ជំពូកទី៣ បន្ទុកអគ្គិសនី
មេរៀនទី២ ចរន្តអគ្គិសនី
សេចក្តីផ្តើម
- ចរន្តអគ្គិសនី គឺជាបម្លាស់ទីនៃបន្ទុកអគ្គិសនីនៅក្នុងខ្សែចម្លងតាមទិសដៅកំណត់។
១. និមិត្តសញ្ញាគ្រឿនអគ្គិសនីនិងសៀគ្វីអគ្គិសនី
១.១. និមិត្តសញ្ញាអគ្គិសនី
- ដើម្បីជំនួសឱ្យការគូររូបនៃគ្រឿងអគ្គិសនី គេប្រើប្រាស់និមិត្តសញ្ញានៃគ្រឿងអគ្គិសនីទាំងនោះក្នុងការគូរសៀគ្វីអគ្គិសនីណាមួយ។ ខាងក្រោមនេះគឺជាឧទាហរណ៍នៃការប្រើនិមិត្តសញ្ញនៃគ្រឿងអគិ្គសនីនិងសៀគ្វីងាយ។
១.២. គំនូសបំព្រួញសៀគ្វី
សៀគ្វីតជាខ្នែង សៀគ្វីតជាខ្នែង
២. អង្គធាតុចម្លង និងអ៊ីសូឡង់អគ្គិសនី
- អង្គធាតុចម្លងអគ្គិសនី ជាអង្គធាតុដែលធ្វើឱ្យបន្ទុកអគ្គិសនីឆ្លងកាត់វាបាន។ ឧទាហរណ៍៖ ដែក ខ្សែអាលុយមីញ៉ូម ប្រាក់ មាស ឃ្នាបក្រដាស បណ្តូលខ្មៅដៃ ... ។
- អង្គធាតុអ៊ីសូឡង់អគ្គិសនី ជាអង្គធាតុដែលមិនធ្វើឱ្យបន្ទុកអគ្គិសនីឆ្លងកាត់វាបាន។ ឧទាហរណ៍៖ ជ័រលុប បន្ទាត់ប្លាស្ទិច ក្រដាសស្ងួត បន្ទះឈើស្ងួត....។
៣. ចរន្តអគ្គិសនី
- បញ្ញត្តិរូបមន្ត៖
ចរន្តអគ្គិសនី (I) ជាបរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនី (Q) ឆ្លងកាតមុខកាតខ្សែចម្លងក្នុងរយៈពេល មួយវិនាទី (t) ។
- កាលណាបរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនីច្រើនឆ្លងកាត់ខ្សែចម្លង គេថាអាំងតង់ស៊ីតេចរន្តមានតម្លៃធំ
- កាលណាបរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនីតិចឆ្លងកាត់ខ្សែចម្លង គេថាអាំងតង់ស៊ីតេចរន្តមានតម្លៃតូច
* គេតាង
I : ជាចរន្តអគ្គិសនី ឬអាំងតង់ស៊ីតេចរន្តអគ្គិសនី ខ្នាតគិតជា (A) អំពែ
Q : ជាបរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនីខ្នាតគិតជា (C) គូឡុំ
t : ជារយៈពេល ខ្នាតគិតជា (s) វិនាទី
- គេអាចសរសេរ ៖ \( I=\frac{Q}{t} \) បើ \( Q=1\text{C},t=1\text{s}\Rightarrow I=\frac{\text{1C}}{\text{1s}}=1\text{A}\ \)
- មួយអំពែ គឺជាអាំងតង់ស៊ីតេចរន្តដែលនាំបរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនីបានមួយគូឡុំក្នុងរយៈពេលមួយវិនាទី។ 
* បើគេសួររកបរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនី \( I=\frac{Q}{t}\Rightarrow Q=It \)
* បើគេសួររករយៈពេល \( I=\frac{Q}{t}\Rightarrow t=\frac{Q}{I} \)
ពហុគុណនិងអនុពហុគុណនៃអំពែ
|
ដេកាអំពែ |
\( \text{1daA=10A} \) |
មីលីអំពែ |
\( \text{1mA=1}{{\text{0}}^{\text{-3}}}\text{A} \) |
|
ហិចតូអំពែ |
\( \text{1hA=1}{{\text{0}}^{\text{2}}}\text{A} \) |
មីក្រូអំពែ |
\( \text{1 }\!\!\mu\!\!\text{ A=1}{{\text{0}}^{\text{-6}}}\text{A} \) |
|
គីឡូអំពែ |
\( \text{1kA=1}{{\text{0}}^{\text{3}}}\text{A} \) |
ណាណូអំពែ |
\( \text{1nA=1}{{\text{0}}^{\text{-9}}}\text{A} \) |
- សម្គាល់ ៖ ក្នុងការអនុវត្ត គេច្រើនគិតខ្នាតបរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនីជា អំពែម៉ោង \( \left( \text{Ah} \right) \) ។ ដែល \( \text{1Ah=1A }\!\!\times\!\!\text{ 1h=1A }\!\!\times\!\!\text{ 3600s=3600C} \)
ឧទាហរណ៍៖
១. គណនាបរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនីឆ្លងកាត់អំពូលអគ្គិសនីមួយក្នុងរយៈពេល \( t=5 \) នាទី។ បើគេដឹងថា អំពូលអគ្គិសនីឆ្លងកាត់ដោយចរន្តស្មើនឹង \( I=6A \)។
ដំណោះស្រាយ ៖ គណនាបរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនី \( Q \)
តាមរូបមន្ត \( I=\frac{Q}{t}\Rightarrow Q=It \)
ដោយ \( t=5\text{mn}=5\times 60\text{s}=300\text{s},I=6\text{A} \)
គេបាន \( Q=6\times 300=1800\text{C} \)
ដូចនេះ \( Q=1800\text{C} \)
៤. ទិសដៅចរន្តអគ្គិសនី
- ទិសដៅសន្មតនៃចរន្តអគ្គិសនី ផ្ទុយពីទិសដៅនៃបម្លាស់ទីរបស់អេឡិចត្រុងក្នុងសៀគ្វី ពោលគឺ ទិសដៅចរន្តអគ្គិសនីមានទិសដៅចេញពីគោល វិជ្ជមាន \( \left( + \right) \)ទៅគោលអវិជ្ជមាន \( \left( - \right) \)។
៥. រង្វាស់ចរន្តអគ្គិសនី
- អំពែម៉ែត្រ ឬ កាល់វ៉ាណូម៉ែត្រ ជាឧបករណ៍ប្រើសម្រាប់វាស់ចរន្តអគ្គិសនី។ អំពែម៉ែត្រមានពីរ ប្រភេទគឺ អំពែម៉ែត្រទ្រនិច និងអំពែម៉ែត្រអេឡិចត្រូនិច។ ដើម្បីវាស់ចរន្តអគ្គិសនីនៅក្នុងសៀគ្វីណាមួយ គេត្រូវភ្ជាប់អំពែម៉ែត្រជាស៊េរីនឹងឧបករណ៍នោះ។
