ឯករាជភាព ឬឯករាជ្យ ជាពាក្យដែលមនុស្សគ្រប់រូបចាត់ទុកថា ជាពាក្យមានអត្ថន័យសំខាន់ ហើយទាក់ទងទៅនឹងការទាមទារចង់បានរបស់មនុស្សគ្រប់រូប និងប្រទេសនីមួយៗនៅលើពិភពលោក។អ្នកមានឯករាជភាព គឺអ្នកដែលមិននៅក្រោមចំណុះអ្នកដទៃ ហើយមានសិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញ អាចធ្វើអ្វីៗដែលគេត្រូវធ្វើ ឱ្យតែទង្វើនោះមិនប៉ះបាល់ដល់សិទ្ធិសេរីភាពអ្នកដទៃ ហើយស្ថិតនៅក្នុងក្របខណ្ឌច្បាប់។ មនុស្សម្នាក់ៗ ឬប្រទេសមួយដែលមានឯករាជភាព មានន័យថា មិនចំណុះអ្នកដទៃ ឬប្រទេសណាមួយ និងមានសេរីភាពពេញលេញ។ ឯករាជភាពដាច់ខាតមិននៅចំណុះក្រោមរូបភាពនៃអាណាព្យាបាលណាមួយឡើយ។ អំណាចតុលាការដែលមានឯករាជភាព ជាអំណាចមិននៅក្រោមឥទ្ធិពលនៃស្ថាប័ន ឬបុគ្គលមានអំណាចណាមួយឡើយ។ ឯករាជភាពនៃអង្គចៅក្រម គឺការជម្រះក្ដីដោយសុចរិត យុត្តិធម៌ ឥតលម្អៀង និងហ៊ានធ្វើសេចក្ដីសម្រេចដោយឯករាជ្យពិតៗ។ មនុស្សដែលមានឯករាជភាព មានអាកប្បកិរិយាមិនទទួលឥទ្ធិពល ឬបទបញ្ជាពីអ្នកដទៃ ហើយមានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការសម្រេចធ្វើអ្វីមួយ។ រដ្ឋដែលមានឯករាជភាព គឺរដ្ឋមានអធិបតេយ្យភាពពេញលេញ រដ្ឋមិនចំណុះរដ្ឋដទៃ និងមានស្វ័យភាពខាងនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច។ល។ តាមទម្រង់ច្បាប់ រដ្ឋឯករាជ្យ ជារដ្ឋមានភាពម្ចាស់ការចំពោះជោគវាសនារបស់ខ្លួន ដោយរដ្ឋមួយ ដោយពលរដ្ឋខ្លួនឯង និងអ្នកដឹកនាំទាំងឡាយដែលត្រូវបានជ្រើសរើស។
ឯករាជភាព គឺជាភាពមិនចំណុះអ្នកដទៃ មិននៅក្រោមអាណាព្យាបាល ឬឥទ្ធិពលអ្នកដទៃ និងមានសេរីភាពពេញលេញទាំងក្នុងការគិត ទាំងក្នុងការគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯង ហើយដាច់ខាតមិនធ្វើតាមបញ្ជារបស់អ្នកដទៃ។
បុគ្គលដែលមានឯករាជភាព គឺបុគ្គលមានសិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញក្នុងការសម្រេចចិត្តធ្វើអ្វីមួយដោយខ្លួនឯង ដោយមិនស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលនៃអ្នកដទៃ។ តម្រូវការជាសំខាន់របស់បុគ្គលដែលមានឯករាជភាពគឺចង់បានសេរីភាពនិងជ្រើសរើសផ្លូវមួយតាមបំណងប្រាថ្នារបស់គេដោយគ្មានអ្នកណាបង្ខិតបង្ខំ។ ឯករាជភាពនិងភាពមិនលម្អៀងរបស់ចៅក្រមមានន័យថា មិនមានឥទ្ធិពលណាមួយទៅលើសេចក្ដីសម្រេចរបស់ចៅក្រមដែលអាចកើតឡើងដោយសារសាច់ញាតិរបស់គូភាគីមានទំនាស់ ឬដោយសារភាគីទីបី ឬឥទ្ធិពលនយោបាយជាដើម។ តុលាការឯករាជ្យ គឺជាស្ថាប័នជាតិដ៏សំខាន់មួយទទួលបន្ទុកការពារសិទ្ធិស្មើភាពគ្នារបស់ប្រជាជននៅចំពោះមុខច្បាប់ និងប្រឆាំងទល់នឹងការរំលោភបំពានដោយអ្នកមានអំណាច។ តុលាការត្រូវសម្រេចរឿងក្ដីទាំងអស់ដោយឯករាជ្យនិងមិនលម្អៀង ជាពិសេសផ្អែកលើអង្គហេតុដែលបានត្រួតពិនិត្យយ៉ាងហ្មត់ចត់ និងអង្គច្បាប់ដែលត្រូវយកមកអនុវត្ត។
+ តុលាការឯករាជ្យ
ត្រូវចៀសវាងការកាត់ក្ដីដោយអគតិ៤យ៉ាងគឺ៖
- ឆន្ទាគតិ(លម្អៀងព្រោះការស្រឡាញ់)
- ទោសាគតិ(លម្អៀងព្រោះស្អប់)
- មោហាគតិ(លម្អៀងព្រោះវង្វេង)
- និងភយាគតិ(លម្អៀងព្រោះការភ័យខ្លាច)។
បានជាទាមទារឱ្យតុលាការ មានឯករាជភាព
ព្រោះ គេចង់បានភាពយុត្តិធម៌មួយពីការកាត់ក្ដីដោយត្រឹមត្រូវ។ ក្រៅពីការធានាឱ្យមានឯករាជភាពនៃតុលាការ
នៅមានអង្គការជាតិផ្សេងៗទៀត ដែលត្រូវមានឯករាជភាពរបស់ខ្លួនដែរ ដូចជា
គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត។
គណៈកម្មាធិការនេះជាអង្គការឯករាជ្យនិងអព្យាក្រឹតក្នុងការអនុវត្តសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួន។
សមាជិកទាំងឡាយនៃគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់
ត្រូវតែរក្សាឯករាជភាព មានជំហរអព្យាក្រឹត
ឥតលម្អៀងក្នុងការអនុវត្តដំណើរការរៀបចំការបោះឆ្នោត ដើម្បីធានាឱ្យដល់គ្រប់ការបោះឆ្នោតប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី
ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌។ តាមប្រវត្តិសាស្ត្រ ប្រទេសកម្ពុជា
បានទទួលឯករាជភាពពេញបរិបូរ នៅថ្ងៃទី ៩ ខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣ ដោយសារ «
ព្រះរាជបូជនីយកិច្ចដើម្បីឯករាជ្យជាតិ »យ៉ាងប្ដូរផ្ដាច់របស់សម្ដេចព្រះនរោត្ដម សីហនុ
ជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ
និងអ្នកស្នេហាជាតិខ្មែរទូទាំងប្រទេសបានរួបរួមគ្នាងើបឡើងតស៊ូទាមទារឯករាជ្យយ៉ាងស្វិតស្វាញពីពួកអាណានិគមនិយមបារាំង
ព្រោះប្រទេសកម្ពុជាចង់បានភាពជាម្ចាស់លើជោគវាសនានៃប្រទេសជាតិដោយខ្លួនឯង
ជាម្ចាស់ប្រទេស។ ការចង់បានសេរីភាព គឺធ្វើអ្វីៗស្របនឹងវិចារណញ្ញាណ
និងបំណងប្រាថ្នារបស់ខ្លួន។
+ ទស្សនៈ
ដែលលើកឡើងស្ដីពីឯករាជភាពមានដូចជា ៖
- ទស្សនៈលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់
ថូម៉ាសផេន ដើម្បីឯករាជ្យ
- ទស្សនៈលោក
ហ្សង់ហ្សាក់ រូស្សូ ចំពោះឯករាជភាព
- ទស្សនៈអហិង្សារបស់មហាត្មៈគន្ធីដើម្បីឯករាជ្យ
+ លោក ថូម៉ាសផេន (Thomas
Paine 1737-1809) អ្នកនិពន្ធទស្សនាវដ្ដី ជនជាតិអាមេរិច បានអះអាងស្ដីពីឯករាជ្យ
ថា ឯករាជ្យសម្រាប់អាណានិគមអាមេរិច គឺត្រូវបញ្ជាក់តាមប្រតិបត្តិនិងសីលធម៌។ប្រទេសអាមេរិច
បានប្រកាសឯករាជ្យជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី ៤ ខែ កក្កដា
ឆ្នាំ ១៧៧៦។
ឯករាជ្យនិងសិទ្ធិសេរីភាព
របស់ប្រទេសអាមេរិច មិនមែនបានមកដោយស្រួលៗនោះទេ
គឺបានមកពីការធ្វើសង្គ្រាមបង្ហូរឈាមអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ របស់កងទ័ពអាមេរិច
ទើបទទួលបានជ័យជំនះនេះ។
+ លោក ថូម៉ាសផេន ថា មនុស្សកើតមកមានសិទ្ធិស្មើគ្នា ហើយដើម្បីការពារសិទ្ធិរបស់យើងពីអ្នកដទៃដែលមិនគោរពនោះ ចាំបាច់ត្រូវអភិវឌ្ឍន៍រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលក្នុងនោះ សិទ្ធិបុគ្គលត្រូវសរសេរជាសិទ្ធិពលរដ្ឋ ហើយត្រូវប្រតិបត្តិដោយរដ្ឋតាងនាមបុគ្គល។
+ លោក ហ្សង់ហ្សាក់ រូស្សូ (១៧១២-១៧៧៨ ជនជាតិបារាំង) បានយល់ថា ឯករាជភាពនិងសេរីភាពពីកំណើត ជាពាក្យគូនឹងគ្នា ដោយគាត់មានទស្សនៈថា « មនុស្សត្រូវតែមានឯករាជភាពដើម្បីរំដោះខ្លួនឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញនៅក្នុងសង្គមដ៏ត្រឹមត្រូវមួយ »។
+ មហាត្មៈគន្ធី (១៨៦៩-១៩៤៨ ជនជាតិឥណ្ឌា) បាននិយាយថា « ខ្ញុំស្ដាយប្រទេសឥណ្ឌាជាងខ្ញុំស្ដាយជីវិតខ្ញុំទៅទៀត បើប្រទេសឥណ្ឌាពុំបាន សេរីភាព ឯករាជ្យ សន្តិភាពទេ ខ្ញុំនឹងពុំព្រមផ្លាស់វិចារណញ្ញាណដែលខ្ញុំបានសម្រេចថា នឹងអនុវត្តនោះឡើយ »។ ក្នុងការតស៊ូទាមទារឯករាជ្យពីពួកអាណានិគមនិយមអង់គ្លេស មហាត្មៈគន្ធី តែងតែព្យាយាមប្រើធម៌អហិង្សាជានិច្ច។
+ ការមានឯករាជភាព
អាចមានលទ្ធភាពជួយខ្លួនឯងផងនិងជួយដល់សង្គមផង។ ការមានឯករាជ្យ មនុស្សរស់នៅ ៖
- មានសេរីភាពពេញលេញទាំងក្នុងការគិត
ទាំងក្នុងការប្រកបមុខរបរផ្សេងៗដទៃទៀត។
- ជាមនុស្សមានកិត្តិយស
មានភាពថ្លៃថ្នូរ និងគ្មានការគាបសង្គត់ពីអ្នកដទៃ។
- មានសេរីភាពក្នុងការកសាងសុភមង្គលដោយខ្លួនឯង
មិនពឹងពាក់អ្នកដទៃ គឺខ្លួនទីពឹងខ្លួន។
- ដោយស្ងប់ចិត្ត
មិនខ្វល់ខ្វាយ មិនខ្លាចពីឥទ្ធិពលខាងក្រៅ។
ការមានឯករាជភាពនេះ ជាការប្រសើរត្រង់ថា អ្វីៗដែលយើងធ្វើ គឺយើងជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ ចំពោះទង្វើរបស់ខ្លួន។ ចំពោះរដ្ឋឯករាជ្យ អ្នកដឹកនាំមានអំណាចពេញលេញ មានសេរីភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការគ្រប់គ្រងនិងក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិតាមបំណងប្រាថ្នា ដោយមិនរណប ឬស្ដាប់តាមបញ្ជារបស់ប្រទេសដទៃឡើយ ឱ្យតែអ្វីៗធ្វើឡើងដើម្បីប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន។ ក្រៅពីការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិឱ្យមានការរីកចម្រើនលើគ្រប់វិស័យ បម្រើជីវភាពរបស់ប្រជាជន អ្នកដឹកនាំនិងប្រជាជនទូទាំងប្រទេសទទូលបានសិទ្ធិសេរីភាព ភាពថ្លៃថ្នូរ មានកិត្តិយស ព្រមទាំងមានឋានៈស្មើភាពជាមួយនឹងប្រទេសឯករាជ្យដទៃទៀតក្នុងពិភពលោកទៀតផង។