ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ឬច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ ជាបទបញ្ញត្តិសម្រាប់កំណត់អំពើទាំងឡាយណាជាបទល្មើស
ដោយរួមទាំងធាតុផ្សំនៃបទល្មើសដែលបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់មនុស្ស សង្គម ការដាក់ទណ្ឌកម្ម ឬផ្ដន្ទាទោសចំពោះជនប្រព្រឹត្តបទល្មើស
និងបណ្ដាករណីដែលត្រូវអនុវត្តទៅលើជនដែលត្រូវទទួលទោស។
បទល្មើសមានរូបភាព
ជាអំពើប្រព្រឹត្តប្រឆាំងនឹងការគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ប្រឆាំងនឹងប្រព័ន្ធនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច
វប្បធម៌ ការងារនិងរដ្ឋបាលរបស់អង្គការរដ្ឋ ប្រព្រឹត្តរំលោភបំពានលើអាយុជីវិត សិទ្ធិ
សេរីភាព កិត្តិយស សេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់ពលរដ្ឋ ប្រព្រឹត្តអំពើរំលោភបំពាន
បណ្ដាលឱ្យប៉ះពាល់ដល់ទ្រព្យសម្បត្តិឯកជន
ទ្រព្យសម្បត្តិសាធារណៈដែលមានចែងក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌជាធរមាន។
អំពើជាបទល្មើសមាន ការបន្លំយកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់អ្នកដទៃ ក្នុងបំណងយកមកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួន
អំពើលួច ប្លន់ អំពើមនុស្សឃាត ការបង្ខាំងមនុស្សដោយខុសច្បាប់ ការជួញដូរគ្រឿងញៀនការលួចសម្បត្តិវប្បធម៌ជាតិ ការបង្កឱ្យមានរបួសស្នាម ។ល។
ក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ មានគោលបំណងកំណត់អំពី
វិធានទាំងឡាយដែលត្រូវគោរព និងប្រតិបត្តិតាមដោយហ្មត់ចត់
ដើម្បីកំណត់ឱ្យបានច្បាស់នូវអត្ថិភាពនៃបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌណាមួយ ។ ក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ
ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅពេលដែលមានរឿងក្ដីកើតឡើង ដោយឆ្លងកាត់ដំណើរការ ប្រព័ន្ធតុលាការតាំងពីដើមដល់ចប់
ដើម្បីឱ្យរឿងក្ដីនោះបញ្ចប់ដោយយុត្តិធម៌ និងការពារសិទ្ធិរបស់ជន ដែលត្រូវចោទប្រកាន់
ជៀសវាងការសម្រេចក្ដីខុសឆ្គងដែលនាំឱ្យមានផលវិបាកដល់ការចោទប្រកាន់នោះ។
ក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ
មានទំនាក់ទំនងទៅនឹងដំណើរការព្រហ្មទណ្ឌទាំងមូល ដោយចាប់ផ្ដើមចាប់ពីការទទួលរបាយការណ៍
ឬការរកឃើញមានបុគ្គលណាម្នាក់ បានប្រព្រឹត្តបទល្មើស ការស៊ើបអង្កេតដំណើររឿងនៃបទល្មើស
ការនាំខ្លួនជនជាប់ចោទទៅតុលាការនិងការជំនុំជម្រះ ការសម្រេចចេញសាលក្រម។
+ បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌមួយកើតឡើង អាចនាំឱ្យកើតមានបណ្ដឹងពីរផ្សេងៗពីគ្នា៖
- បណ្ដឹងអាជ្ញា
- បណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី។
បណ្ដឹងអាជ្ញា ជាបណ្ដឹងស្របច្បាប់មួយដែលរដ្ឋទទួលបន្ទុកធ្វើបណ្ដឹងដោយអយ្យការជាតំណាង ដើម្បីចោទប្រកាន់ទៅលើបុគ្គលណាម្នាក់ដែលបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសទាក់ទងនឹងរឿងព្រហ្មទណ្ឌ ។ បណ្ដឹងអាជ្ញាមានគោលបំណង ពិនិត្យអត្ថិភាពនៃបទល្មើស បង្ហាញឱ្យឃើញពីពិរុទ្ធភាពនៃជនល្មើស និងផ្ដន្ទាទោសជនល្មើសនោះតាមច្បាប់កំណត់ ។ ការដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើជនល្មើស គឺដើម្បីធ្វើឱ្យជន ដែលបានប្រព្រឹត្ត កំពុងប្រព្រឹត្ត ឬនឹងប្រព្រឹត្តរាងចាល ខ្លាចរអារមិនប្រព្រឹត្ត និងរារាំង ឬបង្ការដល់អំពើណា ដែលបំផ្លាញ ឬធ្វើឱ្យខូចសណ្ដាប់ធ្នាប់សុវត្ថិភាពសង្គម។
បណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី មានគោលបំណងទាមទារជួសជុលការខូចខាតដែលបណ្ដាលមកពីអំពើល្មើសលើភាគីរងគ្រោះ ដើម្បីឱ្យជនរងគ្រោះបានទទួលសំណងជំងឺចិត្ត សំណងទ្រព្យសម្បត្តិដែលបានបាត់បង់ ឬការជួសជុលឱ្យដូចសភាពដើមវិញនូវទ្រព្យសម្បត្តិអ្វីដែលជនល្មើសបានបំផ្លិចបំផ្លាញឱ្យខូចខាត។
+ ការរៀបចំដំណើរការធ្វើបណ្ដឹងអាជ្ញា
និងបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី អាចត្រូវបានផ្ដើមបង្កសំណុំរឿងនិងប្ដឹងដោយ៖
- អង្គការអយ្យការ ធ្វើការចោទប្រកាន់ពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌនិងសុំឱ្យអនុវត្តច្បាប់នៅចំពោះមុខចៅក្រមជំនុំជម្រះ។
- អង្គការអយ្យការ មានកាតព្វកិច្ចធ្វើបណ្ដឹងអាជ្ញាជំនួសអ្នករងគ្រោះ ទោះបីអ្នករងគ្រោះ ឬសាច់ញាតិ របស់អ្នករងគ្រោះ មិនធ្វើការប្ដឹងក៏ដោយ ក៏អយ្យការត្រូវតែធ្វើបណ្ដឹងអាជ្ញាក្នុងនាមបម្រើផលប្រយោជន៍សាធាណៈដែរ។
- ជនរងគ្រោះនៃបទឧក្រិដ្ឋ
អាចដាក់ពាក្យបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណីនៅចំពោះមុខចៅក្រមស៊ើបសួរដោយតាំងខ្លួនជាដើមបណ្ដឹង។
- បណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី អាចត្រូវធ្វើឡើងបានក្នុងនាមជនរងគ្រោះ
ដោយអ្នកតំណាងស្របច្បាប់របស់ខ្លួន ប្រសិនបើជនរងគ្រោះនោះជាអនីតិជន។
- ជនរងគ្រោះ អាចបោះបង់មិនធ្វើបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី
ដើម្បីទាមទារសំណង ឬដកពាក្យបណ្ដឹងរបស់ខ្លួនដោយឈប់ប្ដឹង។ ការលះបង់មិនប្ដឹង
និងដកពាក្យបណ្ដឹងរបស់ជនរងគ្រោះមិនអាចបញ្ឈប់ ឬព្យួរការអនុវត្តនៃបណ្ដឹងអាជ្ញាបានទេ
លើកលែងមានមូលហេតុផ្សេង។
អាជ្ញាយុកាលនៃបទល្មើស ឬជួនកាលគេហៅថា អាជ្ញាយុកាលនៃបណ្ដឹង
ជារយៈពេលដែលច្បាប់ កំណត់ឱ្យមានសិទ្ធិធ្វើបណ្ដឹងអាជ្ញា និងបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី ឬជារយៈពេលដែលត្រូវទទួលខុសត្រូវ
អំពើល្មើសច្បាប់ទាំងបទព្រហ្មទណ្ឌ ទាំងបទរដ្ឋប្បវេណី មានន័យថា បើហួសរយៈពេលកំណត់នោះ
ហើយគេមិនបានធ្វើបណ្ដឹង ឬគ្មានការចោទប្រកាន់អ្វីមួយនោះគេមិនអាចប្ដឹងបានទៀតទេ។
ថិរវេលានៃអាជ្ញាយុកាលនៃបណ្ដឹងអាជ្ញា
បានបែងចែកជាបីប្រភេទតាមកម្រិតពីទោសធ្ងន់ទៅស្រាល ដូចជា ១៥ឆ្នាំចំពោះបទឧក្រិដ្ឋ
៥ឆ្នាំចំពោះបទមជ្ឈិមនិង ១ឆ្នាំចំពោះបទលហុ។
+ អំណាចតុលាការ ជាអំណាចឯករាជ្យ ។
សាលាជម្រះក្ដីនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមាន៖
- សាលាដំបូង
ជាស្ថាប័នអង្គការតុលាការរាជធានី និងខេត្ត ដែលមានសមត្ថកិច្ចលាតសន្ធឹងតែលើដែនដី នៃរាជធានី-ខេត្តរបស់ខ្លួន។
- សាលាជម្រះក្ដីជាន់ខ្ពស់
មានសាលាឧទ្ធរណ៍ និងតុលាការកំពូល។
- សាលាជម្រះក្ដីជាន់ខ្ពស់
មានទីតាំងនៅរាជធានីភ្នំពេញ
ដែលមានសមត្ថកិច្ចគ្របដណ្ដប់លើដែនដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទាំងមូល។
+ ចៅក្រមអយ្យការមាន៖
- ព្រះរាជអាជ្ញានិងព្រះរាជអាជ្ញារងនៅអមសាលាដំបូង។
- អគ្គព្រះរាជអាជ្ញា
អគ្គព្រះរាជអាជ្ញារង និងព្រះរាជអាជ្ញានៅអមសាលាឧទ្ធរណ៍។
- អគ្គព្រះរាជអាជ្ញា
អគ្គព្រះរាជអាជ្ញារង និងព្រះរាជអាជ្ញានៅអមតុលាការកំពូល។
- អង្គការអយ្យការ
ជាស្ថាប័នឯករាជ្យមួយ នៅក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការដោយធ្វើការចោទប្រកាន់ ពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ និងសន្និដ្ឋានឱ្យតុលាការអនុវត្តច្បាប់។
- ប្រាក់ប្រដាប់ក្ដី ជាទឹកប្រាក់ត្រូវបង់ទៅតាមការកំណត់របស់តុលាការ ដើម្បីឱ្យតុលាការធ្វើការពិនិត្យភស្តុតាង បញ្ជូនឯកសារ និងធ្វើសកម្មភាពផ្សេងៗ ទៀតទៅតាមនីតិវិធីច្បាប់។
+ ប្រាក់ប្រដាប់ក្ដី
មានពីរប្រភេទគឺ៖
- ប្រាក់ប្រដាប់ក្ដី
៖ ជាប្រាក់ប្រដាប់ក្ដីជាបន្ទុករបស់រដ្ឋ។ បញ្ជីនៃប្រាក់ប្រដាប់ក្ដី តារាងតម្លៃនៃប្រាក់ប្រដាប់ក្ដី
និងវិធីទូទៅនឹងមានកំណត់ដោយប្រកាស។
- ប្រាក់ពន្ធនៃនីតិវិធី
៖ ជាប្រាក់ ដែលទណ្ឌិតម្នាក់ៗ
ត្រូវបង់ពន្ធសរុបនៃនីតិវិធីជូនរដ្ឋ។ ចំនួនប្រាក់ពន្ធនៃនីតិវិធី
អាចប្រែប្រួលទៅតាមប្រភេទរឿងក្ដី។ ចំនួនប្រាក់ពន្ធនៃនីតិវិធី ត្រូវកំណត់ដោយប្រកាស។
- ចៅក្រមស៊ើបសួរ មិនអាចចូលរួមក្នុងការជំនុំជម្រះរឿងក្ដីព្រហ្មទណ្ឌណាដែលខ្លួនមិនបានស៊ើបសួរឡើយ
បើពុំដូច្នេះទេ ការជំនុំជម្រះនឹងត្រូវចាត់ទុកជាមោឃៈ។
- ភារកិច្ចរបស់ចៅក្រមស៊ើបសួរ គឺស៊ើបសួររឿងរ៉ាវរបស់អង្គហេតុដែលមាននៅក្នុងដីកាសន្និដ្ឋាន
បញ្ជូនរឿងឱ្យស៊ើបសួររបស់ព្រះរាជអាជ្ញា មានន័យថា ចៅក្រមស៊ើបសួរ
ត្រូវតែស៊ើបសួរតែអំពីអង្គហេតុនោះ ប៉ុណ្ណោះ
មិនអាចស៊ើបសួរអ្វីក្រៅពីដីកាសន្និដ្ឋានកំណត់។
+ លក្ខណៈនៃសកម្មភាពស៊ើបសួរមានដូចជា ៖
- ការស៊ើបសួរ ត្រូវតែធ្វើដោយខានមិនបានចំពោះ បទឧក្រិដ្ឋ។
- ការស៊ើបសួរ ត្រូវជាការសម្ងាត់។ បុគ្គលទាំងឡាយដែលចូលរួមក្នុងការស៊ើបសួរ (ចៅក្រម មេធាវីក្រឡាបញ្ជី នគរបាល កងរាជអាវុធហត្ថ មន្ត្រីរាជការ អ្នកជំនាញ អ្នកបកប្រែ គ្រូពេទ្យ និងបុគ្គលដែលច្បាប់បានកំណត់ឱ្យចូលរួម)ត្រូវរក្សាការសម្ងាត់នៃវិជ្ជាជីវៈ។
- ចៅក្រមស៊ើបសួរ ត្រូវមានក្រឡាបញ្ជីម្នាក់អមជានិច្ច។ ក្នុងករណីណាក៏ដោយ ក្រឡាបញ្ជីមិនអាចបំពេញកិច្ច ដែលជាសមត្ថកិច្ចរបស់ចៅក្រមស៊ើបសួរបានទេ។
- ក្នុងករណីចាំបាច់ ការស៊ើបសួរ ត្រូវចុះដល់ទីកន្លែង នៅលើវិសាលភាពនៃដែនដីជាតិទាំងមូល
តែត្រូវជូន ដំណឹងដល់ព្រះរាជអាជ្ញា អំពីដែនដីដែលខ្លួនបម្រុងធ្វើដំណើរទៅ។
- បន្ទាប់ពីការស៊ើបសួររួច
ចៅក្រមស៊ើបសួរត្រូវរាយការណ៍ជូនប្រធានតុលាការ និងព្រះរាជអាជ្ញា
ដើម្បីធ្វើការសន្និដ្ឋានជាស្ថាពរ ហើយសម្រេចបញ្ជូនជនជាប់ចោទទៅកាន់តុលាការជំនុំជម្រះ
ឬក៏លើកលែងការចោទប្រកាន់។
នគរបាលយុត្តិធម៌ ជាកម្លាំងជំនួយ សម្រាប់អំណាចតុលាការ ដែលត្រូវដឹកនាំ សម្របសម្រួលការងារដោយព្រះរាជអាជ្ញា ក្នុងសមត្ថកិច្ចដែនដីរបស់ខ្លួន។ កាលណាអនុវត្តដីកាចាត់ឱ្យស៊ើបសួរ មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមអំណាចរបស់ចៅក្រមស៊ើបសួរ។ នគរបាលយុត្តិធម៌ មានភារកិច្ចធ្វើការត្រួតពិនិត្យបទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម និងបទលហុ កំណត់អត្តសញ្ញាណ និងចាប់ជនជាប់ចោទ ព្រមទាំងប្រមូលភស្តុតាង។ នៅក្នុងវិស័យនគរបាលយុត្តិធម៌ នគរបាលជាតិ និងកងរាជអាវុធហត្ថ ត្រូវមានសមត្ថកិច្ចដូចនគរបាលយុត្តិធម៌ដែរ។
+ សមាសភាពនគរបាលយុត្តិធម៌មាន៖
- ភ្នាក់ងារ
មានសមត្ថកិច្ចគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់របស់កងរាជអាវុធហត្ថនិងនគរបាលជាតិ។
- អភិបាល អភិបាលរង រាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក/ខណ្ឌ និងមេឃុំ/
ចៅសង្កាត់។
+ ក្នុងករណីបទឧក្រិដ្ឋ
ឬបទមជ្ឈិមជាក់ស្ដែងមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ត្រូវ ៖
- រាយការណ៍ភ្លាមជូនព្រះរាជអាជ្ញា។
- ចុះទៅកាន់ទីកន្លែងកើតហេតុ
ដើម្បីធ្វើការពិនិត្យបទល្មើសជាក់ស្ដែង។
- ធានារ៉ាប់រង
រក្សាទុកតម្រុយភស្តុតាង
- ហាមឃាត់បុគ្គលគ្រប់រូបកុំឱ្យទៅណាឆ្ងាយពីកន្លែង
- បទល្មើសរហូតបញ្ចប់ប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួន
- ធ្វើកំណត់ហេតុ ស្ដីពីការស្រាវជ្រាវនិងការពិនិត្យរបស់ខ្លួន
- អាចហៅ
និងនាំមកកាន់អង្គភាពរបស់ខ្លួន ចំពោះបុគ្គលណាដែលសង្ស័យថាបានប្រព្រឹត្តបទល្មើស។
ការឃាត់ខ្លួន ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌
ទៅលើជនសង្ស័យដែលបានចូលរួមក្នុងបទល្មើស។ មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌
ត្រូវរាយការណ៍ភ្លាមជូនព្រះរាជអាជ្ញា
ពីការឃាត់ខ្លួននោះព្រមទាំងបញ្ជូនគ្រប់ភស្តុតាងទាំងអស់
ដែលតម្រូវឱ្យមានការឃាត់ខ្លួននោះ។
- ការឃាត់ខ្លួនមានរយៈពេល ៤៨ម៉ោង
ដោយគិតចាប់ពីម៉ោងដែលជនសង្ស័យមកដល់អង្គភាពនគរបាល ឬកងរាជអាវុធហត្ថ។
- ការពន្យាពេលនេះ មិនអាចធ្វើឱ្យលើសពី ២៤ម៉ោងឡើយ
នេះមិនគិតពីពេលវេលាចាំបាច់ក្នុងការដឹកជញ្ជូនជនសង្ស័យ។
+ រយៈពេលនៃការឃាត់ខ្លួនចំពោះ ៖
- អនីតិជនមានអាយុពី ១៥ឆ្នាំដល់ក្រោម ១៦ឆ្នាំ មិនអាចឃាត់ខ្លួនលើស
៣៥ម៉ោង ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋ និងមិនល្មើស ២៤ម៉ោង ចំពោះបទមជ្ឈិម។
- អនីតិជនមានអាយុពី ១៥ឆ្នាំ ដល់ក្រោម ១៨ឆ្នាំ មិនអាចហួសពី
៤៨ម៉ោង ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋ និង ៣៦ម៉ោង ចំពោះបទមជ្ឈិម។
- អនីតិជនដែលមានអាយុក្រោម ១៤ឆ្នាំ គេពុំត្រូវឃាត់ខ្លួនបានឡើយ។
គ្រប់អនីតិជនមិនត្រូវបានទទួលពន្យាពេលនៃការឃាត់ខ្លួនទេ។
- ការចាប់ខ្លួន
ជាការអនុវត្តដីកាបង្គាប់ឱ្យចាប់ខ្លួនដោយចៅក្រមស៊ើបសួរ និងយោបល់យល់ព្រមពីព្រះរាជអាជ្ញា។
- ការចាប់ខ្លួន
ជាសកម្មភាពរបស់កម្លាំងសាធារណៈ ជាពិសេសសកម្មភាពរបស់មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ក្នុងការចាប់ខ្លួន
និងនាំខ្លួនជនជាប់ចោទ ឬជនដែលមានតម្រុយពីពិរុទ្ធភាព នៅចំពោះមុខចៅក្រមស៊ើបសួរ។
+ ចៅក្រមស៊ើបសួរ
អាចចេញដីកាបង្គាប់ឱ្យចាប់ខ្លួនបាន លុះត្រាតែ ៖
- បទល្មើសដែលចោទប្រកាន់
ជាបទឧក្រិដ្ឋ ឬបទមជ្ឈិម ដែលត្រូវផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារ។
- បុគ្គលដែលពាក់ព័ន្ធ
បានគេចខ្លួនមិនដឹងទៅទីកន្លែងណា ឬស្ថិតនៅក្រៅដែនដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
+ ដីកាបង្គាប់ឱ្យចាប់ខ្លួន
គឺជាការបញ្ជាដល់ ៖
- កងកម្លាំងសាធារណៈ
ពិសេសមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ឱ្យស្រាវជ្រាវរកចាប់និងឱ្យនាំខ្លួនបុគ្គលនោះ
ទៅក្នុងពន្ធធនាគារ ឬមណ្ឌលឃុំខ្លួន។
- ប្រធានពន្ធនាគារ ឬមណ្ឌលឃុំខ្លួនឱ្យទទួលនិងឃុំខ្លួនបុគ្គលនោះ ក្នុងករណីបន្ទាប់ ដីកាបង្គាប់ឱ្យនាំខ្លួន ត្រូវផ្សព្វផ្សាយដល់អង្គភាពនគរបាល
ឬកងរាជអាវុធហត្ថ តាមគ្រប់មធ្យោបាយ។