សីលធម៌ = សីល
+ ធម៌
+
សីល
: វៀរចាកអំពើអាក្រក់, សេចក្ដីល្អ...។
+
ធម៌ : ដំបូន្មាន, ធាតុ, ទ្រឹស្ដី,
សភាវទ្រទ្រង់...។
ដូចនេះសីលធម៌ សម្គាល់នូវទ្រឹស្ដីទាំងឡាយណាដែលនាំឱ្យមនុស្សប្រព្រឹត្តតែអំពើល្អ
ឬដំបូន្មានទាំងឡាយណា ដែលនាំឱ្យចៀសវាងអំពើអាក្រក់ ។
គេបានកំណត់អត្ថន័យសីលធម៌ម្យ៉ាងទៀតថា ជាមនសិការក្រមច្បាប់វប្បធម៌
នៃសកម្មភាពសង្គម
ដែលជ្រាបចូលទៅក្នុងបុគ្គលម្នាក់ៗ ។ សីលធម៌ បានវិវត្តដោយមានអន្តរកម្មសង្គមរវាងបទពិសោធន៍នានារបស់មនុស្សនិងរចនាសម្ព័ន្ធ នៃបរិស្ថានរបស់គេ ។ ទស្សនវិទូ
ជាច្រើនបានធ្វើអំណះអំណាងថា ជីវិតរស់នៅល្អជាជីវិតដែលមានសីលធម៌ ។
+
ទស្សនៈចំពោះការរស់នៅប្រកបដោយសីលធម៌ មានដូចជា ៖
- ទស្សនៈទី១
អះអាងថា ការរស់នៅប្រកបដោយសីលធម៌ នាំឱ្យបុគ្គលនោះពេញចិត្តជាខ្លាំងចំពោះអំពើដ៏ល្អរបស់ខ្លួន និងនាំឱ្យគេប្រព្រឹត្តចំពោះអ្នកដទៃយ៉ាងសមរម្យទៀតផង ។ យោងទៅតាមទស្សនៈទី១នេះ
គេសង្កេតឃើញថារវាងសីលធម៌ និងផលប្រយោជន៍បុគ្គលមិនមានអ្វីដែលជាការប្រឆាំងគ្នាឡើយ ។
- ទស្សនៈទី២
អះអាងថា ការរស់នៅប្រកបដោយសីលធម៌ ជាមាគ៌ាដ៏ត្រឹមត្រូវ
ឬល្អសម្រាប់ជីវិតរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ។
អ្នកគួរតែប្រកាន់ខ្ជាប់អំពីសីលធម៌ទោះបីជាអ្នកមិនសប្បាយចិត្ត
ឬទទួលសម្ពាធពីអ្នកណាម្នាក់ក៏ដោយ។ សីលធម៌មានសារៈសំខាន់ និង មានតម្លៃចំពោះបុគ្គលនិងសង្គម
។
ក្នុងដំណើរជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ
មនុស្សគ្រប់រូបត្រូវប្រកាន់ក្រមសីលធម៌៤ យ៉ាង គឺ ៖
- សីលធម៌ផ្ទាល់ខ្លួន
- សីលធម៌ក្នុងគ្រួសារ
- សីលធម៌ក្នុងវិជ្ជាជីវៈ
- និងសីលធម៌ក្នុងសង្គម ។
+
សីលធម៌ផ្ទាល់ខ្លួនមានដូចខាងក្រោម
៖
- ការដឹងខុសត្រូវ ការស្គាល់ល្អ ស្គាល់អាក្រក់
- ការទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើរបស់ខ្លួន
-
មិនលើកតម្កើងខ្លួន ក្លាហានក្នុងផ្លូវត្រូវ
- ការតាំងខ្លួនជាម្ចាស់ចិត្តរបស់ខ្លួន
-
ការរកស៊ីតាមសម្មាអាជីវោ
- ការនិយាយត្រឹមត្រូវ(មិនកុហក
ញុះញង់ទ្រគោះបោះបោក ត្មិះតិះដៀលអ្នកដទៃ)
- វៀរចាកអំពើអបាយមុខ ។ល។
- បង្កើនចំណេះដឹងដើម្បីប្រយោជន៍សង្គម
- មិនរំលោភអ្នកដទៃ
- ក្លាហានក្នុងអំពើសុចរិត
។
+ សីលធម៌ក្នុងគ្រួសារ
មានដូចខាងក្រោម ៖
- ឪពុកម្ដាយធ្វើឱ្យកូនមានសុខដុមក្នុងគ្រួសារ
- ឪពុកម្ដាយចិញ្ចឹមកូនដោយពុំនឹកគិតពីការតបស្នងសងគុណមកវិញទេ
- ឪពុកម្ដាយស្រឡាញ់កូនស្មើៗគ្នា
- ឪពុកម្ដាយអប់រំកូនឱ្យក្លាយជាពលរដ្ឋល្អ
- កូនស្រឡាញ់
ស្ដាប់ដំបូន្មានឪពុកម្ដាយ
- កូនផ្គត់ផ្គង់គ្រឿងឧបភោគ
បរិភោគ
- ថែរក្សាសុខភាពលោកទាំងពីរ
។
+ សីលធម៌ក្នុងវិជ្ជាជីវៈមានដូចជា
៖
- មនសិការការងារ(ការភ្ញាក់រលឹក ឬការជំរុញចិត្តទៅរកការងារដែលខ្លួនបានធ្វើ
ឬនឹងត្រូវធ្វើ)
- ការប្រកបការងារតាមសមត្ថភាព
ការប្រកបមុខរបរសុចរិត មិនលួចប្លន់ ភូតភរបោកប្រាស់ កេងចំណេញគេ
- អ្នកមានអំណាចមិនរំលោភអ្នកគ្មានអំណាច(អ្នកធំមិនរំលោភលើអ្នកតូចជាងខ្លួន)
-
ការធ្វើការឱ្យស្របនឹងកម្លាំង សមត្ថភាព និងស្របច្បាប់សង្គម ។ល។
សីលធម៌សង្គម គឺជាទ្រឹស្តីឬដំបូន្មានអប់រំប្រជាពលរដ្ឋ
ធ្វើយ៉ាងណាឱ្យមានសន្ដិភាព និងការអភិវឌ្ឍ ។
+ សីលធម៌សង្គមមានដូចជា ៖
-
ការរួមសាមគ្គីគ្នា
-
មិនគិតពីប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន
-
ត្រូវចេះគោរពនិងឱ្យតម្លៃអ្នកដទៃ
-
ជួយសម្រាលទុក្ខដល់អ្នកជួបការលំបាក
-
ការទទួលស្គាល់ទុក្ខរបស់អ្នកដទៃមិនឈ្លានពានអ្នកដទៃ ។
សីលធម៌ពិភពលោក
ការរួមរស់ដោយសន្តិភាព ជាមួយប្រទេសដទៃ ដោយមិនប្រកាន់វណ្ណៈជាតិសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ...។
+
សកម្មភាពដែលចាត់ទុកជាអំពើសីលធម៌មានដូចជា៖
- ការចេះជួយយកអាសាគ្នា
- ការប្រកបរបរសុចរិត
- ការគោរពច្បាប់
- ការចេះអត់ឱន អធ្យាស្រ័យគ្នា
- ការគោរពឱ្យតម្លៃគ្នា
- ការសហការ សាមគ្គីគ្នាជាដើម...។
+
អំពើដែលចាត់ទុកជាអំពើអសីលធម៌មានដូចជា៖
- ការប្រព្រឹត្តអំពើហិង្សា
ការមិនគោរពច្បាប់
- អាកប្បកិរិយាមិនសមរម្យ
- ការកេងប្រវ័ញ្ច
-
ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស
- មិនចេះគោរពឱ្យតម្លៃគ្នា
- ការប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាដើម
។