(ជ៣) មេរៀនទី១៖ (សង្ខេបមេរៀន) នីតិរដ្ឋ

       ការអភិវឌ្ឍសហគមន៍ គឺការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្សឱ្យមានចំណេះដឹង យល់ពីច្បាប់ សិទ្ធិ និងការប្រើប្រាស់សិទ្ធិខ្លួន ក្នុងស្មារតីទទួលខុសត្រូវខ្ពស់និងមានសីលធម៌ គុណធម៌ មានមនសិការការងារ អត្តចរិតស្លូតត្រង់ ដើម្បីលើកស្ទួយការអភិវឌ្ឍជាតិ ។
       ការចូលរួមអនុវត្តច្បាប់ គោរពសិទ្ធិមនុស្សតាមមុខងារ និងតួនាទីរបស់ខ្លួន ដើម្បីផ្ដល់ឱ្យមានភាពរុងរឿងទាំងអស់គ្នា មានជីវភាពប្រកបដោយគុណភាព និងភាពថ្លៃថ្នូរ ។ នីតិរដ្ឋ ជាប្រទេសគោរពច្បាប់ និងអនុវត្តច្បាប់ ជាសសរគ្រឹះក្នុងការដឹកនាំប្រទេសជាតិឱ្យ ប្រទេសមានរបៀបរៀបរយល្អអាស្រ័យដោយមានច្បាប់គ្រប់គ្រង ការពារសិទ្ធិសេរីភាព និងការអនុវត្តច្បាប់របស់បុគ្គលម្នាក់ៗក្នុងសង្គម ។

១.និយមន័យនីតិរដ្ឋ

       នីតិរដ្ឋ ជាប្រទេសដែលប្រកាន់យកច្បាប់ជាធំ ទម្រង់រដ្ឋ ផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងការផ្គត់ផ្គង់ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតចំពោះសិទ្ធិសេរីភាព សេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ តម្លៃរបស់មនុស្ស ការទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋចំពោះប្រជាពលរដ្ឋ ការឱ្យតម្លៃចំពោះច្បាប់ និងការប្រតិបត្តិតាមច្បាប់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនបំផុត ។
       នីតិរដ្ឋ សំដៅយករដ្ឋប្រកាន់ការអនុវត្តច្បាប់ជាតិ ។ រដ្ឋប្រកាន់យកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ពោលគឺរាល់ការសម្រេចធ្វើសកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលត្រូវពឹងផ្អែកលើច្បាប់ជាមូលដ្ឋាន ។ រាល់ដំណោះស្រាយទំនាស់ដែលកើតឡើងក្នុងសង្គម ត្រូវដោះស្រាយដោយសន្តិវិធី ឬតាមរយៈប្រព័ន្ធតុលាការ មិនផ្អែកលើបុគ្គល ឬបក្សពួកណាមួយឡើយ ។
       នីតិរដ្ឋ ប្រកាន់យកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ធានាឱ្យប្រជាពលរដ្ឋមានសិទ្ធិស្មើគ្នា គោរពសិទ្ធិ និងសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិយោបល់ និងមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរបស់ខ្លួន ដើម្បីធានាស្ថិរភាពនយោបាយ និងកំណត់ជោគវាសនាប្រទេសដោយខ្លួនឯង ។
       គោលការណ៍សំខាន់នៃប្រទេសនីតិរដ្ឋ ប្រកាន់យកច្បាប់ជាគោលក្នុងការគ្រប់គ្រង និងដឹកនាំប្រទេសជាតិ ។

       ប្រទេសនីតិរដ្ឋ ផ្ដល់សិទ្ធិសេរីភាពដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ដោយប្រើសិទ្ធិរបស់ខ្លួនក្នុងការជ្រើសរើសតំណាងរបស់ខ្លួន តាមរយៈការបោះឆ្នោត  ដោយផ្ទាល់និងសេរី ។ ប្រជាជនមានភារកិច្ចចូលរួមកសាងប្រទេស និងកំណត់វាសនាប្រទេសតាមរយៈការបោះឆ្នោត ។
+   មាត្រា ៣៤ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ចែងថាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងពីរភេទ មានសិទ្ធិបោះឆ្នោត និងអាចឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោត។ ប្រជាពលរដ្ឋទាំងពីរភេទដែលមានអាយុតិចជាង ១៨ ឆ្នាំមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត ។
+   ប្រជាពលរដ្ឋទាំងពីរភេទ ដែលមានអាយុយ៉ាងតិច ២៥ ឆ្នាំ អាចឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងជាតំណាងរាស្ត្រ។ 
រដ្ឋធម្មនុញ្ញ បានបែងចែកអំណាចដាច់ពីគ្នារវាងនីតិប្បញ្ញត្តិ នីតិប្រតិបត្តិ និងអំណាចតុលាការដើម្បីធានាដល់ស្ថិរភាពនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចសង្គម។ ប្រទេសកម្ពុជាប្រកាន់យកនីតិរដ្ឋផ្អែកលើប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរអាចប្រើអំណាចរបស់ខ្លួនតាមរយៈរដ្ឋសភារដ្ឋាភិបាល និងសាលាជម្រះក្ដី ព្រមទាំងចូលរួមការពារសមិទ្ធិផលរបស់ជាតិ និងសណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គម ។

២. ការផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ

   +   ការផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋបានផ្តល់សារៈសំខាន់ណាស់ព្រោះ ៖
        -   ច្បាប់ជាអ្នកចង្អុលបង្ហាញមនុស្សធ្វើអ្វីៗតាមឆន្ទៈរួម បើមនុស្សមិនយល់ពីច្បាប់មានន័យថាគេមិនដឹងថាគេប្រព្រឹត្តខុស ឬត្រូវនោះទេ ។
        -   ប្រសិនបើមិនស្គាល់ និងយល់ដឹងអំពីច្បាប់របស់ខ្លួនទេ គឺហាក់ដូចជាយើងរស់ក្នុងសភាពវង្វេង ហើយអាចប្រព្រឹត្តនៅសកម្មភាព ខុសច្បាប់ផ្សេងៗដែលបង្កនៅភាពមហន្តរាយដល់សង្គមជាមិនខានឡើយ។
        -   ជួយពង្រឹង និងបង្កើនការយល់ដឹងដល់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ និងប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនស្របតាមច្បាប់សង្គម ជៀសវាងធ្វើសកម្មភាពខុសច្បាប់ដូចជា ការលួច ឆក់ ប្លន់ជាដើម។
        -   ផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់ពលរដ្ឋគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ ។

   +   ប្រទេសនីតិរដ្ឋមានគោលការណ៍សំខាន់ៗដូចជា ៖
        -   ការគោរពច្បាប់
        -   ការបង្កើតច្បាប់
        -   ការបែងចែកអំណាច ឧត្តមភាព នៃច្បាប់តុលាការឯករាជ្យ

   +   គោលការណ៍សំខាន់ៗនៃនីតិរដ្ឋមាន ៖
        -   ការបង្កើតច្បាប់ ច្បាប់បង្កើតឡើងត្រូវកើតចេញពីឆន្ទៈរបស់ពលរដ្ឋបម្រើផលប្រយោជន៍រួមដល់ពលរដ្ឋទូទៅ ។
        -   ការគោរពច្បាប់ ត្រូវមានសមភាពចំពោះមុខច្បាប់ គ្រប់បុគ្គលទាំងអស់ត្រូវតែគោរពច្បាប់ ។
        -   ឧត្តមភាពនៃច្បាប់ ការធ្វើអ្វីៗត្រូវតែសមស្របតាមច្បាប់ ហើយច្បាប់ទាំងអស់ត្រូវតែស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ។  
        -   ការបែងចែកអំណាច អំណាចទាំងបីត្រូវតែបែងចែកដាច់ពីគ្នា នីតិបញ្ញត្តិ នីតិប្រតិបត្តិ និងតុលាការ​ ។
        -   តុលាការឯករាជ្យ កាត់ក្ដីដោយឈរលើគោលការច្បាប់ កាត់ក្ដីដោយយុត្តិធម៌។ រដ្ឋ និងពលរដ្ឋមានសិទ្ធិ និងទំនួលខុសត្រូវដោយពលរដ្ឋមានករណីយកិច្ច ចូលរួមគ្រប់សកម្មភាពសង្គម។ ឯរដ្ឋត្រូវបម្រើផលប្រយោជន៍សារធារណៈជូនពលរដ្ឋទូទៅ ។
        -   រដ្ឋ មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការប្រើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់ខ្លួន ដើម្បីពង្រីកការយល់ដឹង និងការអនុវត្តច្បាប់ដល់ប្រជាជន ជៀសវាងធ្វើសកម្មភាពខុសច្បាប់ដែលបង្កផលវិបាកដល់សង្គម។ បច្ចុប្បន្ននេះ រដ្ឋបានផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ភូមិបាល និងលើកទឹកចិត្តឱ្យប្រជាពលរដ្ឋចុះបញ្ជីដីធ្លី ដោយពុំមានបង់ប្រាក់ថ្លៃសេវាឡើយ ។​
        -   ការផ្សព្វផ្សាយត្រូវបង្កើនការយល់ដឹង ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ និងចូលរួមអភិវឌ្ឍដូចជាការផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ចរាចរណ៍ ច្បាប់នេសាទ ច្បាប់ការពារព្រៃឈើ។ល។
        -   រាល់ការផ្សព្វផ្សាយ ត្រូវបម្រើឱ្យផលប្រយោជន៍ប្រជាជនទូទៅ មិនកេងចំណេញផ្នែកនយោបាយឡើយ។
        -   អ្នកនិពន្ធ អ្នកកាសែត ត្រូវផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានពិត មិនបំផ្លើស និងព័ត៌មានណាដែលញុះញង់ធ្វើឱ្យមានជម្លោះរវាងប្រជាជន និងប្រជាជន ឬប្រជាជន និងអាជ្ញាធរ។

៣. ការលុបបំបាត់ការរើសអើង

       ការរើសអើងជាការប្រកាន់បែងចែក ការរឹតត្បិត ឬការនិយមផ្អែកលើកត្ដាពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ បុព្វញាតិ ដើមកំណើត ជាតិពន្ធ ។ ទិសដៅ ឬអានុភាពបំផ្លាញ ឬបន្ថយការទទួលស្គាល់ក្នុងក្របខណ្ឌសមភាពនូវសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋានខាងវិស័យនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវប្បធម៌ ។​
+   ច្បាប់រដ្ឋត្រូវផ្តន្ទាទោស និងមានវិធានការណ៍ចំពោះអ្នកដែលប៉ុនប៉ងស្អប់ខ្ពើម ឬញុះញុងឱ្យមានការរើសអើងដល់បុគ្គល ឬក្រុមណាមួយផ្សេងទៀត ។
+   ការអប់រំផ្សព្វផ្សាយ ការណែនាំស្ដីពីផលប៉ះពាល់នៃការរើសអើង ។
+   រដ្ឋផ្ដល់ឱកាស និងសិទ្ធិស្មើគ្នា ចំពោះពលរដ្ឋគ្រប់រូប ការរស់នៅ សេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ វប្បធម៌សង្គម ។
+   ប្រឆាំងនឹងការរំលោភបំពានដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខ បុគ្គល ឬក្រុម និងគ្មានការរើសអើងពូជសាសន៍ ។
+   ច្បាប់បានផ្ដន្ទាទោស និងមានវិធានការចំពោះអ្នកដែលប៉ុនប៉ងស្អប់ខ្ពើមក្រុមណាមួយ ញុះញង់ឱ្យមានអំពើហិង្សារវាងគ្នា និងគ្នាបង្កឱ្យមានអរិភាពរវាងក្រុម និងក្រុម ឬបន្ទាបបន្ថោកក្រុមផ្សេងៗ ថាមិនស្មើក្រុមខ្លួន បំបិទសិទ្ធិសេរីភាពដូចច្បាប់ដែលបានកំណត់ ។
+   រាជរដ្ឋាភិបាលបានប្រកាន់យកវិធានការលុបបំបាត់ការរើសអើងគ្រប់ប្រភេទដែលកើតឡើងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងមានគោលបំណងជំរុញឱ្យក្រុមមនុស្ស សាសនា ជនជាតិ ចូលរួមគ្រប់វិស័យ នយោបាយ សង្គមកិច្ចសេដ្ឋកិច្ច វប្បធម៌ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍ និងការរីកចម្រើនដល់ប្រទេសជាតិ។
+   រដ្ឋបានចាត់វិធានការសមស្របទាំងអស់ដើម្បីលុបបំបាត់ចោលការរើសអើងប្រឆាំងស្ត្រីភេទ ជនជាតិ ក្រុម បក្សពួកនយោបាយ ពិសេសសិទ្ធិមានឱកាសធ្វើការងារ ចូលរួមអនុវត្តលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យដូចគ្នាក្នុងការជ្រើសរើសការងារ ។
+   រដ្ឋត្រូវផ្ដល់ឱកាស​ និងសិទ្ធិស្មើៗគ្នាចំពោះពលរដ្ឋគ្រប់រូបប្រឆាំងនឹងការរំលោភ ឬការបំពានដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខបុគ្គល ឬក្រុម គ្មានការរើសអើងពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ ជនជាតិ និងទទួលបានសិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះមុខសាលាជម្រះក្ដី និងស្ថាប័នទាំងឡាយដែលផ្ដល់យុត្តិធម៌ ។
+   មាត្រា ៦ នៃអនុសញ្ញានេះចែងថា  រដ្ឋជាភាគីត្រូវធានាថា មនុស្សគ្រប់រូបដែលស្ថិតនៅក្រោមដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួនទទួលបានការការពារ និងដោះស្រាយយ៉ាងស័ក្ដិសិទ្ធិតាមរយៈតុលាការជាតិ។
+   ស្ថាប័នរដ្ឋ ដែលមានសមត្ថកិច្ចផ្សេងទៀតប្រឆាំងនឹងអំពើរើសអើសពូជសាសន៍ដែលរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពមូលដ្ឋាន ផ្ទុយនឹងអនុសញ្ញានេះ និងមានសិទ្ធិសុំឱ្យតុលាការ នេះផ្ដល់សំណង ឬការជួសជុលត្រឹមត្រូវ និងគ្រប់គ្រាន់ចំពោះការខូចខាតដែលបណ្ដាលមកពីការរើសអើងពូជសាសន៍។

៤. សមភាពចំពោះមុខច្បាប់

   +   សមភាពចំពោះមុខច្បាប់មានន័យថា ៖
        -   រដ្ឋនីមួយៗលើកកម្ពស់ចំពោះការអនុវត្តច្បាប់មិនឱ្យរំលោភ ឬគាបសង្កត់លើមនុស្សផងគ្នា ។
        -   រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាផ្តល់ឱ្យមនុស្សមានសិទ្ធិស្មើគ្នាទាំងក្មេងចាស់ប្រុសស្រីអ្នកមាន អ្នកក្រ រាស្រ្ត នាម៉ឺន មន្រ្តី ត្រូវគោរពច្បាប់ស្មើៗគ្នា។ ដើម្បីរក្សាតម្លៃមនុស្ស រដ្ឋនីមួយៗ ត្រូវលើកកម្ពស់ចំពោះការអនុវត្តច្បាប់ មិនរំលោភ ឬគាបសង្កត់លើមនុស្សផងគ្នា។ ក្នុងគោលបំណងរក្សាភាពគង់វង្សនៅលើពិភពលោក ប្រកបដោយសុខសន្តិភាព រដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា៣១ បានផ្ដល់សិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ ដល់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប ។
        -   រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ផ្ដល់ឱ្យមនុស្សមានសិទ្ធិស្មើគ្នាទាំងក្មេង ទាំងចាស់ ស្រី ប្រុស អ្នកមាន អ្នកក្រ រាស្ត្រ នាម៉ឺន និងត្រូវគោរពច្បាប់ស្មើៗគ្នា ។
        -   អនុសញ្ញានៃសិទ្ធិមនុស្សបានកំណត់ថា « មនុស្សរាល់គ្នាត្រូវគោរពច្បាប់ឱ្យបានដូចៗគ្នា មិនថាអ្នកនោះជានាម៉ឺន ឬជារាស្ត្រ ។ ច្បាប់មិនត្រូវគ្រប់គ្រងម​នុស្សខុសៗគ្នាទោះបីអ្នកនោះ ស ឬខ្មៅ មាន ឬក្រ ​ជារាស្ត្រ ឬនាម៉ឺនក៏ដោយ » ។

៥. អព្យាក្រឹតភាពនៃកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងមន្ត្រីរាជការ
៥.១. អព្យាក្រឹតភាពមន្រ្តីរាជការ

   +   មន្ត្រីរាជការត្រូវប្រកាន់នូវអព្យាក្រឹតភាពព្រោះមន្ត្រីរាជការធ្វើការបម្រើជាតិទទួលប្រាក់ខែពីរដ្ឋ។ បម្រើសេវាសាធារណៈដល់ប្រជាពលរដ្ឋដោយមិនប្រកាន់វណ្ណៈជាតិ ពណ៌សម្បុរ ឋានៈ ឬតួនាទីនោះទេ ។
   +   មន្ត្រីរាជការជាអ្នកបំរើការងារក្នុងផលប្រយោជន៍រួមមិនមែនបំរើផលប្រយោជន៍បុគ្គល ឬក្រុមណាមួយបក្សពួកណាមួយឡើយ ។
   +   ត្រូវប្រកាន់យកអព្យាក្រឹតក្នុង ការងារមុខតំណែងត្រូវផ្តល់សេវាស្មើភាពចំពោះអ្នកទទួលសេវាដោយមិនរើស​អើងវណ្ណៈរើសអើងពណ៌សម្បុរអ្នកមាន អ្នកក្រ ឬបក្សនយោបាយណាមួយឡើយ ។
   +   មន្ត្រីរាជការទាំងអស់ត្រូវទទួលខុសត្រូវលើវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួន បើមានកំហុសឆ្គង ឬបទល្មើសត្រូវទទួលទណ្ឌកម្ម ។

៥.២. អព្យាក្រឹតនៃកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ

   +   កងកម្លាំងប្រដាប់អារុធត្រូវប្រកាន់នៅអព្យាក្រឹតភាពព្រោះ ៖
        -   កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធមិនមែនជាកម្លាំងរបស់បក្សណាមួយនោះទេ ។
        -   កម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ជាអ្នករក្សាការពារបូរណភាពដែនដី សន្តិសុខសណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គម ។
        -   ទទួលខុសត្រូវចំពោះសុវត្ថិភាពសង្គមក្នុងករណីកងកម្លាំង មិនអព្យាក្រឹតនោះទេវានឹងធ្វើឱ្យសង្គមវឹកវរជាក់ជាមិនខានឡើយ ។
        -   កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ជាកម្លាំងស្នូលរបស់ប្រទេសជាតិ ។
        -   មន្ត្រីរាជការទទួលថវិកាពីប្រជាជនព្រោះថវិការបស់រដ្ឋបានមកពីការបង់ពន្ធដាររបស់ប្រជាជន និងចំណូលផ្សេងៗទៀត ។
        -   មន្ត្រីរាជការត្រូវបម្រើការងារក្នុងផលប្រយោជន៍រួម ។
        -   មន្ត្រីរាជការត្រូវប្រកាន់យកអព្យាក្រឹតភាពក្នុងការងារមុខតំណែង និងត្រូវផ្ដល់សេវាស្មើភាពចំពោះអ្នកមកទទួលសេវាកម្ម ។
        -   មន្ត្រីរាជការត្រូវផ្ដល់សេវាដោយមិនប្រកាន់វណ្ណៈ រើសអើងពណ៌សម្បុរ អ្នកមាន អ្នកក្រ។
        -   កងកម្លាំងនេះ ជាកម្លាំងអព្យាក្រឹត ធានា និងការពារផលប្រយោជន៍រួមរបស់សង្គម មិនអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកណាម្នាក់យកឥទ្ធិពលទៅប្រើប្រាស់ក្នុងការរកស៊ីបោកប្រាស់ យកទៅគំរាមកំហែង ឬទាញយកលាភសក្ការៈពីការប្រើប្រាស់អំណាចនេះបានទេ។
        -   កងយោធិន មានកាតព្វកិច្ចបម្រើជាតិ ប្រជាជនស្របតាមលក្ខន្តិកៈក្នុងតួនាទីរបស់ខ្លួនមិនត្រូវប្រើមុខតំណែងខ្លួនក្នុងសកម្មភាពនយោបាយណាមួយឡើយ ។
        -   មាត្រា ៩ នៃសហលក្ខន្តិកៈយោធិន បានចែងថា « យោធិនត្រូវមានអព្យាក្រឹតភាពក្នុងមុខនាទីក្នុងសកម្មភាពការងារ និងហាមឃាត់ការប្រើមុខងារ និងប្រើប្រាស់សម្ភារៈរដ្ឋ ដើម្បីបម្រើសកម្មភាពនយោបាយណាមួយ» ។
        -   មាត្រា ១៣ នៃសហលក្ខន្តិកៈយោធិន បានចែងថា« ភាពជាយោធិន ការប្រើសិទ្ធិធ្វើកូដកម្មត្រូវហាមឃាត់ »។
        -   យោធិន ពុំអនុញ្ញាតឱ្យចូលរួមធ្វើបាតុកម្ម សម្ដែងមតិដូចប្រជាជនទូទៅទេ។

៦. ឯករាជភាពនៃអង្គចៅក្រម

   +   ដើម្បីឱ្យមានភាពយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គមអង្គចៅក្រមត្រូវមានតួនាទីក្នុងការកាត់ក្ដីដោយ ៖     
        -   កាត់ក្ដីដោយគ្មានការភិតភ័យ ។
        -   គ្មានសម្ពាធពីខាងក្រៅ ឯករាជភាពមិនលម្អៀង ។         
        -   កាត់ក្ដីមានអង្គហេតុនៃច្បាប់ អង្គហេតុនៃរឿងច្បាស់លាស់ ។     
        -   ត្រូវជៀសឱ្យផុតនូវលំអៀង ៤ យ៉ាង ផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់ពលរដ្ឋ ។
        -   អំណាចតុលាការ ជាអំណាចឯករាជ្យ ។
        -   អង្គចៅក្រម ធានាសិទ្ធិសេរីភាពជូនប្រជាពលរដ្ឋ ជម្រះក្ដី ផ្ដល់យុត្តិធម៌ តាមនីតិវិធី និងច្បាប់ជាធរមាន ។
   +   មាត្រា ១១៥ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែងថា « ចៅក្រមមិនអាចត្រូវគេដកពីមុខងារបានទេ ប៉ុន្តែឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមសម្រេចដាក់វិន័យលើចៅក្រមដែលបានប្រព្រឹត្តខុស » ។
   +   ចៅក្រម មានឯករាជ្យភាពក្នុងការកាត់ក្ដី មានឆន្ទានុសិទ្ធិសម្រេចក្ដីឱ្យចាញ់ឬឈ្នះ ។ ចៅក្រមត្រូវ  គោរពច្បាប់យ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ និងឱ្យអស់ពីដួងចិត្ត និងសតិសម្បជញ្ញៈរបស់ខ្លួន ។
   +   ចៅក្រមត្រូវមានឯករាជ្យភាពក្នុងការកាត់ក្ដីដូចជា ៖
        -   ត្រូវសម្រេចក្ដីធ្វើឡើងដោយគ្មានភិតភ័យ ឬធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសម្ពាធពីខាងក្រៅ។
        -   មានឯករាជ្យភាព មិនលម្អៀង មានន័យថា សេចក្ដីសម្រេចរបស់ចៅក្រមមិនផ្អែកលើសាច់ញាតិ ឬគូទំនាស់ ឬឥទ្ធិពលអ្នកនយោបាយឡើយ ។ មិនត្រូវកាត់ក្ដីតាមការគាបសង្កត់ពីអ្នកមានអំណាចមិនត្រូវអគតិដោយសារលាភសក្ការៈផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ។
        -   ត្រូវមានហេតុផលគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការសម្រេចក្ដីផ្ដល់យុត្តិធម៌ចំពោះជនរងគ្រោះនិងជនដៃដល់តាមច្បាប់ដែលបានចែង ។