(ជ៣) មេរៀនទី២៖ (សង្ខេបមេរៀន) មនុស្សរៀបចំដែនដីទៅតាមអរិយធម៌របស់ខ្លួន

ជំពូកទី ៣   មណ្ឌលអាកាសធាតុកំណត់ដំណុះប្រជាជន

មេរៀនទី១  មនុស្សរៀបចំដែនដីទៅតាមអរិយធម៌របស់ខ្លួន

ពន្យល់ពាក្យ

· នរកបៃតង             ៖ ពាក្យប្រើសម្រាប់សំគាល់ព្រៃស្តុកអាម៉ាសូនី ព្រោះជាព្រៃក្រាសពិបាកចេញចូលប្រកបដោយសត្វសាហាវៗនិងមានលក្ខណៈងងឹកឈ្លប់ ប្រៀបបាននឹងឋាននរក ។

· និគមកម្ម                ៖ ការទៅតាំងទីបង្កបង្កើនផលនៅលើដីថ្មី។

· សុវុឌ្ឍិកម្ម                ៖ ការធ្វើឱ្យមានការរីកចម្រើនល្អ។

· កសិកម្មយថាផល      ៖ គឺជាកសិកម្មដែលសម្គាល់លើទិន្នផលទាប ឬកសិកម្មដែលពឹងផ្អែកលើធម្មជាតិ។

· កសិកម្មអតិផល         ៖ គឺជាកសិកម្មដែលសម្គាល់លើទិន្និផលខ្ពស់ ឬកសិកម្មដែលពឹងផ្អែកលើបច្ចេកវិទ្យា។

១. អាម៉ាសូនី   ទំនាបមួយក្ដៅសើមតែខ្សត់មនុស្ស

- អាម៉ាសូនីឬ នរកបៃតង ជាព្រៃស្ដុកនៅទ្វីបអាមេរិកខាងត្បូង លាតសន្ធឹងលើប្រទេសជាច្រើជាពិសេសលើប្រទេសប្រេស៊ីល មានផ្តៃប្រហែក៧លានKm²។

- តំបន់នេះមានជនជាតិឥណ្ឌាជាជនជាតិភាគតិចរស់នៅជាកុលសម្ព័តិចតូចតាំងពីយូរលង់មកហើយ។អំឡុងសតវត្យទី២០ឆ្នាំ១៩០០មានអ្នករស់នៅ១លាននាក់  នៅឆ្នាំ១៩៥៧មានការថយចុះនៅត្រឹម២២០ ០០០នាក់។ការថយចុះនេះដោយសាមានជំងឺរាតត្បាតដ៏សាហាវ ហើយក៏មានការបណ្ដេញចេញពីទឹកដីធ្លាប់រស់នៅតាំងពីដូនតារបស់ខ្លូន និងឥទ្ធិពលកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ធកិច្ចរបស់រដ្ធាភិបាលប្រេស៊ីល ។

- ពួកកុលសម្ព័នទាំងនេះរស់នៅពឹងផ្អែកលើព្រៃឈើ  បេះផ្លែឈើ បរបាញើសត្វ នេសាទ ដាំដំណាំ ចិញ្ចឹមសត្វ ។ ឆ្នាំ១៩៦០ព្រៃអាម៉ាសូនីមិនទានមានការប៉ះពាល់ទេ តែនៅឆ្នាំ១៩៧០ព្រៃឈើបាត់បង់យ៉ាងលឿនច្រើនជាង៣០ ០០០Km²ក្នុងមួយឆ្នាំ។

- បច្ចុប្បន្នព្រៃអាម៉ាសូនីត្រូវបានកាប់បំផ្លាញពី៣០០ ០០០ Km² ទៅ៤០០ ០០០Km² ដោយសាការធ្វើកម្មវិធី និគមកម្ម សំណង់ផ្លូវថ្នល់កាត់ព្រៃអាម៉ាសូនី  អាជីវកម្មឈើ និងរ៉ែ ការបង្កើតកសិដ្ធានចិញ្ចឹមសត្វគោ និងការមកដល់ទាំងក្រុមៗនៃជនជាតិប្រេស៊ី។ ធ្វើឱ្យប្រជាជនអាម៉ាសូនីមានការកើនឡើង៣ដងក្នុងរយៈពេល៣០ឆ្នាំ។បច្ចុប្បន្នអាម៉ាសូនីមានប្រជាជនចំនួនប្រហែល២០លាននាក់។

២.​ កោះជ្វា   បណ្ដុះប្រជាជនដ៏កុះករមួយនៅលើភ្នំ

- កោះជ្វាជាកោះភ្នំភ្លើងនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីនៅចន្លោះកណ្ដាលរវាង កោះស៊ូម៉ាត្រា និងកោះបាលី។ មានផ្ទៃដី១២៦ ៧០០Km² មានប្រជាជន១៣០លាននាក់(ឆ្នាំ២០០៦)គិតជាដង់ស៊ីតេ១០២៦/Km²។

- កោះជា្វដីមានជីជាតិ អាកាសធាតុអំណោយផល មានអ្នកចំណូលស្រុកមកធ្វើជំនួញ​ មានការដោះដូរទំនិញ មានហេដ្ធារចនាសម្ព័នល្អ ។

- ប្រព័ន្ធកសិកម្មអតិផល កោះជ្វាគឺ ធ្វើតាមបច្ចេកទេសទំនើប រួមទាំងការបញ្ចូកទឹកទំនើប ការរៀបចំដីស្រែចម្ការបានយ៉ាងល្អ ។ ពួកគេរៀបចំដីភ្នំជាស្រែថ្នាក់ ហើកាប់ព្រៃអេក្វាទ័រត្រង់ទំនាបធ្វើស្រែ ដីកម្មសិទ្ធមានតិចជាងមួយហិតា តែអាចធ្វើស្រូវហូបចុកបានគ្រប់គ្រាន់ ហើយអាចដាំដំណាំបានពេញមួយឆ្នាំ។ ដោសាគេបានសង់ទំនប់ និងប្រឡាយទឹក នាំទឹកទៅស្រែចម្ការ គេមើលថែភ្លឺស្រែយ៉ាងហ្មត់ចត់ ទោះនៅក្នុងមជ្ឈដ្ធានលំបាកក៏ដោយ គេនៅតែទទួលបានជោគជ័យ ដោយសាយល់ច្បាស់ពីបច្ចេកទេសបញ្ចូលទឹក និងចេះធ្វើការងារសុវុឌ្ឍិកម្មធំៗ។