ជំពូកទី៤៖ សម្ពាធ
មេរៀនទី១ ៖ សម្ពាធនៃអង្គធាតុរឹង
១.សញ្ញាណសម្ពាធ
- សម្ពាធ គឺជាកម្លាំងសង្កត់កែងក្នុងមួយខ្នាតផ្ទៃ។ ដើម្បីឱ្យសម្ពាធខ្សោយ 
គេបង្កើនផ្ទៃរងបាតទម្រឱ្យធំ។ ផ្ទុយមកវិញ ដើម្បីឱ្យសម្ពាធខ្លាំង គេបន្ថយផ្ទៃរងបាតទម្រឱ្យតូច។ សម្ពាធនៃអង្គធាតុរឹងអាស្រ័យនឹងកត្តាពីរគឺ ទម្ងន់ឬកម្លាំងសង្កត់ និងផ្ទៃរងនៃកម្លាំងសង្កត់នោះ។
- សម្ពាធនៃអង្គធាតុរឹងមានអំពើលើផ្ទៃមួយ ជាទំហំវាស់ដោយផលធៀបរវាងទម្ងន់ឬកម្លាំងសង្កត់និងផ្ទៃរងកម្លាំងសង្កត់នោះ។ គេអាចកំណត់សរសេរ ៖ \( P=\frac{F}{A} \)
- ដោយ : P : សម្ពាធ ខ្នាតគិតជាញូតុនក្នុងមួយម៉ែត្រការេ (N/m2) ឬប៉ាស្កាល់(Pa)
F : កម្លាំងសង្កត់ ឬទម្ងន់ ខ្នាតគិតជាញូតុន (N)
A : ផ្ទៃរងកម្លាំងសង្កត់ ឬទម្ងន់ ខ្នាតគិតជាម៉ែត្រការេ (m2)
u. ករណីគេសួររកកម្លាំងសង្កត់
\( P=\frac{F}{A}\Rightarrow F=P\times A \)
v. ករណីគេសួររកផ្ទៃរងកម្លាំងសង្កត់
\( P=\frac{F}{A}\Rightarrow A=\frac{F}{P} \)
- ជាទូទៅរូបមន្តសម្ពាធ \( P=\frac{F}{A} \) នេះអាចយកទៅអនុវត្តចំពោះអាចយកទៅអនុវត្តចំពោះអង្គធាតុរាវនិងឧស្ម័នបានដែរព្រោះអង្គធាតុទាំងពីរនេះតែងតែបញ្ចេញកម្លាំងសង្កត់ទៅលើផ្ទៃដែលប៉ះនឹងវា។
- ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សម្នាក់មានទម្ងន់ \( F=500N \) ឈរលើល្បាប់កក់នៅមាត់ទន្លេ។ បាតស្បែកជើងម្ខាងៗដែលគាត់ពាក់មានផ្ទៃ \( A=240c{{m}^{2}} \)។ គណនាសម្ពាធដែលមានទៅលើល្បាប់ភក់។
ដំណោះស្រាយ៖ គណនាសម្ពាធ
- តាមរូបមន្ត :
ដោយ : \( F=500,A=2\times 240c{{m}^{2}}=0.048{{m}^{2}} \)
គេបាន : \( P=\frac{500}{0.048}=10416.66{N}/{{{m}^{2}}}\; \)
ដូចនេះ \( P=10416.66{N}/{{{m}^{2}}}\; \)
២. ការបញ្ចូនសម្ពាធតាមអង្គធាតុរឹង
- អង្គធាតុរឹងតែងតែបញ្ជូនកម្លាំងសង្កត់ដដែលទាំងស្រុង 
ប៉ុន្តែមិនបញ្ជូនសម្ពាធទាំងស្រុងនោះទេ ក្នុងករណីផ្ទៃរងកម្លាំងសង្កត់របស់វាប្រែប្រួល។ អង្គធាតុរឹងបញ្ជូនសម្ពាធទៅតាមទិសនៃកម្លាំងសង្កត់តែប៉ុណ្ណោះ។
៣.អនុវត្តន៍សម្ពាធនៃអង្គធាតុរឹង
៣.១. ការណីធ្វើឱ្យសម្ពាធខ្សោយ
- ដើម្បីធ្វើឱ្យសម្ពាធខ្សោយ គេត្រូវបង្កើនផ្ទៃបាត់ទម្រ (ឬផ្ទៃរងកម្លាំងសង្កត់) ដោយរក្សាកម្លាំងសង្កត់ឱ្យនៅដដែល ឬក៏បន្ថយកម្លាំងសង្កត់ ដោយរក្សាផ្ទៃបាតទម្រឱ្យនៅដដែល។
៣.២. ករណីធ្វើឱ្យសម្ពាធខ្លាំង
- ដើម្បីធ្វើឱ្យសម្ពាធខ្លាំង គេត្រូវបន្ថយផ្ទៃបាតទម្រ ដោយរក្សាកម្លាំងសង្កត់ឱ្យនៅដដែល ឬក៏បង្កើតកម្លាំងសង្កត់ ដោយរក្សាផ្ទៃបាតឱ្យនៅដដែល។