(ជ៣)មេរៀនទី៣៖ (សង្ខេបមេរៀន) តង់ស្យង់អគ្គិសនី

ជំពូកទី​៤     បន្ទុកអគ្គិសនី

មេរៀនទី៣   តង់ស្យុងអគ្គិសនី

សេចក្តីផ្តើម

១. របៀបវាស់តង់ស្យុងប្រភពអគ្គិសនី

- តង់ស្យុងអគ្គិសនី ឬ ផលសងប៉ូតង់ស្យែលអគ្គិសនី គឺជាថាមពលក្នុងមួយខ្នាតបន្ទុកដែលធ្វើឱ្យបន្ទុកអគ្គិសនីផ្លាស់ទីក្នុងឆ្លងកាត់សៀគ្វីនោះ។ កម្លាំងអគ្គិសនីចលករ ជាតង់ស្យុងអតិបរិមនៃប្រភពអគ្គិសនី។ គេតាងតង់ស្យុងអគ្គិសនីដោយអក្សរ \( \left( V \right) \) ខ្នាតគិតជា វ៉ុល \( \left( \text{V} \right) \)។

- ពហុគុណ និងអនុពហុគុណនៃវ៉ុល

- តង់ស្យុងអគ្គិសនីខ្ពស់ឬទាប គឺអាស្រ័យនឹងបរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនីដែលបានដឹងនាំថាមពលអគ្គិសនីឆ្លងកាត់មុខកាត់នៃខ្សែចម្លងក្នុងរយៈពេលតែមួយ។

សម្គាល់៖

* បើនៅលើថ្មពិលមួយមានកំណត់ចង្អុល \( 1.5\text{V} \) នោះមានន័យថា ថ្មពិលនោះមានកម្លាំងអគ្គិសនីចលករ \( 1.5\text{V} \) ។

* បើនៅលើអាគុយមួយមានកំណត់ចង្អុល \( 12\text{V} \) នោះមានន័យថា អាគុយនោះមានកម្លាំងអគ្គិសនីចលករ\( 12\text{V} \)។

២. រង្វាស់តង់ស្យុងអគ្គិសនី

២.១. បង្គំប្រភពជាស៊េរី

- បង្គំថ្មពិលជាស៊េរី គឺជាការភ្ជាប់គោលបូកឬគោលវិជ្ជមាន របស់ថ្មពិលមួយទៅនឹងគោលដកឬគោលអវិជ្ជមាន របស់ថ្មពិលមួយផ្សេងទៀត។

- យើងបាន តង់ស្យុងសមមូល ឬតង់ស្យុងនៃបង្គុំថ្មពិលជាស៊េរី   V = V₁ + V₂ + … + Vn

លំហាត់អនុវត្តន៍៖ គណនាតង់ស្យុងសមមូល(ឬតង់ស្យុងនៃបង្គុំថ្មពិលឬអាគុយ)នៃរូបនីមួយៗខាងក្រោម

ដំណោះស្រាយ៖

ក. គណនាតង់ស្យុងសមមូល \( V \)

តាមរូបមន្ត     \( V={{V}_{1}}+{{V}_{2}}+{{V}_{3}}+{{V}_{4}}\ \)

ដោយ          \( {{V}_{1}}={{V}_{2}}={{V}_{3}}={{V}_{4}}=12\text{V} \)

គេបាន        \( V=12+12+12+12=48\text{V} \)

ដូចនេះ        \( V=48\text{V} \)

ខ. គណនាតង់ស្យុងសមមូល \( V \)

តាមរូបមន្ត     \( V={{V}_{1}}+{{V}_{2}}+{{V}_{3}}+{{V}_{4}}+{{V}_{5}}+{{V}_{6}}\ \)

ដោយ          \( {{V}_{1}}={{V}_{2}}={{V}_{3}}={{V}_{4}}={{V}_{5}}={{V}_{6}}=2\text{V} \)

គេបាន        \( V=2+2+2+2+2+2=12\text{V} \)

ដូចនេះ        \( V=12\text{V} \)

១.២. បង្គំប្រភពជាខ្នែង

- បង្គុំថ្មពិលជាខ្នែង គឺជាភ្ជាប់គោលវិជ្ជមានរបស់ថ្មពិលនីមួយៗជាមួយគ្នា និងគោលអវិជ្ជមានរបស់ថ្ម ពិលនីមួយៗជាមួយគ្នាផងដែរ។ ចំពោះបង្គំជាខ្នែង តង់ស្យុងអគ្គិសនីមានតម្លៃស្មើៗគ្នា៖ \( V={{V}_{1}}+{{V}_{2}}+\cdots +{{V}_{N}} \)

១.៣ របៀបវាស់តង់ស្យុងគ្រឿងទទួលអគ្គិសនី

- វ៉ុលម៉ែត្រ ជាឧបករណ៍ប្រើសម្រាប់វាស់តង់ស្យុងអគ្គិសនី។ ដើម្បីវាស់តង់ស្យុងអគ្គិសនីនៅក្នុង សៀគ្វីណាមួយគេភ្ជាប់វ៉ុលម៉ែត្រជាខ្នែងជាមួយនឹងឧបករណ៍នោះ។

២. ថាមពលអគ្គិសនីនៃថ្មពិលឬអាគុយ 

- តង់ស្យុង ឬកម្លាំងអគ្គិសនីចលករ នៃថ្មពិលឬអាគុយជាអ្នករុញច្រាន បន្ទុកអគ្គិសនីឱ្យផ្លាស់ទីក្នុងសៀគ្វី។ នៅពេលបន្ទុកអគ្គិសនីផ្លាស់ទី វាបាន ដឹកនាំថាមពលអគ្គិសនីមកជាមួយ ហើយថាមពលនេះត្រូវបានបំប្លែងទៅជា ថាមពលកម្ដៅនិងពន្លឺក្នុងពេលដែលវាឆ្លងកាត់អំពូល។ គេតាង ថាមពលអគ្គិសនីដោយអក្សរ \( \left( W \right) \)  ដែលមានខ្នាតគិតជា \( \left( \text{J} \right) \)  ស៊ូល ។

៣. ទំនាក់ទំនងរវាងបន្ទុក តង់ស្យុង និងថាមពលអគ្គិសនី

- មួយស៊ូល \( \left( 1\text{J} \right) \) គឺជាថាមពលអគ្គិសនីដែលធ្វើឱ្យបន្ទុកអគ្គិសនីស្មើនឹងមួយគូឡុំ (1C) ផ្លាស់ទី ឆ្លងកាត់ផលសងប៉ូតង់ស្យែលស្មើនឹងមួយវ៉ុល (1V) ។

គេអាចសរសេរ ថាមពលអគ្គិសនី    \( W=QV=VIt \)

ដែល ៖ \( W: \)ថាមពលអគ្គិសនី គិតជាស៊ូល \( \left( \text{J} \right) \)

\( Q: \) បរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនី គិតជាគូឡុំ \( \left( \text{C} \right) \)

\( V: \) តង់ស្យុង ឬផលសងប៉ូតង់ស្យែលអគ្គិសនី ឬកម្លាំងអគ្គិសនីចលករគិតជា វ៉ុល \( \left( \text{V} \right) \)

\( t: \) រយៈពេលគិតជាវិនាទី \( \left( s \right) \)

* ចំណាំ ៖       ១. ករណីគេសួររកបរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនី ៖ \( W=QV\Rightarrow Q=\frac{W}{V} \)

២. ករណីគេសួររកតង់ស្យុងអគ្គិសនី ៖ \( W=QV\Rightarrow V=\frac{W}{Q} \)

ឧទាហរណ៍ ៖  

ឧទាហរណ៍៖ អាគុយមួយបញ្ចេញថាមពលអគ្គិសនី \( W=300\text{J} \) ឱ្យបន្ទុកអគ្គិសនី \( q\text{=25C} \) ផ្លាស់ទីក្នុងសៀគ្វី។ គណនាតង់ស្យុង ឬផលសងប៉ូតង់ស្យែលរវាងគោលទាំងពីរនៃអាគុយ។ \( \text{V=?} \)

ដំណោះស្រាយ ៖ គណនាតង់ស្យុងអគ្គិសនី \( V \)

តាមរូបមន្ត \( W=QV\Rightarrow V=\frac{W}{Q} \)

ដោយ \( W=300\text{J},Q=25\text{C} \)

គេបាន \( V=\frac{300}{25}=12\text{V} \)