(ជ១) មេរៀនទី៩៖ (សង្ខេបមេរៀន) សុចរិតធម៌

១. និយមន័យសុចរិតធម៌

​​        សុចរិតធម៌ មានន័យថា ការប្រព្រឹត្តល្អ ការប្រព្រឹត្តដោយស្មោះត្រង់ ការប្រព្រឹត្តដោយបរិសុទ្ធ និងត្រឹមត្រូវ។សុចរិតធម៌ សំដៅលើ ការប្រកាន់ខ្ជាប់ការប្រព្រឹត្តត្រឹមត្រូវ ឬការប្រកបមុខរបរចិញ្ចឹមជីវិតដោយបរិសុទ្ធតាមគន្លងធម៌ ស្របតាមច្បាប់របស់សង្គម ហើយមិនធ្វើឱ្យអ្នកដទៃរងការឈឺចាប់ ការខូចខាតផលប្រយោជន៍ ពេលវាលា ឬទទួលរងគ្រោះថ្នាក់ដោយសារតែទង្វើនិងមុខរបររបស់ខ្លួន។ ដើម្បីពង្រឹងមាគ៌ាសន្តិភាពនិងសុភមង្គលជាសាកលឱ្យកាន់តែប្រសើរ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់បានអប់រំទូន្មានដល់មនុស្សទាំងអស់ឱ្យប្រកាន់ខ្ជាប់កុសលកម្មបថ ១០ប្រការ ឬអំពើសុចរិតធម៌ ១០ យ៉ាង។ ការប្រព្រឹត្តល្អ ១០​ យ៉ាងដោយ កាយ វាចា ចិត្ត មានកាយសុចរិត ៣ វចីសុចរិត ៤ និងមនោសុចរិត ៣។

២. រូបភាពនៃការប្រកាន់យកសុចរិតធម៌

        មនុស្សដែលប្រកាន់យកសុចរិតធម៌ ចូលចិត្តប្រព្រឹត្តឬធ្វើអ្វីៗ មិនវៀចវេរ មិនលម្អៀង និងដោយស្មោះត្រង់។ ភាពស្មោះត្រង់ត្រឹមត្រូវ សុចរិត ជាតម្រូវការចាំបាច់របស់មនុស្សគ្រប់ៗរូប។ ប្រសិនបើយើងអាចរក្សាសេចក្ដីស្មោះត្រង់ និងសុចរិតជាប់ជាប្រចាំ នោះយើងនឹងក្លាយជាមនុស្សដែលអ្នកដទៃជឿជាក់និងមានទំនុកចិត្ត។ នៅក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ មនុស្សម្នាក់ៗ ប្រកបមុខរបរចិញ្ចឹមជីវិតទៅតាមចំណង់ចំណូលចិត្ត សមត្ថភាព ជំនាញច្បាស់លាស់ មុខរបរស្របច្បាប់ និងសុចរិតត្រឹមត្រូវ តែទន្ទឹមនឹងនោះក៏មានមនុស្សមួយចំនួនមិនមានជំនាញច្បាស់លាស់ ឬមានមុខរបរមិនសុចរិត ឬជាមុខរបរមិនត្រឹមត្រូវ ដូចជារកស៊ីល្បែងភ្នាល់ ជួញដូរមនុស្ស ជួញដូរគ្រឿងញៀនដែលជាអំពើទុច្ចរិតផ្ទុយនឹងច្បាប់សង្គម។ ជាទូទៅ គេសង្កេតឃើញ អ្នកមានមុខរបរត្រឹមត្រូវប្រកបដោយសុចរិតធម៌ តែងតែមានជីវភាពធូរធារនិងមានសុវត្ថិភាពក្នុងការរស់នៅ។ ចំពោះអ្នកមានមុខរបរមិនស្របច្បាប់ មិនសុចរិត ខ្វះសីលធម៌ មនុស្សធម៌ ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍អ្នកដទៃនោះ តែងតែរស់នៅពុំបានសេចក្ដីសុខទេ ហើយអាចនាំឱ្យវិនាសដល់ខ្លួន គ្រួសារ និងសង្គមទៀតផង។ អ្នកមានមុខរបរខុសច្បាប់ ដូចជាអ្នកលក់ទំនិញក្លែងក្លាយ អ្នកឆបោកគេជាដើម ពួកនោះនឹងទទួលផលអាក្រក់ ដូចជាត្រូវច្បាប់ផ្ដន្ទាទោស ជាប់ពន្ធនាគារ ហើយត្រូវសង្គមស្អប់ខ្ពើមទៀតផង។មនុស្សទាំងអស់ដែលរស់នៅក្នុងសង្គម​ ចាំបាច់ត្រូវប្រកាន់អំពើសុចរិតទាំងកាយ វាចា ទាំងចិត្ត។

៣. ទស្សនៈរបស់ព្រះពុទ្ធដែលទាក់ទងនឹងសុចរិតធម៌

         ទស្សនៈរបស់ព្រះពុទ្ធដែលទាក់ទងនឹងសុចរិតធម៌ព្រះពុទ្ធ មានពុទ្ធដីកាថា « មនុស្សទាំងឡាយគួរកុំប្រព្រឹត្តអំពើណាដែលមិនគប្បីដល់អ្នកដទៃឱ្យសោះ បើយើងមិនចង់ឱ្យគេប្រព្រឹត្តអំពើនោះមកលើខ្លួនយើងវិញ »។

+   អំពើសុចរិតធម៌១០យ៉ាង ឬកុសលកម្មបថ មាន១០ប្រកា គឺ៖
     -   កាយសុចរិត
     -   វាចាសុចរិត
     -   មនោសុចរិត

+   កាយសុចរិតមានបីប្រការគឺ៖
     -   មិនកាប់សម្លាប់ជីវិតមនុស្សនិងសត្វ(បាណាតិបាតា វេរមណី)
     -   មិនលួចទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃ (អទិន្នាទានា វេរមណី)
     -   មិនសហាយស្មន់ជាមួយប្រពន្ធគេ ប្ដី និងកូនគេ (កាមេសុមិច្ឆាចារា វេរមណី)

+   វាចាសុចរិតមាន ៤ប្រការគឺ៖
     -   មិនភូតកុហកឆបោកអ្នកដទៃ(មុសាវាទា វេរមណី)
     -   មិនញុះញង់បំបែកបំបាក់អ្នកដទៃ (បិសុណាវាចាយវេរមណី )
     -   មិនពោលពាក្យទ្រគោះបោះបោក ឬជេរប្រទេចផ្ដាសាអ្នកដទៃ (ផរុសាយ វាចាយ វេរមណី)
     -   មិនពោលពាក្យរាយមាយឥតប្រយោជន៍ (សម្ផប្បលាបា វេរមណី)

+   មនោសុចរិតមាន៣ប្រការគឺ៖
     -   មិនមានចិត្តសម្លឹងរំពៃចង់បានទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃ( អភិជ្ឈា )
     -   មិនមានចិត្តគំនុំគុំកួន ឬមិនមានគំនិតព្យាបាទអ្នកដទៃ( អព្យាបាទោ )
     -   មានគំនិតយល់ឃើញត្រូវ ពិតតាមច្បាប់របស់សង្គមសីលធម៌ ( សម្មាទិដ្ឋិ )។

        អ្នកដែលប្រកាន់ខ្ជាប់អំពើសុចរិតធម៌ ១០យ៉ាងនេះ នឹងបានសេចក្ដីសុខនិងសេចក្ដីចម្រើន។ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់បានទូន្មានថា មនុស្សគ្រប់រូបគប្បីចិញ្ចឹមជីវិតឱ្យបានត្រឹមត្រូវ មានអាជីពត្រឹមត្រូវ ឬមុខរបរសុចរិត ហើយវៀរចាកការចិញ្ចឹមជីវិតខុស ដែលមានជំនួញទាំង ៥ ប្រការ គឺ ជំនួញសស្ត្រាវុធ ជំនួញមនុស្ស ជំនួញសត្វដែលគេពិឃាតយកសាច់ ជំនួញទឹកស្រវឹង និងជំនួញថ្នាំពុល។ការចិញ្ចឹមជីវិតដោយបរិសុទ្ធប្រកបដោយសីល គឺអាជីវកម្មត្រឹមត្រូវដែលមិនធ្វើឱ្យអ្នកដទៃក្ដៅក្រហាយដោយសារមុខរបររបស់ខ្លួន ឈ្មោះថា មុខរបរសុចរិត។ វត្ថុដែលមានតម្លៃបំផុតនិងគួរឱ្យគោរពបំផុត គឺកេរ្តិ៍ឈ្មោះដែលបានមកដោយសេចក្ដីសុចរិតទៀងត្រង់។ អ្នកមិនត្រូវបញ្ឈប់ការតាំងចិត្តធ្វើអ្វីៗដោយសេចក្ដីសុចរិតនោះទេ ត្រូវចងចាំថា រាល់ពាក្យសម្ដីរបស់អ្នក គឺជាសំបុត្រសន្យានិងកិត្តិយសរបស់អ្នក ជាពិសេសនៅពេលធ្វើជំនួញនិងបង្កើតចំណងទាក់ទងជាមួយអ្នកដទៃ។ គេបាននិយាយថា « ព្រេងវាសនា ឬព្រេងសំណាងមិនមែនបានមកដោយទេវតាប្រទានឱ្យនោះទេ តែវាបានមកពីការធ្វើការងារដោយសុចរិតទៀងត្រង់ក្នុងមុខតំណែងរបស់ខ្លួន និងការត្រៀមលក្ខណៈនូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួនសម្រាប់ការងារនោះ »។

៤. ផលនៃការប្រកាន់យកសុចរិតធម៌

        មនុស្សដែលប្រកាន់ខ្ជាប់សុចរិតធម៌ ក្នុងការធ្វើទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកដទៃក្នុងមុខរបរប្រចាំថ្ងៃ នឹងទទួលបានផលវិជ្ជមាន។ ដើម្បីជីវភាពរស់នៅ មនុស្សម្នាក់ៗគប្បីបំពេញភារកិច្ច ឬប្រកបមុខរបរផ្សេងៗដោយខានមិនបាន ប៉ុន្តែគេត្រូវតែយល់ដឹងនឹងស្វែងយល់ឱ្យបានច្បាស់ថា ការងារណាដែលយើងត្រូវធ្វើ ហើយការងារណាដែលយើងមិនគួរធ្វើ។ បើអ្នកជ្រើសរើសការងារខុសច្បាប់ អមនុស្សធម៌ ឬអសីលធម៌ នោះអ្នកនឹងទទួលផលជាអវិជ្ជមាន។ មនុស្សគ្រប់រូប គប្បីប្រព្រឹត្តតែអំពើត្រឹមត្រូវ ចៀសវាងអំពើអាក្រក់ទាំងពួង ប្រកបមុខរបរសុចរិត ស្មោះត្រង់ និងធ្វើចិត្តឱ្យបរិសុទ្ធជានិច្ច ។ បានជាមនុស្សគ្រប់រូប គប្បីប្រកបមុខរបរសុចរិត ស្មោះត្រង់ និងធ្វើចិត្តឱ្យបរិសុទ្ធជានិច្ច ព្រោះគុណសម្បត្តិទាំងនេះ នាំឱ្យយើងមានសុវត្ថិភាពក្នុងជីវិតរស់នៅ។ 

   +   ផលនៃអ្នកប្រកាន់ខ្ជាប់សុចរិតធម៌ គឺ ៖
        -   រស់នៅមានសុវត្ថិភាព សុភមង្គល រីកចម្រើន និងថ្លៃថ្នូរ
        -   គ្មានការត្មះតិះដៀលពីអ្នកដទៃ
        -   មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្អថាជាមនុស្សសុចរិត មានមិត្តភក្ដិ មនុស្សនៅជុំវិញខ្លួនស្រឡាញ់រាប់អានច្រើន
        -   គ្មានការព្យាបាទ គុំកួនពីអ្នកដទៃ
        -   មានសុភមង្គលក្នុងគ្រួសារ សហគមន៍ និងសង្គមមានសន្តិភាព
        -   តែងបានទទួលត្រឡប់មកវិញអំពើប្រកបដោយសុចរិតធម៌។ល។