(ជ២) មេរៀនទី៥៖ (សង្ខេបមេរៀន) សុខភាពផ្លូវចិត្ត

១. និយមន័យសុខភាពផ្លូវចិត្ត

​សុខភាពផ្លូវចិត្តល្អ ជាបំណងប្រាថ្នាទូទៅរបស់មនុស្សគ្រប់រូប ។
​​      +   សុខភាពត្រូវបានកំណត់ថា ជាសភាពនៃសេចក្ដីសុខពេញលេញផ្នែកកាយសម្បទា ផ្លូវចិត្តនិងសង្គម មិនមែនគ្រាន់តែជាភាពគ្មានជំងឺ ឬពិការភាពឡើយ ។
      +   សុខភាពផ្លូវចិត្តនិងសុខភាពផ្លូវកាយមានទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងជិតស្និទ្ធ។ បុគ្គលមានសុខភាពផ្លូវចិត្តនិងសុខភាពផ្លូវកាយមាំមួន ពុំមានជំងឺតម្កាត់ប្រចាំកាយ រមែងឱ្យជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ   ប្រកបដោយសេចក្ដីសុខ និងភាពស្រស់ថ្លាជាប្រចាំ ។
      +   អ្នកមានសុខភាពផ្លូវចិត្តល្អ ជាបុគ្គលដែលមានអារម្មណ៍ជ្រះថ្លា មានអាកប្បកិរិយា និងទំនាក់ទំនងល្អជាមួយមនុស្សជុំវិញខ្លួន មានសមត្ថភាពអាចដោះស្រាយបញ្ហា ឬវិបត្តិផ្សេងៗដោយអារម្មណ៍វិជ្ជមាន និងអាចបំពេញការងារក្នុងជីវិតរស់នៅបានល្អប្រសើរ ។

២. មូលហេតុនៃបញ្ហាផ្លូវចិត្ត                                  

      +   មូលហេតុខាងក្រៅ ៖ គឺបណ្តាលមកពីបញ្ហាគ្រួសារ ការទំនាក់ទំនង ការងារ សង្គម បរិយាកាស ជំងឺផ្លូវកាយជាដើម ។
      +   មូលហេតុខាងក្នុង ៖ គឺបណ្តាលមកពីវិធីបុគ្គលគិត និងមានអារម្មណ៍ដូចជា ការទិទៀនខ្លួនឯង ភាពមិនច្បាស់លាស់ ឬព្រួយបារម្ភ មានគំនិតអវិជ្ជមាន សុក្រិតនិយម ការឱ្យតម្លៃខ្លួនទាប...។

២.១. ការតានតឹងចិត្ត

ក. បុព្វហេតុនៃការតានតឹងចិត្តបណ្តាលមកពីបញ្ហាមួយចំនួនដូចជា : 
     -   ទំនាស់ក្នុងគ្រួសារ
     -   ជីវភាពក្រលំបាក
     -   បន្ទុកការងារច្រើនហួសពេក
     -   ការមិនយល់ចិត្តគ្នា
     -   ការមិនចុះសម្រុងក្នុងកន្លែងការងារ 
     -   ការបំពេញការងារពុំបានជោគជ័យ 
     -   ការព្រួយចិត្តចំពោះហេតុការណ៍ក្នុងអនាគត 
     -   ជំងឺរ៉ាំរ៉ៃប្រចាំកាយជាដើម 
     -   ចំពោះយុវជនកំពុងសិក្សា គេអាចមានអារម្មណ៍តានតឹងផ្លូវចិត្តនៅពេលជិតប្រឡង កំពុងប្រឡង ដឹងថាប្រឡងធ្លាក់ មិនចុះសម្រុងជាមួយមិត្តភក្ដិគូស្នេហ៍ ជាមួយគ្រួសារពេលឪពុកម្ដាយឈ្លោះទាស់ទែងគ្នា បែកបាក់គ្នា ។
     -   អាការៈឆាប់ខឹងច្រឡោតជារឿយៗ ជំរុញឱ្យអ្នកតានតឹងចិត្តបង្កើតជាអំពើហិង្សា ។

ខ. អាការៈនៅពេលមានការតានតឹងចិត្ត
     +   អាការៈផ្នែកអារម្មណ៍និង​ចិត្តមានដូចជា៖
          -   ការតានតឹងផ្លូវចិត្ត
          -   អារម្មណ៍ប្រែប្រួលឆាប់រហ័ស
          -   ដែលនឹងងាយធ្វើឱ្យយើងមួម៉ៅ ឆេវឆាវ
          -   ឆាប់ខឹងច្រឡោត
          -   នឿយណាយ ធុញថប់ក្នុងអារម្មណ៍
          -   ភ្លេចភ្លាំងច្រើន
          -   ពិបាកផ្តោតអារម្មណ៍ក្នុងការបំពេញការងារ 
          -   ទឹកមុខមិនស្រស់ថ្លា ស្រងូតស្រងាត់ ។

     +   អាការៈផ្នែករាងកាយមានដូចជា ៖
          -   អស់កម្លាំង          
          -   ឈឺក្បាល
          -   ចុករោយសាច់ដុំ
          -   បាត់បង់ចំណង់អាហារ
          -   ទទួលទានដំណេកមិនលក់
          -   ណែនទ្រូងនិងឆ្អល់ពោះ  

     +   អាការៈផ្នែកអាកប្បកិរិយា ដែលអាចធ្វើឱ្យយើងសម្តែងចេញមានដូចជា៖
          -   រសាប់រសល់មិនរួសរាយរាក់ទាក់ 
          -   អសកម្មក្នុងការបំពេញការងារផ្សេងៗ 
          -   ងាយមានទំនាស់ជាមួយគេឯង ឆាប់មួរម៉ៅ មិនសប្បាយចិត្ត
          -   បុគ្គលខ្លះគិតខុសក៏យកបារី ស្រា គ្រឿងញៀន ធ្វើជាមធ្យោបាយបំបាត់ភាពតានតឹងចិត្ត។

      +  មធ្យោបាយបំបាត់ការតានតឹងផ្លូវចិត្តមានដូចជា ៖
          -   រកវិធីដោះស្រាយល្អៗ បណ្ដុះគំនិតសុទិដ្ឋិនិយម ប្រកបដោយទស្សនវិជ្ជមាន ព្រមទាំងមានក្ដីសង្ឃឹមជានិច្ចចំពោះអនាគត ។
          -   ទទួលទានអាហារឱ្យទៀងទាត់ សម្រាកឱ្យគ្រប់គ្រាន់ ធ្វើសំហាត់ប្រាណ
          -   ធ្វើការកម្សាន្ដផ្សេងៗ ដែលយើងចូលចិត្ត ដូចជា ៖
               .   ការថែសួន
               .   ថែច្បារដំណាំ
               .   ថែសត្វចិញ្ចឹម ឬធ្វើកិច្ចការផ្ទះផ្សេងៗ ។

          -   ជួបសំណេះសំណាលជាមួយមិត្តភក្ដិ ឬអ្នកជិតស្និទ្ធបំផុត
          -   ដើម្បីនិយាយពីអារម្មណ៍មួហ្មងទាំងអស់ប្រាប់គ្នាទៅវិញទៅមក 
          -   ពិគ្រោះបញ្ហាជាមួយអ្នកដែលទុកចិត្ត និងរាប់អានបំផុត ដើម្បីរករដោះស្រាយបញ្ហាដែលបានជួបប្រទះ 
          -   ស្ដាប់ឱវាទចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ឬព្រះសង្ឃ 
          -   លេងកីឡា ស្ដាប់ភ្លេង ទស្សនាភាពយន្ត រឿងកំប្លែងការប្រគុំតន្ត្រី ដើរកម្សាន្ដ លំហែកាយ ឬចូលរួមសកម្មភាពសង្គមផ្សេងៗ 
          -   ព្យាយាមធ្វើលំហាត់សម្រាកចិត្តកាយ និងសមាធិ ដែលជាមធ្យោបាយហាត់រៀនគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍និងហាត់ពត់ចិត្តឱ្យមានភាពរឹងមាំ ។
          -   ប្រតិបត្តិតាមជំនឿសាសនាដូចជា ការបន់ស្រន់ សែនព្រេនជាដើម ប្រសិនបើយើងមានជំនឿ

២.២. ការធ្លាក់ទឹកចិត្ត

     +   ការធ្លាក់ទឹកចិត្ត ឬជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្ត ជាការធ្លាក់ចុះនៃអារម្មណ៍ដែលនាំឱ្យមនុស្សមានភាពក្រៀមក្រំ បាត់បង់ភាពសប្បាយរីករាយ និងបាត់ចំណាប់អារម្មណ៍ទៅលើអ្វីជុំវិញខ្លួន ។
     +   បុព្វហេតុនៃការធ្លាក់ទឹកចិត្តបណ្ដាលមកពីយើង ៖
          -   ប្រឈមមុខនឹងការបាត់បង់ការងារ
          -   ទ្រព្យសម្បត្តិ
          -   ទទួលបរាជ័យក្នុងជីវិត
          -   មានទំនាស់
          -   ភាពក្រីក្រ...។
     +   តាមការស្រាវជ្រាវបានបង្ហាញថា ការធ្លាក់ទឹកចិត្តកើតមានចំពោះស្ត្រីច្រើនជាងបុរសដោយហេតុថាស្ត្រីត្រូវប្រឈមនឹងការគ្រប់គ្រងកូនចៅ ផ្ទះសំបែង និងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ហើយមិនមានឱកាសបញ្ចេញការតានតឹងផ្លូវចិត្តរបស់ខ្លួន ។
     +   យើងអាចសម្គាល់ឃើញ អ្នកដែលធ្លាក់ទឹកចិត្ត ឬអ្នកមានជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្ត តាមរយៈអាការៈដូចខាងក្រោម ៖
          -   មានអារម្មណ៍ស្រុតចុះជាមួយនឹងភាពក្រៀមក្រំ សោកសៅ និងបង្ហាញភាពអស់សង្ឃឹម ដោយគិតថាជីវិតគ្មានន័យ ។
          -   ក្រៅពីការផ្ដល់ប្រឹក្សាពីសំណាក់គ្រួសាររួម និងមិត្តភក្ដិ អ្នកឯកទេសជំនាញខាងផ្ដល់ប្រឹក្សា ក៏អាចលើកទឹកចិត្តអ្នកជំងឺឱ្យប្រសើរឡើងវិញ ព្រមទាំងជួយធ្វើឱ្យគេផ្លាស់ប្ដូរគំនិត និងអាកប្បកិរិយាអវិជ្ជមាន ហើយចាប់គិតធ្វើអ្វីៗ ដែលល្អសារជាថ្មី និងជាក្ដីសង្ឃឹមសម្រាប់ជីវិតទៅអនាគត។

     +   ឪពុកម្ដាយ បងប្អូន មិត្តភក្ដិ និងអ្នកស្រុកភូមិគប្បីយកចិត្តទុកដាក់ ដល់អ្នកជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តដោយផ្ដល់ការគាំទ្រពួកគេឱ្យបានសមស្រប និងទាន់ពេលវេលា ជៀសវាងការស្ដីបន្ទោស ឬដាក់ទណ្ឌកម្មបន្ថែមដល់អ្នកមានបញ្ហា ។
     +   ប្រសិនបើឪពុកម្ដាយ បងប្អូន មិត្តភក្ដិ និង អ្នកស្រុកភូមិ មានការបាក់ទឹកចិត្តយើងអាចអនុវត្តតាមមធ្យោបាយដូចខាងក្រោម៖
          -   ការផ្ដល់ប្រឹក្សា ៖ អ្នកមានជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តត្រូវការលើកទឹកចិត្តឱ្យពួកគេផ្លាស់ប្ដូរចិត្តគំនិត ពីផ្នត់គំនិតអវិជ្ជមានមកវិជ្ជមានវិញ ។
          -   ការព្យាបាល ៖ ជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្ត ជាជំងឺអាចព្យាបាលបាន ។ ករណីធ្លាក់ទឹកចិត្តធ្ងន់ធ្ងរ ត្រូវនាំអ្នកជំងឺទៅពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យនិងផ្ដល់ថ្នាំកែរោគធ្លាក់ទឹកចិត្ត ។
          -   ការគាំទ្រពីសហគមន៍និងគ្រួសារ ៖​ ឪពុកម្ដាយបងប្អូន មិត្តភក្ដិ និងអ្នកស្រុកភូមិត្រូវលើកទឹកចិត្ត ។ គាំទ្រលួងលោមអ្នកជម្ងឺធ្លាក់ទឹកនិងតាមដានរាល់សកម្មភាពរបស់គាត់ ខ្លាចក្រែងពួកគាត់គិតខ្លីអាចឈានដល់ដល់ការធ្វើអត្តឃាត ។ ជាពិសេសកុំដាក់សម្ពាធ សី្តបន្ទោស សើចចំអក ឬក៏រើសអើងដែលអាចធ្វើឱ្យផ្លូវចិត្តរបស់គាត់កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរទៅ ។

២.៣. ការប៉ះពាល់នៃគ្រឿងញៀនចំពោះផ្លូវចិត្តនិងផ្លូវកាយ

ក. និយមន័យ
       គ្រឿងញៀន គឺជារុក្ខជាតិ ឬសារធាតុចម្រាញ់ចេញពីរុក្ខជាតិដែលមានសារធាតុគីមីធ្វើឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់ផ្លាស់ប្ដូរចិត្ត អារម្មណ៍ និងអាកប្បកិរិយា ។

ខ. ប្រភេទនៃគ្រឿងញៀន
    កម្ពុជាមានគ្រឿងញៀនពីរប្រភេទគឺ ៖
          -   គ្រឿងញៀនធម្មជាតិមាន ៖ អាភៀន រុក្ខជាតិកូកា កញ្ឆា និងថ្នាំជក់។
          -   គ្រឿងញៀនសំយោគ ៖ កូកាអ៊ីន បាស អំហ្វេតាមីន មេតំហ្វេតាមីន អ៊ិចស្តាស៊ី កាវ បារីគ្រឿងស្រវឹង។
   +   នៅពេលយើងប្រើវាទៅ(គ្រឿងញៀន) វាមានឥទ្ធិពល រំញោចយ៉ាងខ្លាំង លើផ្លូវចិត្ត និងផ្លូវកាយដូចជា ៖
          -   ធ្វើឱ្យយើងមានអារម្មណ៍រវើរវាយ អណ្ដែតអណ្ដូង ឬក្លាហានខុសពីលក្ខណៈធម្មតា ។
          -   អាចធ្វើឱ្យស្ពឹកស្រពន់ បំបាត់ភាពចុកចាប់ និងភាពអស់កម្លាំង ឬបង្កជារោគសញ្ញាផ្សេងៗទៀតជាច្រើន។
   +   នៅប្រទេសកម្ពុជាយើង គេអាចប្រទះឃើញគ្រឿងញៀនមួយចំនួនដូចជា កញ្ឆា អាភៀន និងគ្រឿងញៀនសំយោគដែលមានរូបរាងដូចជាឱសថដែលប្រើប្រាស់ក្នុងវេជ្ជសាស្ត្រមានឈ្មោះដូចជា អំហ្វេតាមីន អ៊ិចត្រាស៊ី អិលអេសឌី តេតាមីន មេតំហ្វេតាមីន...។
   +   ចុងទសវត្សរ៍ ឆ្នាំទី៩០ បាតុភូតពីរ គួរឱ្យព្រួយបារម្ភ គឺ ៖
         -   ទី១ ៖ ការប្រើប្រាស់សារធាតុមេតំហ្វេតាមីននិងថ្នាំញៀនប្រភេទលើកកម្លាំង អេធីស៊ី (ATC) បានកើតឡើងយ៉ាងខ្លាំង ក្នុងជួរយុវជនដែលជាសិស្សសាលារៀន អ្នករកស៊ីផ្លូវភេទនិងកម្មករ ។
         -   ទី២ ៖ ការប្រើប្រាស់សារធាតុហិត(កាវ) និងថ្នាំលើកកម្លាំងដែលជាថ្នាំប្រភេទយ៉ាម៉ា ឬយ៉ាបា ដោយកុមារអនាថានិងកុមារប្រើកម្លាំងកាយ ដើម្បីស្វែងរកកម្រៃចិញ្ចឹមជីវិត មានចំនួនកាន់តែច្រើនឡើងក្នុងចំណោមជនក្រីក្រ ។ ចំពោះក្មេងអនាថា កំពុងប្រើប្រាស់ម្ជុលចាក់ល្បាយអាភៀនដែលជាសារធាតុញៀនចូលទៅក្នុងសរសៃឈាម ។
ក. កត្តាដែលធ្វើឱ្យយុវវ័យងាយប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន គឺ ៖
     +   កត្តាខ្លួនឯង៖
          -   ការចង់សាកល្បងអ្វីថ្មី
          -   ភ្លើតភ្លើន ចង់សប្បាយ
          -   ចំណូលចិត្តនិយមជឿតាមការញុះញង់របស់មិត្តភក្តិ
          -   អស់សង្ឃឹមលើឆាកជីវិត ។
     +   កត្តាគ្រួសារ៖
         -   ភាពក្រីក្រក្នុងគ្រួសារ ខ្វះសុភមង្គល
         -   ការមិនសូវយកចិត្តទុកដាក់ពីសំណាក់ឪពុកម្ដាយ
         -   អំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ
         -   គ្មានច្បាប់វិន័យគ្រួសារច្បាស់លាស់ 

     +   កត្តាសង្គម(មិត្តភក្ដិ ញាតិផៅសណ្ដាន)
          -   ការសេបគប់មនុស្សមិនល្អ ឬការជ្រើសរើសមនុស្សខុស
          -   រងសម្ពាធពីមជ្ឈដ្ឋានជុំវិញ
          -  ការរើសអើង បង្កភាពអាប់ឱនកេរិ៍្តឈ្មោះ ។

ខ. ផលប៉ះពាល់នៃគ្រឿងញៀនចំពោះផ្លូវចិត្ត គឺ ៖
     +   គ្រឿងញៀនមានផលប៉ះពាល់ផ្លូវចិត្តដូចជា ៖
          -   នៅពេលដែលមនុស្សម្នាក់ស្រវឹងគ្រឿងញៀន ភាពវាងវៃ ការគិត វិញ្ញាណ ការសម្រេចចិត្ត
          -   ភាពរំជើបរំជួលចិត្តអាកប្បកិរិយារបស់មនុស្ស ម្នាក់នោះផ្លាស់ប្ដូរខុសពីធម្មតា តិច ឬច្រើន អាស្រ័យលើបរិមាណគ្រឿងញៀនដែលមនុស្សនោះបានប្រើប្រាស់ ។
          -   ចំពោះអ្នកដែលប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀននៅក្នុងបរិមាណខ្ពស់និងយូរអង្វែង អាចមានជំងឺវិកលចរិត អារម្មណ៍រវើរវាយអណ្ដែតអណ្ដូង ឆេវឆាវ ក្លាហានជ្រុល​ ស្ពឹកស្រពន់ ។ 
          -   គ្រឿងញៀនផ្ដល់ផលវិបាកដល់ផ្លូវកាយមានដូចជា ៖
               .   អស់កម្លាំងចុកចាប់ ល្ហិតល្ហៃ ស្គមស្គាំង ទ្រុឌទ្រោម ចុះខ្សោយប៉ះពាល់សរីរាង្គដូចជា ភ្នែក ច្រមុះ ត្រចៀក បេះដូង ថ្លើម ខួរក្បាល សាច់ដុំ ។
          -   ផលប៉ះពាល់​ទៅលើ​បុគ្គល​អ្នក​ប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនមានដូចជា​​ ៖
                .   ទៅលើសុខភាពផ្លូវកាយ គ្រឿងញៀន​បាន​ជ្រាបចូល ក្នុង​សរីរាង្គ​របស់​មនុស្ស​មា​ន ​ថ្លើម បេះដូង តម្រងនោម និង​សួត ហើយ​បង្កឱ្យមាន​ជំងឺ​ដោយ​សារធាតុពុល និង​ជំងឺឆ្លង​ផ្សេងៗ ។ 
          -   ការប្រើប្រាស់សារធាតុញៀន ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់រាងកាយធ្ងន់ធ្ងរ និងសរីរាង្គនានាដូចជា ភ្នែក ច្រមុះ ត្រចៀក បេះដូង ថ្លើម ខួរក្បាល សាច់ដុំ ។ល។ 
          -   ងាយទទួលជំងឺផ្សេងៗ ដូចជាក្អករ៉ាំរ៉ៃ រលាកទងសួត រលាកខួរក្បាល មហារីកសួត ខូចមុខងារបន្តពូជជាដើម។
          -   សុខភាពរាងកាយទ្រុឌទ្រោម ។
          -   ការប្រើម្ជុលរួមគ្នា ដើម្បីចាក់បញ្ចូលគ្រឿងញៀនទៅក្នុងសរសៃឈាម បណ្ដាលឱ្យ​ឆ្លង​មេរោគ​អេដស៍ រលាក​ថ្លើម ប្រភេទ B C និង​ជំងឺ​បូស​ថ្លើម​។
          -   សុខភាពផ្លូវចិត្ត វា​ផ្តល់នូវ​ផលប៉ះពាល់​ដូចជា៖ 
          .   សតិ​ស្មារតី​មិន​ប្រក្រតី គ្មាន​ភាពច្បាស់លាស់​នូវ​ការ​ឃើញ ស្តាប់ ការចងចាំ​ថយចុះ ឬ​បាត់បង់​តែម្តង កាច​សាហាវ ឡប់សតិ ឬ​ឆ្កួត​នៅពេលដែល​ប្រើវា​យូរពេក​ ។
          .   ពិបាកក្នុងការគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍ខ្លួនឯង ។

គ. យុវជនគួរចៀសវាងពីថ្នាំញៀន
     +   ដើម្បីជៀសវាងផលវិបាកទាំងឡាយដែលកើតឡើងដោយសារគ្រឿងញៀន យុវជនត្រូវស្វែងយល់ឱ្យបានច្បាស់អំពីផលប៉ះពាល់ទាំងឡាយដែលកើតដោយសារគ្រឿងញៀន។
     +   វិធានការតែមួយគត់ដែលមានប្រសិទ្ធភាពបំផុតដើម្បីបង្ការបញ្ហានេះ គឺ «យុវជនត្រូវចៀសវាងការសេពគ្រឿងញៀនគ្រប់ប្រភេទ ឬពាក់ព័ន្ធនឹងគ្រឿងញៀន ជាបទឧក្រិដ្ឋនិងខុសច្បាប់ »។

៣. ការថែទាំសុខភាព

     -   ស្វែងយល់ឱ្យច្បាស់ពីផលវិបាកនៃគ្រឿងញៀន
     -   ខិតខំប្រឹងប្រែងរៀនសូត្រ
     -   ជឿខ្លួនឯងជាងអ្នកដទៃ                            
     -   ត្រូវឆ្លើយថា “ទេ” ចំពោះគ្រឿងញៀន
     -   ដើរតាមគន្លងច្បាប់ទូន្មានឪពុកម្ដាយ
     -   ស្តាប់ធម៌ទេសនា ។ល។
          ដើម្បីជៀសវាងកុំឱ្យធ្លាក់ក្នុងបញ្ហាផ្លូវ ចិត្តនិងជំងឺផ្លូវចិត្តផ្សេងៗ យុវជនត្រូវយល់ដឹងចេះថែទាំសុខភាពផ្លូវចិត្តរបស់ខ្លួន ទៅតាមវិធីសាស្ត្រដោះស្រាយដោយខ្លួនឯង ។ យើងជៀសវាងឱ្យផុតពីគ្រឿងញៀន ព្រោះវាធ្វើឱ្យយើងបាត់បង់ឱកាសក្នុងការសិក្សានិងអនាគតដ៏ភ្លឺស្វាងរបស់ខ្លួនឯងផង។