ជំពូកទី ២ មនុស្សតិចតូចរស់នៅមជ្ឍដ្ឋានគាបសង្កត់ពីធម្មជាតិ
មេរៀនទី ៤ មនុស្សក្នងមជ្ឈដ្ឋានប៉ូល
ពន្យល់ពាក្យ
· បង់គីស ៖ ផ្ទាំងទឹកកកដែលកើតនៅក្នុងមហាសមុទ្រមានកម្រាសពីរទៅបីម៉ែត្រ។
· អាយស៊្បែ ៖ ផ្ទាំទឹកកកទ្វីបធំៗប៉ុនភ្នំដែលដាច់ធ្លាក់ចេញពីទ្វីបអណ្ដែតក្នុងមហាសមុទ្រ។
· កាតឹបទឹកកក ៖ គម្របទឹកកកលើដី តំបន់ប៉ូលមានកម្រាសជាច្រើនពាន់ម៉ែត្រ។
· វាលទិនដ្រា ៖ វាលក្បែរប៉ូលឬនៅលើភ្នំខ្ពស់ៗគ្របដណ្ដប់ដោយស្មៅ និងរុក្ខជាតិតូចៗ(លីកែន ស្លែប៊ូឡូ សូល)។
· វស្សានរដូវ ៖ រដូវក្ដៅបំផុតនៅតំបន់ប៉ូល។
១. ទីតាំងភូមិសាស្រ្ត
១.១. អាកទិច
- តំបន់ប៉ូលខាងជើង ជាទីតាំងនៃមហាសមុទ្រទឹកកកអាកទិច ស្ថិតនៅជាប់ឆ្នេរខាងជើងនៃទ្វីបអឺរ៉ាស៊ី និងទ្វីបអាមេរិកភ្ជាប់មកមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីភិច និងមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិច ។ មហាសមុទ្រនេះមានផ្ទៃ១៣ ០០០ ០០០Km² តូចជាងមហាសមុទ្រដទៃទៀត ។
១.២. អង់តាកទិច
- ទ្វីបអង់តាកទិចជាមហាលំហទឹកកកស្ថិតនៅជុំវិញប៉ូលខាងត្បូង ។ ទ្វីបនេះស្ថិតនៅជាប់មហាសមុទ្រប៉ាស៊ីភិច មហាសមុទ្រអាត្លង់ទិច និងមហាសមុទ្រឥណ្ឌាមានផ្ទៃដីប្រហែលគ្នា និងទ្វីបអឺរ៉ុប១៤ ០០០ ០០០Km² ។ ទ្វីបនេះគ្របដណ្ដប់ទាំងស្រុងដោយទឹកកក និងកាតឹបទឹកកកធំជាងគេបង្អស់ ។ ទ្វីបនេះមានឈ្មោះម្យ៉ាងទៀតថា ទ្វីបពណ៌ស ។
២. ពិភពត្រជាក់
២.១. ពិភពមួយខ្សត់មនុស្ស
- តំបន់ប៉ូលទាំងពីរមានមនុស្សរស់នៅតិចជាង៧លាននាក់។ នៅតំបន់អាកទិចមានពួកអេស្គីម៉ូ ៣៨០,០០០នាក់ នៅភាគឧត្តរនៃប្រទេស កាណាដា និងកោះក្រូអិនឡិន ពូកឡាប៉ុងចំនួន៣៥០០នាក់ រស់នៅស្កង់ឌីណាវពួកសាម៉ូយ៉ែតនិងពួកយ៉ាគួតចំនួន៥ លាននាក់នៅអាកទិចរុស្ស៊ី ។ នៅទ្វីអង់តាកទិចគ្មានមនុស្សរស់នៅអចិន្ត្រៃយ៍ទេ មានតែក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តប៉ុន្មានពាន់នាក់ប៉ុណ្ណោះរស់នៅប្ដូរវេនគ្នា។
២.២. លក្ខណៈធម្មជាតិ
- ទ្វីបអង់តាកទិចនិងកោះក្រូអិនឡិនមានកម្រាស៤០០០m ។ បើសិនវារលាយគឺនីវ៉ូទឹកសមុទ្រនឹងឡើងលើស១០m។ ផ្ទាំងទឹកកកសាបធំៗដាច់ចេញពីផែនទឹកកក អណ្ដែតក្នុងមហាសមុទ្រ ហៅថាអាយស្ប៊ែអា បង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់នាវា។ បង់គីសជាផ្ទាំងទឹកកកប្រៃអណ្ដែតលើផ្ទៃមហាសមុទ្រ រារាំងដល់ការចូលចតនៃនាវានៅតាមឆ្នេរទ្វីប។
- ខែត្រជាក់បំផុតផ្ទៃមហាសមុទ្រគ្របដណ្ដប់ដោយផ្ទាំងបង់គីស។ ពួកអេស្គីម៉ូតែងចោះផ្ទាំងបង់គីស ដើម្បីស្ទួចត្រី ពេលបង់គីសរលាយទឹកសមុទ្រសម្បូរប្លង់តុងជាចំណីរសម្រាប់សត្វសមុទ្រ។ នៅតាមឆ្នេរអាកទិចពីខែមិថុនាដល់ខែកញ្ញាមានរុក្ខជាតិតូចៗ ដុះតិចលើវាលទុនដ្រាសម្រាប់ចិញ្ចឹមសត្វរ៉ែន។ ហើយសត្វការីប៊ូនៅកាណាដា។ តំបន់ប៉ូលគ្មានរដូវក្ដៅទេ។
២.៣. រាត្រីប៉ូល និងព្រះអាទិត្យកណ្ដាលអធ្រាត្រ
- មនុស្សតំបន់ប៉ូលត្រូវផ្សាំខ្លួនទៅនឹងរាត្រីប៉ូលដែលជាបាតុភូតកើតឡើងនាសិសិររដូវ ដោយសារព្រះអាទិត្យមិនបានរះជាច្រើនសប្តាហ៍។ ពេលនោះសកម្មភាពមនុស្សក៏ថយចុះដែរ ។ ផ្ទុយទៅវិញនៅវស្សារដូវព្រះអាទិត្យរះរហូតដោយវិលវល់នៅឯជើងមេឃ គឺជាបាតុភូតព្រះអាទិត្យកណ្តាលអធ្រាត្រ។ ក្នុងពេលនោះ សកម្មភាពមនុស្សមានការកើនឡើង ហើយក៏ជារយៈកាលនៃការរុករកធំៗនៅតំបន់ប៉ូលផងដែរ ។