loader image
Skip to main content
Home
Completion requirements
View

១. និយមន័យ

     +  ច្បាប់  គឺជាសេចក្តីសម្រេចដែល​អនុ​ម័ត​​​​ដោយរដ្ឋសភា និងត្រួតពិនិត្យដោយព្រឹទ្ធសភាហើយប្រកាសឱ្យប្រើដោ ព្រះមហាក្សត្រ
ព្រះរាជក្រម គឺជាលិខិតបទដ្ឋានគតិ​យុត្តិ​​ដែលចេញដោយព្រះមហាក្សត្រ សម្រាប់ប្រកាសឱ្យប្រើច្បាប់ក្រោយពីរដ្ឋសភាបានអនុម័តនិងពិនិត្យដោយព្រឹទ្ធសភា រួចហើយ ។
     +   អនុក្រឹត ជាសេចក្តីសម្រេចខ្ពស់បំផុត​របស់អង្គការនីតិប្រតិបត្តិ។ អនុក្រឹត​ជា បទដ្ឋានគតិយុត្តិដែលមានមុខងារអនុ​វត្តច្បាប់ បង្កើតស្ថាប័និងតែងតាំង​មន្រ្តីកាន់អំណាចខាងអង្គការនីតិប្រតិបត្តិ ។
     +   ប្រកាស ជាសេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រ​សួង ឬ អន្តរក្រសួង ដែលជាអង្គការនីតិ​ប្រតិបត្តិ ។
     +   សារាចរ ជាសេចក្តីណែនាំរបស់ក្រ​សួង រឺ​ស្ថាប័នណាមួយដែលខ្ពស់ជាងគេ ។
     +   សេចក្តីសម្រេច   ជាលិខិតដែលមានអនុភាពក្រោមច្បាប់តែស្របនឹងច្បាប់ រឺដូចច្បាប់ហើយចេញដោយអ្នកដឹកនាំអង្គការនីតិប្រតិបត្តិ អជ្ញាធរមានស​មត្ថកិច្ចដូចជាអភិបាលក្រុង -ខេត្ត ។

២. រដ្ឋធម្មនុញ្ញ

       គ្រប់ច្បាប់ទាំងអស់ត្រូវបានអនុម័តដោយរដ្ឋសភា និងពិនិត្យដោយព្រឹទ្ធសភាហើយ  ប្រកាសឱ្យប្រើដោយព្រះរាជក្រមរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ។
     +   រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ជាច្បាប់កំពូលនៃរដ្ឋដែលជាទូទៅតែងកំណត់រចនាសម្ព័ន្ធ មុខងារជាមូលដ្ឋាននៃរដ្ឋ និងស្ថាប័នសំខាន់ៗ ព្រមទាំងកំណត់សិទ្ធិនិង កាតព្វកិច្ច
     +   ជាមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។
       គេបានឱ្យនិយមន័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ជាច្បាប់គ្រឹះនិងជាច្បាប់កំពូលនៃរដ្ឋដែលជាទូទៅតែងកំណត់រចនាសម្ព័ន្ធ មុខងារជាមូលដ្ឋាននៃរដ្ឋនិងស្ថាប័នសំខាន់ៗ ព្រមទាំងកំណត់សិទ្ធិនិងកាតព្វកិច្ចជាមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។
      នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានកំណត់ថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញជាច្បាប់កំពូលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយច្បាប់និងសេចក្ដីសម្រេចទាំងឡាយនៃស្ថាប័ននានារបស់រដ្ឋត្រូវស្របនឹងរដ្ឋធ​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ម្មនុញ្ញជាដាច់ខាត ។

៣. ប្រវត្តិនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ

ប្រទេសកម្ពុជាមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញតាំងពីឆ្នាំ១៩៤៧ រហូតដល់បច្ចុប្បន្នមាន៥រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ៖
     -   រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៤៧      
     -   រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៧២
     -   រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៧៥
     -   រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៨១
     -   រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៩៣

រដ្ឋធម្មនុញ្ញខ្មែរតាំងពី១៩៤៧ បច្ចុប្បន្ន
     -   រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ប្រទេសកម្ពុជា (១៩៤៧-១៩៧០)
     -   រដ្ឋធម្មនុញ្ញ សាធារណរដ្ឋខ្មែរ(១៩៧០-១៩៧៥)
     -   រដ្ឋធម្មនុញ្ញ កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(១៩៧៥-១៩៧៩)
     -   រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា(១៩៧៩- ១៩៨៩)
     -   រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃ រដ្ឋកម្ពុជា(១៩៨៩-១៩៩៣)
     -   រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា(១៩៩៣-​បច្ចុប្បន្ន)

ការវិវត្តនៃទង់ជាតិខ្មែរ រហូតដល់សម័យបច្ចុប្បន្ន
     -   ទង់ជាតិទី១ ៖  ទង់ជាតិតំណាងប្រទេសកម្ពុជាដំបូងគេ ត្រូវបានដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់នៅក្នុងឱ្យរជ្ជកាលព្រះអង្គឌួង ពីឆ្នាំ១៨៤០ ដល់ឆ្នាំ១៨៦៣ ។

     -   ទង់ជាតិទី២ ៖ ជាទង់ជាតិផ្លូវការដំបូងគេ របស់ប្រទេសកម្ពុជាដែលមានទម្រង់ស្រដៀងនឹងទង់ជាតិបច្ចុប្បន្ន ហើយមានពីររចនា ដំបូង​ឡើង​ទង់នេះ​មាន​រូប​ព្រះបរមរាជវាំង​នៅ​ចំ​កណ្តាល តែក្រោយមកត្រូវបានជំនួសដោយរូបប្រាសាទអង្គរវត្តវិញ ទង់ជាតិនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់ចាប់ពីឆ្នាំ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៤៨ សម័យការក្រោមអាណានិគមបារាំង ។ 


   -   ទង់ជាតិទី៣៖ ជាទង់ជាតិដែលបានប្រើប្រាស់ក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លី ពីឆ្នាំ ១៩៤២ ដល់១៩៤៥ ក្រោមការតួ្រតត្រាជប៉ុន ។

   -   ទង់ជាតិទី៤៖ ជាទង់ជាតិដែលអនុម័តដោយសភាជាតិក្រោយការបោះឆ្នោតជាសកលលើកដំបូង ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា
នាឆ្នាំ១៩៤៧ ។ ទង់ជាតិនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់ឡើងវិញចាប់ពីការប្រកាសព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា(ទីពីរ) នាឆ្នាំ១៩៩៣ រហូត​មក​ដល់សព្វថ្ងៃ សម័យកាលប្រើប្រាស់សង្គមរាស្រ្តនិយមនិងសព្វថ្ងៃ

   -   ទង់ជាតិទី៥៖ ជាទង់ជាតិតំណាងឱ្យរដ្ឋាភិបាល លន់ នល់ នៃសាធារណរដ្ឋខ្មែរ និងតំណាងឱ្យប្រទេសកម្ពុជានៅអង្គការសហប្រជាជាតិពីឆ្នាំ១៩៧០ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ ។ ទង់ជាតិនេះក៏ជាតំណាងឱ្យអ្នកសាធារណរដ្ឋនិយម ។

   -   ទង់ជាតិទី៦៖ ជាទង់ជាតិនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(ប៉ុល ពត)  របស់ពួកខ្មែរក្រហម ហើយជាទង់ជាតិតំណាងឱ្យប្រទេសកម្ពុជា លើឆាកអន្តរជាតិ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៥ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ។

   -   ទង់ជាតិទី៧៖ ជាទង់ជាតិខ្មែរ ក្រោមរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាហើយបានប្រើប្រាស់ពីឆ្នាំ១៩៧៩ ដល់ឆ្នាំ១៩៨៩ ។

   -   ទង់ជាតិជាតិទី៨៖ ជាទង់ជាតិខ្មែរនាសម័យរដ្ឋកម្ពុជា ពីឆ្នាំ១៩៩០ ដល់ឆ្នាំ១៩៩១ ។


   -   ទង់ជាតិទី៩៖ ជាទង់ជាតិតំណាងឱ្យក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់កម្ពុជា និងជាទង់ជាតិតំណាងឱ្យ អ៊ុន តាក់ ដែលបានប្រើប្រាស់ពីឆ្នាំ១៩៩២-១៩៩៣

   -   ទង់ជាតិទី១០៖ ទង់ជាតិនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់រួចម្ដងមកហើយពេលដែលមានការបោះឆ្នោតជាសកលលើកដំបូង ក្នុងប្រទេសកម្ពុជានាឆ្នាំ១៩៤៧  រហូតដល់មានរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៧០។ តែក្រោយប្រកាសព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (ទីពីរ) នាឆ្នាំ១៩៩៣ ទង់ជាតិនេះត្រូវបានយកមកប្រើប្រាស់ឡើងវិញរហូត​មក​ដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។


រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៤៧
    រដ្ឋធម្មនុញ្ញខ្មែរបានបង្កើតលើកដំបូងពេលប្រទេសកំពុងស្ថិតក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំងដែលរៀបចំឡើងដោយ ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ យុត្តិវង្ស
    ថ្ងៃទី ៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤៧ ប្រទេសកម្ពុជាបានរៀបចំបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសភាធម្មនុញ្ញ និងអនុម័តជាផ្លូវការដំបូងបង្អស់របស់ខ្លួន ក្នុងប្រវត្តិសាស្រទំនើប ។ រដ្ឋទំនើប កម្ពុជាព្រះរាជាណាចក្រអាស្រ័យធម្មនុញ្ញ ។
   +  ក្រោយសង្គ្រាមបានបញ្ចប់ បារាំងបានអនុញ្ញាតឱ្យខ្មែរបង្កើតសមាគម និងគណបក្សនយោបាយដើម្បីចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតសភាធម្មនុញ្ញ ។

   +   ការប្រកួតប្រជែងនេះមាន គណបក្សបី ចូលរួមប្រកួតប្រជែងដណ្តើមអាសនៈនៅក្នុងសភានៅថ្ងៃទី ០១ កញ្ញា ១៩៤៦ មាន ៖
        -   គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ ស៊ីសុវត្ថិ យុត្តិវង្ស
        -   គណបក្សសេរីភាព នរោត្តម នរិន្ទតេជៈ
        -  គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យចម្រើននិយម នរោត្តម ម៉ុងតាណា ។

   +   នៅថ្ងៃទី៩ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣ កម្ពុជាបានទទួលឯករាជ្យភាពក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ ព្រះអង្គបានបង្កើតនយោបាយមួយក្នុងគោលបំណងបង្រួបបង្រួមអ្នកនយោបាយទាំងអស់ឈ្មោះ             

 ក្រោយពីមានវិបត្តិផ្ទៃក្នុង

ចលនាសង្គមរាស្រ្តនិយម    =>    រដ្ឋាភិបាលស្រោចស្រង់ជាតិ

   +   រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៧២ ៖

        -   ១៨ មីនា ១៩៧០ លន់ នល់ បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់តំណែងព្រះបានរោត្តមសីហនុ រួចលុបបំបាត់របបរាជានិយមប្តូរមករបបសាធារណរដ្ឋវិញ ។
        -   បន្ទាប់មករដ្ឋាភិបាលបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីមួយទៀតនៅឆ្នាំ១៩៧២ ។

    ការបោះឆ្នោតថ្ងៃ០៤ មិថុនា ១៩៧២ គេឃើញតែបីគណបក្សប៉ុណ្ណោះបានចូលរួមរកសំឡេងឆ្នោតជ្រើសរើសតំណងរាស្រ្តគឺ ៖
        -   គណបក្សសង្គមសាធារណរដ្ឋដឹកនាំដោយលោក លន់ នល់
        -  គណបក្សសាធារណរដ្ឋនិយមដឹកនាំដោយព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ
        -   គណបក្សប្រជាធិតេយ្យដឹកនាំដោយ លោក អ៊ិន តាំ
        -   នៅឆ្នាំ ១៩៧០-១៩៧៥ ប្រទេសកម្ពុជា បានផ្ទុះសង្គ្រាមស៊ីវិល ជាជម្លោះរវាងខ្មែរនឹងខ្មែរម្ខាងប្រកាន់របបសាធារណរដ្ឋ ដែលមានទំនោរទៅរកសហរដ្ឋអាមេរិច និងម្ខាងទៀតមានទំនោរទៅកុម្មុយនីស្ត ។
        -   ថ្ងៃ១៧ មេសា ១៩៧៥​ បក្សពួកខ្មែរ ដែលមានទំនោរកុម្មុយនីស្ដ បានផ្តួលរបបសាធារណរដ្ឋដោយអាវុធ ហើយបានបង្កើតរបបថ្មីមួយទៀតឈ្មោះថា កម្ពុជាប្រជាធិបតយ្យ

     ប្រទេសកម្ពុជា បានធ្លាក់ក្នុងរបបកុម្មុយនីស្ដផ្តាច់ការ និង  ឃោឃៅកាប់សម្លាប់ប្រជាជនខ្លួនលើកដំបូងក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ ដោយប្រកាន់និន្នាការអ្នកមូលដ្ឋានចាស់ និងអ្នកថ្មី(ដែលជម្លៀសនាថ្ងៃ១៧​ មេសា ១៩៧៥)។

     របបនេះគេពុំឃើញមាននីតិវិធីបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញពុំច្បាស់លាស់ទេ ប៉ុន្តែគេមានការប្រជុំមហាសន្និបាតរយៈពេល៥ថ្ងៃ ដើម្បីលើកគំរោងរដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយ ។ បន្ទាប់មកសាឡុត ស (ប៉ុល ពត) បានប្រកាសឱ្យប្រើរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលមាន១៦ ជំពូក២១ មាត្រា
ឈ្មោះ “រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ” ។ ដឹកនាំដោយសាឡុត ស(ប៉ុល ពត)មាន២១ មាត្រា ដោយសមាជិកសភាហៅថា“សភាតំណាង​ប្រជាជន មានសមាជិក២៥០នាក់” ។ ក្នុងនោះមាន ដូចជា ៖
        -   តំណាងកសិករ១៥០នាក់
        -   តំណាងពលករ៥០នាក់
        -   តំណាង​ឱ្យកងទ័ពបដិវត្តន៍ ៥០នាក់
   អនុម័តរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ថ្ងៃទី ១២ ធ្នូ ១៩៧៥ និងកាសឱ្យប្រើប្រាស់ ថ្ងៃទី ៥ វិច្ឆកា ១៩៧៦ ។

   +   រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៧៥
         នៅថ្ងៃ១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ពួកខ្មែរក្រហមបានចូលមកទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយបានតាំងរបបមួយឈ្មោះថាកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ

   +   រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៨១
រណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជាបានចាប់បដិសន្ធិហើយបានផ្តួលរំលំរបបផ្ដាច់ការនេះនាថ្ងៃ ២ ធ្នូ ១៩៧៨។
        -   ថ្ងៃ ៧ មករា ឆ្នាំ១៩៧៩ កម្ពុជាប្រជាធិតេយ្យ និងទទួលជ័យជម្នះរបបនេះ ។
        -   ការអនុម័តរបបនេះ ថ្ងៃទី ២៥មិថុនា ១៩៨១ និងប្រកាសថ្ងៃទី ២៧ មិថុនា ១៩៨១មានឈ្មោះថា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ដែលមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញប្រកាន់យកលទ្ធិសង្គមនិយម ។ ដោយសារនិន្នាការនយោបាយអន្តរជាតិមានការប្រែប្រួល របបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាក៏បានផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះមក “រដ្ឋកម្ពុជា​” ហើយរដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវបានធ្វើវិសោធនកម្មដែរតែការធ្វើវិសោធនកម្មនេះ មិនប៉ះពាល់ដល់ស្ថាប័នកំពូលទេ ឬរចនាសម្ព័ន្ធដឹកនាំឡើយ ។

   +   រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣
        ការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវ ពលរដ្ឋមានសិទ្ធិក្នុងការសម្រេចចិត្ត តំណាងរបស់ខ្លួនដែល មានការគាំទ្រពីអង្គការសហប្រជាជាតិហៅកាត់ថា អ៊ុនតាក់(UNTAC)
         ការបោះឆ្នោតដោយសេរី និង យុតិ្តធម៌ ប្រព្រឹត្តទៅថ្ងៃទី២៣ តុលា ១៩៩១ រួមមានគណបក្សចូលរួមប្រកួតប្រជែងចំនួន២០ គណបក្ស។
         បន្ទាប់មានរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ១៩៩៣ សម្រេចយករបប រាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ
       -   ឈ្មោះប្រទេស ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មានព្រះមហាក្សត្រជានិមិត្តរូប នៃឯករាជជាតិនិងនិរត្តភាពជាតិ តែព្រះរាជាមិនមានការជ្រើសរើស ដោយផ្ទាល់ពីប្រជារាស្រ្តឡើយ ហើយទ្រង់មិនកាន់អំណាចផ្ទាល់ដែរ ។

៤. សារៈសំខាន់នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា

   +   រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមានសារៈសំខាន់ដូចជា ៖
       -   ធានាឱ្យមានស្ថិរភាពសង្គមនិងតុល្យភាពរវាងអំណាចទាំងបី នីតិប្បញ្ញត្តិ នីតិប្រតិបត្តិ និងតុលាការ ។
       -   បើអំណាចទាំងបីគ្មានការបែងចែកច្បាស់លាស់ របបគ្រប់គ្រងនឹងឈានទៅរកការប្រមូលផ្តុំលើមនុស្សមួយក្រុម (ដូចជារបបប៉ុលពត) ឬលើមនុស្សតែម្នាក់ហៅថា (របបសក្តិភូមិ ឬ អំណាចផ្តាច់ការ) ។
       -   ធានាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានសិទ្ធិស្មើរគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ ។
       -   ធានាសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋម្នាក់ៗ គ្មានការរំលោភបំពានពីអ្នកដទៃ ។
       -   ពលរដ្ឋមានសិទ្ធិពេញលេញខាងជំនឿសាសនាអាចចូលរួមធ្វើនយោបាយ និងបង្កើតសហគមន៍ ។
       -   ធានាអោយមានសិទ្ធិកាន់កាប់កម្មសិទ្ធិឯកជនផ្តល់សិទ្ធិឱ្យពលរដ្ឋចូលរួមអភិវឌ្ឍសហគមន៍និងប្រទេសជាតិ ។
       -   ធានាអាយុជីវិតពលរដ្ឋ ដោយពុំមានកាត់ទោសប្រហារជីវិត។
       -   ផ្តល់សិទ្ធិជ្រើសរើសតំណាងរបស់ខ្លួន តាមរយៈការបោះឆ្នោតជាសកល ។ 
       -   ជាគោលនយោបាយធំបំផុត សម្រាប់ជាប្រទីបដឹកនាំប្រទេសឱ្យមានការអភិវឌ្ឍជឿនលឿន ។


Last modified: Tuesday, 23 January 2024, 10:34 AM