តម្លាភាព ជាការបើកចំហ ការស្មោះត្រង់ គ្មានការលាក់លៀមដោយបង្កលក្ខណៈឱ្យមានការចូលរួមដ៏សុទ្ធចិត្តនិងរីករាយក្នុងគ្រប់ទិដ្ឋភាពជីវភាពសង្គម នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងវប្បធម៌។ តម្លាភាពបានបង្ហាញឱ្យឃើញពីការនិយាយពិត និយាយត្រង់ ការគោរពសិទ្ធិ ការមិនរើសអើង មិននិយមបក្សពួក មិនបោកបញ្ឆោត ប្រើល្បិចកល មិនមួលបង្កាច់ លាក់លៀម មិនច្រណែនឈ្នានីស មិនឃើញតែប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន និងការទទួលស្គាល់ការពិតនៅក្នុងគ្រប់សកម្មភាពទាំងអស់ ជាពិសេសការស្គាល់ខ្លួនឯងយ៉ាងច្បាស់លាស់ពីអ្វីដែលខ្លួនមាន អ្វីដែលជាចំណុចខ្លាំង និងចំណុចខ្សោយ។ ជាទូទៅ តម្លាភាពអាចលូតលាស់បាន តែនៅក្នុងសង្គមដែលមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស មានការដឹកនាំសង្គមតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ មានយុត្តិធម៌ និងប្រកបដោយសីលធម៌ខ្ពស់។ ការផ្សព្វផ្សាយលទ្ធផលសម្រេចបាន និងការទទួលព័ត៌មានពិតទូលំទូលាយពីសកម្មភាពការងាររបស់ប្រជាពលរដ្ឋដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ គឺជាគោលការណ៍សំខាន់របស់តម្លាភាព។ ក្នុងការដឹកនាំសង្គម អភិបាលកិច្ចល្អ ចាំបាច់ត្រូវតែមានតម្លាភាពនៅក្នុងគ្រប់សកម្មភាព គ្រប់សេវាកម្ម គ្រប់ការងារប្រាស្រ័យទាក់ទង ទាំងបទដ្ឋានរដ្ឋបាល ទាំងបទដ្ឋានហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈនិងឯកជន ព្រោះតម្លាភាពជាឧបករណ៍ដ៏មានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយ។
ការកសាងតម្លាភាព ជាការងារមួយដែលមានជួបការលំបាកនិងត្រូវការពេលវេលាជាច្រើនដែលទាមទារចាំបាច់ពីការចូលរួមទាំងកម្លាំងកាយ ទាំងកម្លាំងចិត្ត ហើយពេលខ្លះត្រូវមានការចូលរួមជាសម្ភារៈ និងថវិការទៀតផង។ ការកសាងតម្លាភាពត្រូវមានឆន្ទៈគិតគូរផលប្រយោជន៍រួម ប្រយោជន៍សហគមន៍និងសង្គម។ ការបណ្ដុះស្មារតីតម្លាភាព ជាការបណ្ដុះស្មារតីស្អាតស្អំ សុចរិត ស្មោះត្រង់ ការបង្ហាញការពិតគ្មានការលាក់លៀម គោរព និងអនុវត្តច្បាប់បានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនិងត្រឹមត្រូវដែលជាមូលដ្ឋានក្នុងការកសាងតម្លាភាព។ ដើម្បីឱ្យមានតម្លាភាពនៅក្នុងសង្គម មនុស្សម្នាក់ៗត្រូវមានតម្លាភាពនៅក្នុងខ្លួនជាមុនសិន។ ដើម្បីសម្រេចឱ្យបានតម្លាភាពពិតប្រាកដ គេត្រូវមានយ៉ាងហោចណាស់ការប្រព្រឹត្តបួនយ៉ាង គឺ ឆន្ទៈ សេចក្ដីព្យាយាម ការសម្រេចចិត្តខ្ពស់ និងបញ្ញា។ការបំពេញការងារដោយតម្លាភាព បានបង្ហាញឱ្យឃើញច្បាស់ពីការមិនបែងចែកក្រុម បក្សពួកដោយប្រកាន់ជំហរអព្យាក្រឹត មិនលម្អៀងទៅរកបុគ្គលណាម្នាក់ មិនប្រព្រឹត្តអំពើគំរាមកំហែង ការបំភិតបំភ័យជាដើម។ ក្នុងការរៀបចំធ្វើច្បាប់ ឬគម្រោងការងារអ្វីមួយ គេត្រូវគិតពីប្រយោជន៍រួម ប្រយោជន៍ប្រជាជន មិនតម្រូវសម្រាប់ជនមួយក្រុម ឬប្រយោជន៍នរណាម្នាក់ឡើយ ដោយផ្ដល់ឱកាសឱ្យប្រជាជនបានបញ្ចេញសំឡេង បានយល់ដឹងជាសាធារណៈ ហើយត្រូវទទួលយកមតិយោបល់ចូលរួមពីសាធារណៈជនទៅពិចារណា ដើម្បីកែលម្អការងារទាំងនោះ។ នៅក្នុងសាលាជំនុំជម្រះក្ដី ការកាត់ក្ដី ត្រូវគោរពតាមគោលការណ៍ច្បាប់ដែលបានកំណត់ប្រកបដោយយុត្តិធម៌និងសុក្រឹតបំផុត គឺតម្លាភាពពិតប្រាកដ។
មនុស្សដែលរស់នៅក្នុងសង្គម ត្រូវចេះគោរពសិទ្ធិគ្នា យោគយល់អធ្យាស្រ័យគ្នា គោរពច្បាប់សង្គម មានសីលធម៌ក្នុងការស្វែងរកអ្វីដែលមានហេតុផលប្រកបដោយភាពត្រឹមត្រូវ យុត្តិធម៌និងហ៊ានបង្ហាញកំហុសឆ្គងរបស់ខ្លួនដែលបានធ្វើដោយមិនលាក់លៀម ដើម្បីស្វែងរកភាពពិតប្រាកដប្រកបដោយតម្លាភាព។
+ ផលនៃការប្រកាន់ខ្ជាប់តម្លាភាព
៖
- មានការជឿទុកចិត្តគ្នា
- មានមនសិការជាតិ
ហ៊ានលាតត្រដាងការពិត
- មានទំនាក់ទំនងល្អ
ការគោរពសិទ្ធិគ្នា
- មានការអភិវឌ្ឍឆាប់រហ័សនិងមានសន្តិភាព
- មានការសហការគ្នាបានល្អ
- មិនមានបក្សពួកនិយម ឬញាតិនិយម
- មានស្មារតីសាមគ្គីភាព
- មិនបំពានលើសិទ្ធិនិងទ្រព្យអ្នកដទៃ
- មានសេចក្ដីក្លាហានក្នុងការទទួលខុសត្រូវ
- មិនមានគំនិតលាក់លៀម
- មានការចេះគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង
គ្មានចិត្តលោភលន់
- មានការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះអ្នកដទៃ
ក៏ដូចជាចំពោះខ្លួនឯង។
ការអប់រំរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា
ជាមាគ៌ាមួយដ៏ប្រសើរសម្រាប់ការរស់នៅ
ដែលនៅលើមាគ៌ានេះគ្របដណ្ដប់ដ៏លើសលប់ដោយមនុស្សនិយម សមភាព យុត្តិធម៌ និង សន្តិភាព។
ព្រះពុទ្ធបានចង្អុលប្រាប់មនុស្សគ្រប់រូបពីអ្វីដែលត្រូវធ្វើ
និងអ្វីដែលមិនត្រូវធ្វើ គឺមនុស្សត្រូវធ្វើកិច្ចការអ្វីៗនិងការកសាងខ្លួនដោយខ្លួនឯង។
យើងត្រូវដឹងអ្វីជាគុណសម្បត្តិ ជាករណីយកិច្ច
និងការទទួលខុសត្រូវក្នុងឋានៈជាតួអង្គមនុស្សមានតម្លៃដែលខុសពីសត្វ។
កិច្ចដែលត្រូវបំពេញដំបូងបង្អស់ គឺមនុស្សត្រូវបណ្ដុះកុសលកម្ម ការប្ដេជ្ញាចិត្ត
ការបញ្ចប់ការប្រព្រឹត្តអំពើបាបកម្ម ដូចជាគំនិតអាក្រក់ អត្តទត្ថភាព គំនុំគុំកួន ទោសៈ
ការច្រណែន ការឈ្នានីស ការព្យាបាទ ការលាក់លៀម។ល។ ការធ្វើទាន រក្សាសីល
ប្រព្រឹត្តសុចរិតទាំងកាយ វាចា ទាំងចិត្ត ដោយប្រព្រឹត្តតែអំពើល្អ
មិនប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិសេរីភាពអ្នកដទៃ ជាកុសលកម្មនាំខ្លួនយើង
និងសង្គមឈានទៅរកភាពរុងរឿង សុខក្សេមក្សាន្ដ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់បានសម្ដែងផងដែរថា
លោភៈ ទោសៈ មោហៈ សុទ្ធតែនាំទៅរកសេចក្ដីទុក្ខ។ នៅពេលមនុស្សមានលោភៈ
មនុស្សតែងរិះរកគ្រប់មធ្យាបាយមកបំពេញសេចក្ដីត្រូវការលោភលន់របស់ខ្លួន ដែលនាំឱ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់អ្នកជុំវិញ
និងបង្កើតបានជាផលសៅហ្មង និងភាពចម្រូងចម្រាស់ផ្សេងៗ ពីអ្នកផងទាំងពួង។
ទស្សនៈ
របស់ទស្សនវិទូដេម៉ូគ្រីត (ជនជាតិក្រិច ៤៦០-៣៧០មុនគ.ស.)មានលក្ខណៈឯកជននៃមនុស្សម្នាក់ៗ
ក្នុងការដោះស្រាយអំពើដែលបានធ្វើនិងអាកប្បកិរិយារបស់បុគ្គល។ ទ្រឹស្ដី របស់
ដេម៉ូគ្រីត បានបកស្រាយតាមរយៈភាសិតដែលមានខ្លឹមសារបំផុត សម្រាប់មនុស្ស មានដូចជា ៖
- បកអាក្រាតកង្វះខាតរបស់ខ្លួន
ប្រសើរជាងបកស្រាយកង្វះខាតរបស់អ្នកដទៃ។
- កសាងខ្លួនដោយយកតម្រាប់តាមមនុស្សល្អ
មានន័យថា យើងអាចទទួលស្គាល់អំពើទាំងឡាយដែលខ្លួនបានធ្វើនៅចំពោះមុខសីលញាណ
លុះត្រាតែយើងមានសេរីភាពពេញលេញដែរ។
- ដើម្បីស្វែងយល់ភាពស្មោះត្រង់របស់បុគ្គលម្នាក់ៗ
ឬក៏ភាពមិនស្មោះត្រង់របស់បុគ្គលនោះ យើងត្រូវពិនិត្យមើល ឱ្យបានជាប្រចាំថា
តើគេមានចំណូលចិត្តទៅលើអ្វីខ្លះ ? ហេតុនេះ ចំណង់ចំណូលចិត្ត
ជាកត្តាសំខាន់ណាស់សម្រាប់បញ្ជាក់ពីការស្មោះត្រង់របស់បុគ្គលមួយរូបៗ។
+ លោក
មហាម័ត បានអប់រំទូន្មានសាសនិកអ៊ីស្លាមឱ្យ ៖
- មានយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គមនិងក្នុងបុគ្គលម្នាក់ៗ
- អនុវត្តច្បាប់មនុស្សធម៌ទៅកាន់គ្នាទៅវិញទៅមក
- មានចិត្តសន្ដោសប្រោសប្រណីចំពោះមនុស្សដូចគ្នា
- មានសមភាពរវាងជនជាតិទាំងអស់។
ការកសាងតម្លាភាព អាចធ្វើទៅបានដោយជោគជ័យ លុះត្រាតែយើងម្នាក់ៗមានឆន្ទៈមោះមុតក្នុងការអប់រំចិត្ត កសាងចិត្ត ឱ្យមានភាពស្មោះត្រង់ ភាពមិនលម្អៀង មិនរើសអើង មិនស៊ីសំណូក នៅក្នុងសកម្មភាពជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។ តម្លាភាព ជាមូលដ្ឋាននៃការធ្វើឱ្យមានការជឿទុកចិត្ត ពីសំណាក់មនុស្សគ្រប់រូប ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ជនជាតិ គ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ ព្រមទាំងស្ថាប័នក្រៅរដ្ឋាភិបាល មានអង្គការជាតិ អង្គការអន្តរជាតិ និងបណ្ដាអ្នកវិនិយោគទុនជាដើម។