ជាទូទៅ នៅក្នុងភាសានិយាយ
គេច្រើនយល់ច្រឡំអត្ថន័យនៃពាក្យសច្ចភាពនិងតថភាព។
+ ពាក្យសច្ចធម៌ មកពីពាក្យ សច្ច +
ធម៌
+ ពាក្យសច្ចៈ គឺ សេចក្ដីពិត
ដំណើរទៀង ទៀងទាត់ ដំណើរទៀងត្រង់ ការណ៍មិនប្រាកដ។ ឧទាហរណ៍ កាន់សច្ចៈ
គឺកាន់សេចក្ដីពិត ពាក្យសច្ចៈ គឺពាក្យពិត មានសច្ចៈ គឺមានសេចក្ដីទៀងត្រង់។
+ ពាក្យធម៌ ឬធម្មៈ
ជាសភាវៈទ្រទ្រង់សត្វលោក គឺបុណ្យ សុចរិត ហេតុ សភាព ការចម្រើនការរិះគិត
ការប្រៀនប្រដៅ និងអ្វីៗដែលទ្រទ្រង់ធ្វើឱ្យឋិតថេរ ជាដំបូន្មានផ្ដល់ឱ្យមនុស្សក្នុងការរំដោះខ្លួនចេញពីទុក្ខ
ដើម្បីលើកស្ទួយតម្លៃមនុស្ស។
+ សច្ចធម៌
សំដៅទៅលើគុណភាពពិតប្រាកដ មិនបន្លំ ក្លែងក្លាយ ទៀងត្រង់ ឥតល្អៀង អ្វីដែលប្រាកដមែន
ជាក់ស្ដែង មិនភូតកុហក។
+ សច្ចធម៌
ជាបញ្ញត្តិមួយយ៉ាងល្បីល្បាញដែលបានសង្ខេបខ្លឹមសារនៃពុទ្ធលទ្ធិ
តាំងពីសាសនានេះបានចាប់កំណើតមកម៉្លេះ និងជាធម៌អះអាងពីអ្វីដែលមានពិត ឬ សច្ចៈ
និងអះអាងពីអ្វីដែលត្រូវហាមមិនឱ្យប្រព្រឹត្តការពិត តាមពុទ្ធលទ្ធិ
ជាការពិតដែលមានការគិតសមហេតុផល និងមានប្រត្យក្សភាព។
ពាក្យសច្ចធម៌ បានចោទឡើងនៅក្នុងសង្គមមនុស្សគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន ហើយបានជំរុញឱ្យអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយក្នុងលោកចោទនិងដោះស្រាយមិនឈប់ឈរ ដើម្បីស្វែងរកសច្ចធម៌នេះឯង។មានទស្សនៈដែលអះអាងស្ដីពីសច្ចធម៌ដូចជា ៖ មជ្ឍដ្ឋានអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ មជ្ឍដ្ឋានពាហិរសាសនា សច្ចធម៌សូក្រាត សច្ចធម៌នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា។
+ ចំពោះសច្ចធម៌ មជ្ឈដ្ឋានអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ មានទស្សនៈ ថា ដើម្បីទាញយកសច្ចៈបាន គេត្រូវធ្វើពិសោធន៍ធ្វើការសម្រាយបញ្ជាក់ដោយមានអំណះអំណាងត្រឹមត្រូវ។ ក្រោយពីធ្វើការពិសោធ គេបានទទួលលទ្ធផលយ៉ាងណា លទ្ធផលនោះជាសច្ចៈ។ ពួកអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ អ្នកសម្ភារៈនិយម ឱ្យតម្លៃដាច់ខាតទៅលើការពិសោធជាក់ស្ដែង។
+ ចំពោះសច្ចធម៌ មជ្ឈដ្ឋានពាហិរសាសនា បានអះអាងថា សច្ចធម៌ស្ថិតនៅលើព្រះអាទិទេព ដែលបានកំណត់ផ្លូវសម្រាប់ឱ្យមនុស្សគោរព។ សាសនិកម្នាក់ៗនៃសាសនានីមួយៗ តែងតែមានជំនឿយ៉ាងមុតមាំទៅលើព្រះរបស់ខ្លួន ហើយមាគ៌ារបស់ព្រះ បានបង្ហាញធម៌ប្រកបដោយសច្ចធម៌។ ហេតុនេះ ទើបគេឃើញសាសនិកនៃសាសនាទាំងនោះ ខិតខំគោរពប្រតិបត្តិ ដើម្បីបានជួបព្រះដែលជាតួអង្គប្រកាន់សច្ចធម៌យ៉ាងពិតប្រាកដ។
+ ចំពោះសច្ចធម៌ សូក្រាត(៤៦៩-៣៩៩ មុន គ.ស. ជនជាតិក្រិច) គឺផ្អែកលើគំនិត « ត្រូវស្គាល់ខ្លួនឯងដោយខ្លួមឯង »។ ការស្គាល់ខ្លួនឯង មានន័យថា ស្គាល់ចិត្តគំនិតរបស់ខ្លួនយ៉ាងពិតប្រាកដ។ កាលណាយើងស្គាល់ខ្លួនឯង យើងមិនងាយប្រព្រឹត្តខុសទេ ព្រោះការស្គាល់ខ្លួនឯង ធ្វើឱ្យមនុស្ស ចេះទទួលខុសត្រូវ និងចេះអៀនខ្មាសអំពើអាក្រក់ ឬអំពិអសីលធម៌ ហើយមនុស្ស មានភាពស្មោះត្រង់នឹងខ្លួនឯង។
សច្ចធម៌ នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ជាសច្ចធម៌ដែលព្រះពុទ្ធសមណគោតម បានស្រាវជ្រាវរកអស់ពេលជាច្រើនឆ្នាំ ទើបស្វែងរកឃើញ គឺអរិយសច្ចធម៌ទាង ៤។
អរិយសច្ចៈ គឺជាការពិត ឬសច្ចៈដ៏ប្រសើរខ្ពង់ខ្ពស់
ដែលព្រះពុទ្ធតែងយកព្រះធម៌នេះ ទៅផ្សព្វផ្សាយអប់រំមនុស្សទូទៅអស់រយៈពេល ៤៥ ឆ្នាំ
រហូតដល់ព្រះអង្គចូលបរិនិព្វាន។ អរិយសច្ចៈទាំង ៤ នោះ មាន៖
- ទុក្ខសច្ចៈ
- សមុទយសច្ចៈ
- និរោធសច្ចៈ
- មគ្គសច្ចៈ
+ ទុក្ខសច្ចៈ គឺអ្វីៗទាំងអស់តែងមានទុក្ខ។ ទុក្ខជាសេចក្ដីពិតដែលត្រូវតែកើតមានដល់មនុស្សគ្រប់រូប ដោយមិនអាចចៀសផុតឡើយ គ្រាន់តែខុសគ្នានៅត្រង់អ្នកខ្លះមានទុក្ខតិច អ្នកខ្លះមានទុក្ខច្រើន។
+ សមុទយសច្ចៈ គឺទុក្ខជាសេចក្ដីពិតដែលកើតឡើងមកពីហេតុពិតប្រាកដ។ ហេតុដែលនាំឱ្យមានទុក្ខគឺតណ្ហានិងអវិជ្ជា។
+ និរោធសច្ចៈ គឺការរួចស្រឡះពីទុក្ខ ឬការលុបបំបាត់ទុក្ខ។ សច្ចធម៌ទី៣នេះ គឺការយល់ដឹង បើមនុស្សបន្ថយ ឬរំលត់លោភៈ ទោសៈ និងមោហៈ បាន នោះទុក្ខនឹងត្រូវបានបញ្ចប់ផងដែរ។
+ មគ្គសច្ចៈ គឺជាមាភ៌ា ឬមធ្យោបាយនាំឱ្យផុតទុក្ខជាសេចក្ដីពិត។ ទុក្ខអាចរំលត់បានតាមមាគ៌ាទាំង ៨ យ៉ាងរបស់ព្រះពុទ្ធ។
មនុស្សដែលប្រកាន់សច្ចៈធម៌
គឺមនុស្សប្រព្រឹត្តតែអំពើល្អ និយាយស្ដីតែងប្រើពាក្យពិត មិនភូតកុហក
មិននិយាយពាក្យសម្ដីដែលធ្វើឱ្យគេខូចប្រយោជន៍។២.
មនុស្សទាំងអស់ត្រូវប្រកាន់ចិត្តទៀងត្រង់ គោរពពាក្យសច្ចៈនៅក្នុងគ្រប់ករណីនៃការមានទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកដទៃ
គ្រួសារ ដូចជាគោរពកិច្ចព្រមព្រៀង ការសន្យាផ្សេងៗដែលយើងបានឯកភាពជាមួយគ្នារួចហើយ។
ប្រសិនបើយើងបានជួបហេតុការណ៍អ្វី
យើងត្រូវបកស្រាយតាមសភាពពិតជាក់ស្ដែងនៃហេតុការណ៍ទាំងនោះដោយមិននិយាយបំផ្លើសហេតុការណ៍
ដើម្បីប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ឬបំផ្លាញអ្នកដទៃ។ ដំបូន្មានរបស់ព្រះពុទ្ធមានច្រើនអនេក
គោលសំខាន់ៗនៃពាក្យទាំងនោះសង្ខេបមកមានបីប្រការដែលសង្កត់ធ្ងន់ទៅលើសច្ចធម៌ គឺ
មិនប្រព្រឹត្តអំពើបាប សាបព្រោះបណ្ដុះតែអំពើល្អ និងធ្វើចិត្តឱ្យស្អាតបរិសុទ្ធ។
ពាក្យឱវាទទាំងនេះ ផ្ដល់ឱ្យមនុស្សបានដឹងច្បាស់
ឃើញច្បាស់ តាមហេតុផលនៃការគិតទាំងឡាយ និងការទូន្មានក្នុងគោលបំណង ដើម្បីឱ្យជីវិតប្រព្រឹត្តទៅបានសុខ
ដោយព្រះអង្គបានបង្រៀនឱ្យយើងដឹងដោយខ្លួនឯង ឱ្យយើងចេះកសាងខ្លួន ឱ្យចេះរស់នៅចុះសម្រុងជាមួយអ្នកដទៃ។
+ ផលនៃការប្រកាន់យកសច្ចធម៌មាន ៖
- មិនធ្លាក់ខ្លួនក្នុងផ្លូវខុស
- មិនមានសេចក្ដីភ័យខ្លាច ឬក្ដីអន្តរាយ
- មិនមានអ្នកដទៃត្មះតិះដៀល
- មានកិត្តិយសនិងកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្អ
- មានស្មារតីនឹងនរ
- មានសេចក្ដីសុខទាំងនៅពេលបច្ចុប្បន្ន ទាំងនៅពេលអនាគត
- មានសាមគ្គីរឹងមាំនិងយូរអង្វែង
- កំចាត់បង់ក្ដីកង្វល់ ព្រោះមនុស្សប្រកាន់យកសច្ចធម៌តែងមាននៅជុំវិញខ្លួនដោយមនុស្សល្អ
- ទទួលបានត្រឡប់មកវិញនូវសច្ចធម៌
- សម្អាតចិត្តបានស្អាតបរិសុទ្ធ។ល។