សិទ្ធិសំដៅលើអ្វីៗដែលមនុស្សត្រូវការជាចាំបាច់សម្រាប់ការរស់នៅប្រកបដោយសេចក្តីសុខ និងមានភាពថ្លៃថ្នូរ ។ ប្រជាធិបតេយ្យមួយដែលអំណាចកំពូលត្រូវបានជ្រើសរើសដោយប្រជាពលរដ្ឋផ្ទាល់តាមរយៈការបោះឆ្នោតជាសកល ឬតាមរយៈតំណាងដែលខ្លួនបានជ្រើសតាំងគឺ មានន័យថារដ្ឋាភិបាលបង្កើតឡើងដោយរាស្រ្ត និងដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍ជូនប្រជារាស្រ្ត ។ បច្ចុប្បន្ននេះ មនុស្សម្នាក់ៗ មានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការសម្ដែងមតិយោបល់ ចូលរួមក្នុងការកែលម្អគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ផ្សេងៗក្នុងសហគមន៍របស់ខ្លួន និងអាចជំទាស់គម្រោងផែនការណាដែលពុំផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ដល់សហគមន៍ខ្លួន ឬផ្ដល់ប្រយោជន៍ដល់តែជនមួយក្ដាប់តូច ។
+ ការសម្តែងមតិមានន័យដូចជា ៖
- ការសម្តែងមតិគឺការប្រើនូវសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ខ្លួនក្នុងការបញ្ចេញការយល់ឃើញ
គំនិតយោបល់
តាមរយៈមធ្យោបាយផ្សេងៗ ។
- ការបញ្ចេញមតិត្រូវតែសមស្របទៅតាមក្រមសីលធម៌
និងតាមច្បាប់ដែលបានកំណត់ ។
ដើម្បីការពារសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗក្នុងការសម្ដែងមតិ សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស ត្រង់មាត្រា ១៩ ចែងថា « មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិនិងសេរីភាពក្នុងការប្រកាន់មតិ និងក្នុងការសម្ដែងគំនិត ។ សិទ្ធិនេះរួមមាន សេរីភាពក្នុងការប្រកាន់និងបញ្ចេញមតិដោយគ្មានការជ្រៀតជ្រែក គ្មានការបារម្ភភិតភ័យ ដោយសារមតិរបស់ខ្លួន និងសេរីភាព ក្នុងការស្វែងរកការទទួល និងការផ្សព្វផ្សាយទូទៅដោយពុំគិតព្រំដែនអ្វីឡើយ នូវព័ត៌មាន ព្រមទាំងគំនិតអ្វីផ្សេងៗ តាមមធ្យោបាយណាក៏ដោយ ។
រាជរដ្ឋាភិបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានគាំទ្រសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ជាសកលស្ដីពី សិទ្ធិមនុស្សដែលបានប្រកាសឡើងដោយមហាសន្និបាតនៃអង្គការសហប្រជាជាតិនៅថ្ងៃទី ១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៤៥ ជាកម្រិតនៃការសម្រេចជោគជ័យរួមគ្នារបស់ប្រជាជនទាំងអស់គ្រប់សញ្ជាតិ ។
+ ការសម្អែងមតិរបស់សារព័ត៌មានត្រូវគោរពក្រមសីលធម៌ដូចជា ៖
- គោរពសច្ចធម៌ និង គោរពសិទ្ធិយល់ដឹងសច្ចធម៌ របស់សាធារណៈជន ។
- ត្រូវផ្សព្វផ្សាយដំណឹងដោយសុចរិតព្រមទាំងធ្វើការអត្ថាធិប្បាយ ឬរិះគន់ឱ្យបានត្រឹមត្រូវ និងសមស្របតាមគតិយុត្តិធម៌ ។
- ត្រូវរាយការណ៍ពីហេតុការណ៍ដែលខ្លួនដឹងពីប្រភពដើមប៉ុណ្ណោះ ។
- អ្នកសារព័ត៌មានមិនត្រូវបំបាត់ចោលព័ត៌មានសំខាន់ៗ ឬក្លែងបន្លំឯកសារផ្សេងៗឡើយ។
- ត្រូវកែតម្រូវព័ត៌មានណាដែលខុស និងមានលក្ខណៈមិនជាក់លាក់
ឬនាំឱ្យមានការយល់ច្រឡំ។
- ត្រូវចៀសវាងការផ្សាយព័ត៌មានដែលញុះញង់ឱ្យមានការប្រកាន់ពូជសាសន៍
ពណ៌ សម្បុរ ភេទភាសា ជំនឿសាសនា មតិ ឬស្ថានភាពដទៃទៀត។
- ត្រូវគោរពសិទ្ធិ
និងសេរីភាពរស់នៅក្នុងជីវភាពឯកជនរបស់បុគ្គល។
- ត្រូវគោរពឱ្យបានម៉ត់ចត់តាមក្បួនវេយ្យាករណ៍ខ្មែរក្នុងការសរសេរអត្ថបទ។
- ហាមបោះពុម្ពផ្សាយអត្ថបទ ឬរូបភាពអាសអាភាស
និងរូបភាពអំពើហិង្សា។
- ហាមរំលោភលើសិទ្ធិដើម្បីមានការជំនុំជម្រះក្តីដោយអយុត្តិធម៌របស់បុគ្គលណាម្នាក់ដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
។
+ ទង្វើដែលបង្ហាញពីការរំលាភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរខាងផ្នែកវិជ្ជាជីវៈរបស់អ្នកសារព័ត៌មានមានដូចជា
៖
- ការលួចបន្លំគំនិត ឬស្នាដៃរបស់អ្នកដទៃមកដាក់ជារបស់ខ្លួន ។
- ការបន្លំឱ្យគេយល់ខុសដូចជា ការសរសេរបញ្ឆិតបញ្ឆៀង ដើម្បីឱ្យអ្នកអានមានការសង្ស័យដោយអយុត្តិធម៌លើបុគ្គលណាម្នាក់ក្រុមណាមួយ
។
- ការមួលបង្កាច់ បរិហារកេរ្តិ៍ និងជេរប្រមាថការទទួលសំណូកក្នុងបែបបទណាមួយ
ឬការជំរិតយកប្រាក់ដើម្បីជាថ្នូរនឹងការបោះពុម្ពផ្សាយ ឬមិនបោះពុម្ពផ្សាយព័ត៌មានណាមួយ
។
+ ការសម្តែងមតិមានសារៈសំខាន់ដូចជា៖
- ការសម្តែងមតិជាឧបករណ៍មួយដែលប្រាប់ពីហេតុការណ៍ពិត កើតឡើង
ដល់រដ្ឋាភិបាលបានដឹង និងរកវិធីដោះស្រាយទាន់ពេលវេលា ។
- ប្រាប់ពីគោលបំណង
និងតម្រូវការរបស់ក្រុមខ្លួនដល់អ្នកដឹកនាំ ជាព័ត៌មានសំខាន់ៗ
និងធ្វើការវិភាគពិចារណាគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ មុនហ្នឹងដោះស្រាយបញ្ហាអ្វីមួយ។
- រដ្ឋាភិបាលមានឱកាសដឹងរឿងរ៉ាវ ដែលកើតឡើងនៅមូលដ្ឋាន
និងធ្វើសកម្មភាពជួយ ដោះស្រាយបញ្ហាជនរងគ្រោះតាមលក្ខណៈច្បាប់។
- ប្រជាពលរដ្ឋបានចូលរួមចំណែកក្នុងការកែលម្អផ្នែកនយោបាយ
សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច វប្បធម៌។
- ប្រជាពលរដ្ឋមានសិទ្ធិសម្តែងមតិតាមរយៈការឃោសនារកសំឡេងឆ្នោតជាដើម។
- រាល់ការបញ្ចេញមតិដែលលើកឡើងនោះត្រូវហ៊ានទទួលខុសត្រូវរាល់ទង្វើរបស់ខ្លួនបានធ្វើហើយត្រូវមានភាពសមស្របទៅនឹងក្រមសីលធម៌
និងស្របតាមច្បាប់ដែលបានកំណត់ទុក។
+ ការទទួលខុសត្រូវក្នុងការ
សំដែងមតិមានដូចជា ៖
- ការបញ្ចេញមតិជាសេរីភាព
របស់មនុស្សគ្រប់រូបប៉ុន្តែមិនត្រូវ
ឱ្យប៉ះ
ពាល់ដល់សិទ្ធិបុគ្គលកិត្តិយសកេរ្តិ៍ឈ្មោះ
បង្កភាពញុះញង់ គ្មានសីលធម៌ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ស្ថិរភាពសង្គមនិងខុសច្បាប់។
- ការប្រើប្រាស់សិទ្ធិបញ្ចេញមតិត្រូវ
មានការទទួលខុសត្រូវ ដើម្បីចៀសវាងការប៉ះទង្គិចសិទ្ធិអ្នកដទៃនិងបង្ក
វិទ្ធង្សនាដល់សន្តិសុខជាតិ ។
- ដូចនេះ
អ្នកបញ្ចេញមតិត្រូវធានាលើមតិ
របស់ខ្លួនថាពិត
និងមានក្រមសីលធម៌
ស្របតាមច្បាប់បានកំណត់ ។