(ជ២) មេរៀនទី២៖ (សង្ខេបមេរៀន) ស្ថាបត្យកម្មប្រាសាទបុរាណខ្មែរ

១.សញ្ញាណនៃស្ថាបត្យកម្ម

សំណង់សិល្បៈស្ថាបត្យកម្មមានច្រើនណាស់ ដូចនេះដើម្បីងាយស្រួលក្នុងការសិក្សាស្រាវជ្រាវគេចែកសំណង់ប្រាសាទជា រចនាបថ និងជា ២ សម័យកាល គឺ ៖
   +   ស្ថាបត្យកម្មមុនសម័យអង្គរ (ស.វ.ទី១-៨)
   +   ស្ថាបត្យកម្មសម័យអង្គរ (ស.វ.ទី៩-១៣)
   +   រចនាបថ គឺជាទម្រង់នៃការរៀបចំរចនាតុបតែងទៅលើអ្វីមួយ។ រចនាបថមានប្លែកៗទៅតាមព្រឹត្តិការណ៍ សម័យកាល ពេលវេលានៃកសាងស្នាដៃ ។
   +  ស្ថាបត្យកម្មមុនសម័យអង្គរ(ស.វ.ទី១ ដល់ ស.វ.ទី៨) ៖
       -   រចនាបថភ្នំដា (ស.វ.ទី១ ដល់ទី៦)
       -   រចនាបថសំបូរ (ពាក់កណ្តាលទី១ នៃ ស. វ.ទី៧)
       -   រចនាបថកំពង់ព្រះ(ស.វ.ទី៨)
       -   រចនាបថព្រៃក្មេង( ពាក់កណ្តាលទី២ នៃ ស.វ.ទី៧)
   +   ស្ថាបត្យកម្មសម័យអង្គរ(ស.វ.ទី៩ដល់ទី១៣)៖
       -   រចនាបថគូលែន(ពាក់កណ្តាលទី១ នៃ ស.វ.ទី៩)
       -   រចនាបថព្រះគោ( ចុងស.វ.ទី៩)
       -   រចនាបថបាក់ខែង(ចុងស.វ.ទី៩ និងដើមស. វ.ទី១០)
       -   រចនាបថកោះកែ(១ភាគ៤ទី២ នៃ ស.វ.ទី១០)
       -   រចនាបថបន្ទាយស្រី(ពាក់កណ្តាលទី២នៃស.វ.ទី១០)
       -   រចនាបថឃ្លាំង( ចុង ស.វ.ទី១០ និងពាក់កណ្តាលទី១ ស.វ.ទី១១)
       -   រចនាបថបាពួន (ពាក់កណ្តាលទី២ នៃ ស.វ.ទី១១)
       -   រចនាបថអង្គរវត្ត(ពាក់កណ្តាលទី១ នៃ ស. វ.ទី១២)
       -   រចនាបថបាយ័ន (ពាក់កណ្តាលទី២ នៃ ស.វ.ទី១២ និងដើម ស. វ.ទី១៣)

២. រចនាសម្ព័ន្ធនៃប្រាសាទ

       រចនាសម្ព័ន្ធប្រាសាទបុរាណខ្មែររួមមាន ជញ្ជាំង វូត(ដំបូលប្រាសាទ) ទ្វារបង្អួច ផ្ដែរ ដែលប្រកបដោយក្បាច់រចនាទាំងអស់ ។ជញ្ជាំង គេសង់ដោយថ្មភក់ឬថ្មបាយក្រៀម ។
       -   វូត(ដំបូលប្រាសាទ) ៖ គេសង់ដោយឥដ្ឋ ឬថ្ម ។
       -   ទ្វារ បង្អួច ៖ គេធ្វើជារាងចតុកោណកែង ឬការេ ។
       -   ផ្ដែរ ៖ ភាគច្រើនមានទំហំធំ និង ទម្ងន់ធ្ងន់ ដែលទ្រ ដោយសសរពេជ្រពីរ ជាធម្មតាផ្តែរពីរជាន់គឺ ផ្តែរទី១ជាផ្ទាំងថ្មធម្មតា(ផ្តែរសម្រាប់ទ្រ) ទី២ ផ្តែរសម្រាប់លំអ ។

៣.ប្រភេទនៃប្រាសាទ

       +   ចម្លាក់លិប
       +   ចម្លាក់លៀន
       +   ចម្លាក់លោត

៤.មុខងារនៃប្រាសាទ

ប្រាសាទមានមុខងារក្នុងការឧទ្ទិសដល់ ៖
       +   ព្រះអាទិទេពនិងទេវៈផ្សេងៗ ក្នុងសាសនាព្រាហ្មណ៍ ដូចជា ព្រះវិស្ណុ ព្រះសិវៈ ព្រះព្រហ្មជាដើម ។
       +   ព្រះពោធិសត្វក្នុងពុទ្ធសាសនាមហាយាន ដូចជា លោកេស្វរៈ ។
       +   ទេវរាជ (តម្កល់លិង្គព្រះឥសូរក្នុងប្រាសាទជាតំណាង)
       +   បុព្វបុរស ព្រះរាជា ដូចជា ព្រះមាតា ព្រះបិតា និងវីរជនស្នេហាជាតិ

ប្រាសាទបុរាណខ្មែរយើងផ្តល់សារៈសំខាន់ដូចជា៖
       +   ប្រជាជនមានមុខរបរ(លក់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍)
       +   ប្រជាជនមានជីវភាពធូរធារជាងមុន
       +   ប្រទេសមានការរីកចម្រើន និងមានការអភិវឌ្ឍន៍
       +   ទទួលបានប្រាក់ចំណូលពីភ្ញៀវទេសចរទាំងក្នុង និងក្រៅប្រទេសចូលមកទស្សនា
       +   ប្រជាពលរដ្ឋមានលទ្ធភាពផ្តល់សេវាកម្មដល់ភ្ញៀវទេសចរ ដូចជាការលក់ដូរម្ហូបអាហារ សេវាកម្ម សណ្ឋាគារជាដើម ។
       +   ដើម្បីថែរក្សាប្រាសាទបុរាណនិងវត្ថុបុរាណឲ្យបានគង់វង្សប្អូនត្រូវ ៖
             -   មិនត្រូវគាស់កកាយនៅក្នុងតួប្រាសាទនិងបរិវេណប្រាសាទ។
             -   ចូលរួមទប់ស្កាត់ការជួញដូរវត្ថុបុរាណ។
             -   រាយការណ៍ជូនសមត្ថកិច្ចពេលដឹងពីជនខិលខូចចង់លួចរូបចម្លាក់ឬគាស់កកាយបំផ្លាញប្រាសាទឬជុំវិញប្រាសាទ។
             -   ជួយផ្សព្វផ្សាយពីផលប្រយោជន៍និងតម្លៃប្រាសាទបុរាណនិងវត្ថុបុរាណដល់ប្រជាជនគ្រប់រូបបានដឹង។
             -   កត្តាសាសនា ៖ ស្តេចខ្មែរមានជំនឿលើសាសនាផ្សេងៗ គ្នាជាហេតុនាំឱ្យមានការសង់ប្រាសាទជាច្រើន ដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយដល់អាទិទេពនៃសាសនានោះ ។
       +   បុព្វបុរសខ្មែរសង់ប្រាសាទច្រើនព្រោះ ៖
             -   កត្ដាកិត្តិយស ៖ សេ្តចខ្មែរសង់ប្រាសាទដើម្បីបង្ហាញពី ស្នាដៃរបស់ខ្លួន ។
             -   កត្ដាសង្គ្រាម ៖ ប្រាសាទជាជម្រកដ៏មានសុវត្ថិភាពអាចការពារខ្មាំងសត្រូវបាន ។
             -   កត្តាទម្លាប់ ៖ ស្តេចខ្មែរសង់ប្រាសាទទុកជាកេរ្តិ៍ដំណែលប្រវត្តិសាស្រ្ត។
             -   កត្តាការផ្លាស់ប្តូររាជធានី ៖ ស្តេចខ្មែរសង់ប្រាសាទដោយគោរពទៅតាមជំនឿនៃកន្លែងថ្មី ដែលអាចនាំមកនូវសេចក្ដីសុខចម្រើនបាន ។