(ជ១) មេរៀនទី៤៖ (សង្ខេបមេរៀន) សំណឹក និងការចាក់បង្គរ

១. កម្លាំងសំណង់ និងកម្លាំងសំណឹក

  +  សំណឹក គឺជាដំណើរការនៃកម្ទេចកំទី ឬសមាសធាតុសិលារបូតចេញ ឬត្រូវរលាយ ហើយត្រូវចេញពីផ្ទៃផែនដី។
  +   ការហូរនៃភក់គឺជាឧទាហរណ៍មួយនៃសំណឹក។ វាជាប្រភេទនៃសំណឹកមួយដែលមានល្បឿនលឿនជាងគេ។
  +  មូលហេតុ ឬភ្នាក់ងារនៃសំណឹក រួមមាន៖
       -  ទំនាញទឹកហូរ
       -   លំហូរផែនទឹកកក
       -  រលក
       -  ការបក់នៃខ្យល់។

  +  កម្ទេចកំណ សំដៅទៅលើរូបធាតុទាំងឡាយដែលបានផ្លាស់ទី ដោយសារសំណឹក។
  +  កម្ទេចកំណ អាចមានសមាសធាតុជាច្រើនដូចជា បំណែកសិលា ដី សំណល់រុក្ខជាតិ និងសត្វ។
  +  ការចាក់បង្គរ គឺជាដំណើរការដឹកជញ្ជូនកម្ទេចកំណនៅកន្លែងដែលមានភ្នាក់ងារសំណឹក។
  +  វដ្តសំណឹក និងការចាក់បង្គរ។

  +  ចលនាដីនៅលើចំណោតមានច្រើនប្រភេទ រួមមាន៖
       -  ការរអិល
       -  ការធ្លាក់ចុះ
       -  លំហូរ
       -   ការជ្រេចុះយឺតៗ ជាដើម។

២. សំណឹកនិងការចាក់បង្គរ

  +  សំណឹក ជាកម្លាំងបំផ្លាញមួយយ៉ាងខ្លាំង។ ភ្នាក់ងារនៃសំណឹកមានច្រើន រួមមាន៖
       -  ទឹកភ្លៀង
       -  ទឹកហូរ
       -  លំហូរផែនទឹកកក
       -  រលកទន្លេ ឬសមុទ្រ
       -  ការបក់នៃខ្យល់។

  +  ប៉ុន្តែវាក៏ត្រូវការជំនួយពី កមៅ្ត កំណក ការបំបែកធាតុគីមី លំហូរទឹក ផងដែរ។
  +  សមុទ្រផ្សឹកឆ្នេរ ដោយសារកម្លាំងនៃទឹករលកដែលបោកផ្ទប់មកលើច្រាំង។
  +   រលកបោកផ្ទប់កាន់តែខ្លាំង វាធ្វើឱ្យម៉ាសទឹកទង្គិចលើថ្ម និងកម្ទេចសិលាគ្រប់ប្រភេទ។
  +   សមុទ្រមិនមែនជាមេនៃការចាក់បង្គរតែម្នាក់ឯងទេ។ ទន្លេ ឬស្ទឹងក៏ជាមេបង្គរនៅតំបន់ឆ្នេរដែរ។
  +  ខ្សែទឹកក្បែរឆ្នេរមានកម្លាំងខ្លាំងវាអាចដឹកជញ្ជូនល្បាប់ទាំងនោះទៅទម្លាក់នៅតំបន់បណ្តោយឆ្នេរ។ បើសិនជាខ្សែទឹកនៅតំបន់ឆ្នេរហូរយឺតៗពុំសូវមានកម្លាំងខ្លាំងល្បាប់ម៉ដ្ឋនឹងធ្លាក់គរលើគ្នានៅមាត់ពាម បង្កើតបានជាដីដុះហៅថា ដីសណ្ត។
  +  ពាម សំដៅទៅលើកន្លែងដែលមាត់ព្រែក ឬមាត់ស្ទឹងជួបគ្នាជាមួយនឹងទន្លេ។ មួយវិញទៀត វាក៏ជាទីកន្លែងជួបគ្នារវាងទន្លេ និងសមុទ្រដែរ។
  +  ខ្យល់ ជាភ្នាក់ងារនៃសំណឹកមួយ។ សំណឹកដោយខ្យល់ កើតឡើងដោយសារ៖
       -  ការប៉ើង
       -  ការសឹក។

  +  ខ្យល់ សំណឹក និងការចាក់បង្គរដោយខ្យល់អាចបង្កើតបានជា៖
       -  ផ្នូកខ្សាច់បង្គរ
       -  ដីឡឹស។

  +  ដីឡឹស (Loess) ជាដីដែលបានមកពីធូលី និងខ្សាច់ម៉ដ្ឋ ដែលត្រូវខ្យល់បក់នាំ ហើយរសាត់ច្រើនរាប់ពាន់គីឡូម៉ែត្រ ក្នុងរយៈពេលជាច្រើនខែ។ គ្រាប់ខ្សាច់ទាំងនេះធ្លាក់ចុះកាលណាវាប៉ះនឹងតំបន់ដីសើម។
  +  ចលនានៃផែនទឹកកក ធ្វើឱ្យសណ្ឋានដីដែលនៅក្បែរផ្លាស់ប្តូរទម្រង់។
  +  លំនាំ ២ប្រភេទដែលធ្វើឱ្យផែនទឹកកកផ្សឹកដី រួមមាន៖
       -  ការរបេះចេញ (ផែនទឹកកកដឹកជញ្ជូនសិលាទៅជាមួយ)
       -  ​ការសឹក (ផែនទឹកកកទាញកោសដីទៅជាមួយ ធ្វើឱ្យកកិត និងមានស្នាមឆ្កូតលើសិលា) ។
  +  ការវិវត្តនៃច្រាំង និងជ្រលងតែងវិវត្តជាអចិន្ត្រៃយ៍ ដែលបណ្តាលមកពី
       -  ការរបេះនៃផ្ទាំងថ្ម
       -  រំកិលដី
       -  លំហូរទឹក
       -   របេះដី ជាដើម។
  +   ទន្លេ ស្ទឹង ជ្រោះ ក៏ជាកត្តាសំខាន់ណាស់ដែរ ព្រោះវាអាចជីកជ្រលងឱ្យកាន់តែជ្រៅ កម្ពស់ធៀបច្រាំងក៏កាន់តែជ្រៅ។
  +  សំណឹធ្វើឱ្យជ្រលងប្តូររូបរាង រីកធំជាងមុន ហើយចំណោតចេះតែទាបបន្តិចម្តងៗ ដែលចាក់បំពេញដោយកម្ទេចកំណ ឬល្បាប់។