(ជ១)មេរៀនទី១៖ (សង្ខេបមេរៀន) សីតុណ្ហភាព

ជំពូកទី​១      កម្តៅ

មេរៀនទី១   សីតុណ្ណភាព

១. សញ្ញាណសីតុណ្ហភាព

- សីតុណ្ហភាពគី ទំហំកំណត់ដោយកម្រិតក្តៅឬត្រជាក់របស់អង្គធាតុ ឬតំបន់មួយ។ ដើម្បីវាស់សីតុណ្ហភាពគេប្រើទែម៉ូម៉ែត្រ ឬសីតុណ្ហមាត្រ។

២. មាត្រដ្ឋានសីតុណ្ហភាព

- មាត្រដ្ឋានសីតុណ្ហភាពមានបីគឺ មាត្រដ្ឋានសែលស៊្យុស (ºC) មាត្រដ្ឋានកែលវិនឬមាត្រដ្ឋានដាច់ខាត(K) និងមាត្រដ្ឋានផារ៉ិនហៃ(ºF)។

· មាត្រដ្ឋានសែលស្យ៊ុស(ºC) : ក្នុងមាត្រដ្ឋានសែលស្យ៊ុសទឹកកក ឬរលាយនៅសីតុណ្ហភាព(0ºC)ហើយពុះនៅសីតុណ្ហភាព(100ºC)។
សីតុណ្ហភាពសែលស៊្យុស ៖  t = K – 273 (ករណីស្គាល់កែលវិន K )

· មាត្រដ្ឋានកែលវិន(K) : នៅក្នុងទីពិសោធរូបវិទ្យា គេដឹងថាសីតុណ្ហភាពដែលទាបជាងគេបំផុតគឺ -273ºC ។ ដើម្បីវាស់សីតុណ្ហភាពនេះ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានប្រើមាត្រដ្ឋានមួយទៀតហៅថា មាត្រដ្ឋានកលវិនឬ មា ដ្ឋានដាច់ខាត នៅក្នុងមាត្រដ្ឋាននេះ ទាបជាងគេបំផុតដែលត្រូវនឹង -273ºC គេឱ្យឈ្មោះថា សូន្យអង្សាដាច់ខាតឬសូន្យអង្សាកល 0k  ដែលមានតម្លៃស្មើនឹង -273 ºC។

គេកំណត់បាន ៖  K = t + 273             

នាំឱ្យ  t = K – 273

ដោយ៖ 

- t  : សីតុណ្ហភាពសែលស៊្យុស គិតជា ºC 

- K : សីតុណ្ហភាពកែលវិន គិតជា K 

ឧទាហរណ៍ ៖ ទឹកសុទ្ធកកឬរលាយនៅសីតុណ្ហភាព 273K និងពុះនៅ 373K ។ ការសិក្សាលើឧទាហរណ៍ គណនាសីតុណ្ហភាពកែលវិន ដែលត្រូវនឹង។

+ ដំណោះស្រាយ 

គណនាសីតុណ្ហភាពកែលវិន

តាមរូបមន្ត: K = t + 273 

ដោយ        :  t = - 20 ºC

នាំឱ្យ         : K = - 20 + 273  =  253K

        ដូចនេះ សីតុណ្ហភាពកែលវិនស្មើនឹង 253K

· មាត្រដ្ឋានផារ៉ិនហៃ (ºF)

ដើម្បីគណនាសីតុណ្ហភាពផារ៉ិនហៃ គេប្រើរូបមន្ត

\( F=\frac{180\times t}{100}+32\ \) ឬ \( F\text{ }=\text{ }1.8\times t\text{ }+32\ \) 

នាំឱ្យ: \( t=\frac{F=-32}{1.8} \),   F : សីតុណ្ហភាពផារ៉ិនហៃ គិតជា ផារ៉ិនហៃ (ºF)។

ឧទាហរណ៍៖  នៅក្នុងសីតុណ្ហភាពផារ៉ិនហៃទឹកសុទ្ធកក ឬរលាយនៅ​​ 32ºF  និងពុះនៅ  212ºF ។

ការសិក្សាលើឧទាហរណ៍ ៖ គណនាសីតុណ្ហភាពផារ៉ិនហៃ ដែលត្រូវនឹង 20ºC ។

+ ដំណោះស្រាយ

គណនាសីតុណ្ហភាពផារ៉ិនហៃ

តាមរូបមន្ត  :  F = 1.8 × t +32 

ដោយ:  t = - 20 ºC

នាំឱ្យ: F = 1.8 × (- 20) + 32  =  16 ºF

ដូចនេះ សីតុណ្ហភាពផារ៉ិនហៃស្មើនឹង 16 ºF

៣. ទែម៉ូម៉ែត្រ

· ទែម៉ូម៉ែត្របារ៉ត បារ៉តកកនៅសីតុណ្ហភាព 39ºC ហើយពុះនៅសីតុណ្ហភាព 357ºC ។ ដូចនេះទែម៉ូម៉េត្របារ៉តអាចវាស់សីតុណ្ហភាពទាបបំផុតត្រឹម -39ºC  ហើយខ្ពស់បំផុតត្រឹម 357ºC ។

· ទែម៉ូម៉ែត្រពេទ្យ ទែម៉ូម៉ែត្រពេទ្យប្រើសម្រាប់វាស់រាងកាយមនុស្ស។ មនុស្សមានសុខភាពធម្មតាមានសីតុណ្ហភាព 39ºC ។

· ទែម៉ូម៉ែត្រគូប ប្រើសម្រាប់វាស់សីតុណ្ហភាពខ្ពស់ៗដូចជាក្នុងឡ ឬម៉ាស៊ីនរថយន្ត...។

· ទែម៉ូម៉ែត្រអាល់កុល អាល់កុលកកនៅសីតុណ្ហភាព -115ºC ហើយពុះនៅ78ºC ។ ដូចនេះទែម៉ូម៉ែត្រអាល់កុលអាចវាស់សីតុណ្ហភាព ទាប បំផុតត្រឹម -115ºC  ហើយខ្ពស់បំផុតត្រឹម 78ºC ។ គេប្រើទែម៉ូម៉ែត្រអាល់កុលដាក់ក្នុងគេហដ្ឋានដើម្បីវាស់សីតុណ្ហភាពបរិយាកាសឬដាក់វាក្នុងទូទឹកកក។