាពុំឆ្លងកាត់ពេញវគ្គទេ។
- គាត់បានសង្កេតកាឡាក់ស៊ីមីលគីវ៉េ
និងបានរកឃើញថានៅមានតារាច្រើនទៀតនៅក្នុងសកល។
+ លោក ទីកូ ប្រា (Tycho Brahe) គឺជាតារាវិទូ ជនជាតិដាណឺម៉ាក់
ដែលជឿថាផែនដីនៅចំកណ្តាលនៃចក្រវាល ពោលគឺ ផ្ទុយស្រឡះពីលោក នីកូឡាស កូពែនិក។
+ គាត់គាំទ្រគំរូផែនដីនៅចំកណ្តាល
ប៉ុន្តែគាត់គិតខុសពីលោក តូលេមី នៅត្រង់គាត់ជឿជាក់ថា
ភពផ្សេងទៀតវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យ ប៉ុន្តែព្រះអាទិត្យ និងព្រះចន្ទធ្វើដំណើរជុំវិញ ផែនដី។
+ ក្រោយលោកទីកូប្រាកត់ត្រាការសង្កេតពីភពនិងតារារបស់គាត់បានប្រគល់ជូនលោកចូហាន
កេព្លែជាអ្នកបន្តវិភាគ និងសង្កេតបន្ត។
+ ជាដំបូង
លោក កេព្លែ អ្នកប្រាជ្ញអាល្លឺម៉ង់ បានចាប់ផ្តើមសង្កេតលើគន្លងរបស់ភពអង្គារ។
+ លោក
កេព្លែ បានសង្កេតឃើញថា បើទោះបីជាភពអង្គារធ្វើចលនាវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យ ដូចគំរូលោក
នីកូឡាស កូពែនិក
ក៏ប៉ុន្តែគន្លងរបស់វាមិនមានរាងជារង្វង់សុទ្ធសាធដូចអ្វីដែលបានកំណត់របស់ កូពែនិក
នោះទេ។
+ ផ្ទុយទៅវិញ
ភពអង្គារ និងភពផ្សេងទៀតដែរ សុទ្ធតែមានគន្លងក្នុងទម្រង់មូលទ្រវែង ហៅថា អេលីប។
ដូច្នេះដើម្បីងាយយល់ពីគន្លងរបស់ភព យើងគួរកត់សម្គាល់ពីលក្ខណៈពិសេសទាំង ៣ របស់អេលីប
(កំណុំ អ៊ិចសង់ទ្រីស៊ីតេ អ័ក្សតូច-អ័ក្សធំ)។
+ ចូហាន
កេព្ល័រ បានបង្កើតទ្រឹស្តីចំនួន ៣ ទាក់ទងនឹងចលនារបស់ភព មានដូចជា៖
- ទ្រឹស្តីទី១
(Kepler first
law)
- ទ្រឹស្តីទី២
(Kepler second
law)
- ទ្រឹស្តីទី៣
(Kepler third
law)
+ សម័យកាលតារាវិទូកាលីឡេអូរកឃើញភពចំនួន៣ បន្ថែមទៀតគឺ៖
- ភពអ៊ុយរ៉ានុស
- ភពណិបទូន
- ភពព្លុយតូ។
+ បច្ចុប្បន្ន
តារាវិទូបានរកឃើញអង្គជាច្រើននៅក្នុងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ រួមមាន៖
- ផ្កាយដុះកន្លុយ
- ផ្កាយព្រះគ្រោះ
- អាចម៍ផ្កាយ
- ព្រះចន្ទរបស់ភពនានា
- អង្គតូចៗជាច្រើនទៀត។
+ បច្ចុប្បន្ន
តារាវិទូធ្វើការសង្កេតមេឃដោយប្រើប្រាស់
- តេឡេទស្សន៍ដាក់តាំងមើលនៅលើផ្ទៃផែនដី
- បង្ហោះតេឡេទស្សន៍ទៅក្នុងលំហ
- បញ្ចូនយានអវកាស
និងអវកាសយានិកទៅសិក្សា។
