(ជ៣) មេរៀនទី១៖ (សង្ខេបមេរៀន) កសិកម្មកម្ពុជា

សិក្សាពាក្យគន្លឹះ

   -   បច្ច័យ៖ ហេតុដែលមានអ្វីមួយ។
   -   កសិ-ឧស្សាហកម្ម៖ ការធ្វើកសិកម្មអតិផលដោយឈរលើមូលដ្ឋានយន្តូបនីយកម្ម ការប្រើប្រាស់ថ្នាំសម្លាប់សត្វល្អិតនិងជីគីមី ការកែលម្អរដីជួនកាលមានការធ្វើស្វ័យប្រវត្តិកម្មនូវការកែច្នៃផលិតផលសត្វ ឬរុក្ខជាតិ។
   -   GDP (=PIB): Gross Domestic Product: ផលិតផលក្នុងស្រុកសម្រាប់មនុស្សម្នាក់។
   -   កសិកម្មពនេចរ៖ កសិកម្មព្រៃដុត (ការកាប់ផ្តួលដើមឈើ ការដុត បន្ទាប់មកគេដាំដំណាំហើយ 3ឬ4 ឆ្នាំគេផ្លាស់ប្តូរទៅទីកន្លែងផ្សេងទៀត) ។
   -   គតិបណ្ឌិត៖ ប្រាជ្ញាញាណ​របស់អ្នកប្រាជ្ញ គំនិតត្រឹមត្រូវ។
   -   កាលានុវត្តភាព៖ ភាពមានឱកាសនឹងបំពេញការងារណាមួយជាក់លាក់។
   -   វារីវប្បកម្ម៖ ការចិញ្ចឹមត្រីសិប្បិសត្វ និងការដាំរុក្ខជាតិក្នុងទឹកទាំងក្នុងទឹកសាបនិងទឹកប្រៃ។
   -   សិប្បីសត្វ៖ ពពួកសត្វ ពហុកោសិកា មានគ្រោងឆ្អឹងក្រៅខ្លួន ធ្វើពីជាតិកំបោរដូចជា ខ្យង លៀស...។
   -   អន្តរអំពើ៖ អំពើលើគ្នាទៅវិញទៅមក។
   -   មច្ឆជាតិ៖ ពួកសត្វគ្រប់ប្រភេទដែលមានជីវិតរស់នៅក្នុងទឹក (ត្រី គ្រំ ខ្យង ខ្ចៅ...) ។
   -   អនុវិស័យ៖ វិស័យបន្ទាប់ដែលជួយធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចរីកចម្រើន។
   -   សម្បទានសេដ្ឋកិច្ច៖ ការផ្តល់សិទ្ធិពិសេសក្នុងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដល់ក្រុមហ៊ុនណាមួយដោយប្រគល់ទ្រព្យកម្មសិទ្ធិរដ្ឋជាទុនក្នុងរយៈពេលមួយមានកំណត់ដើម្បីបង្ករការចូលរួមអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចជាតិ។

   +   វិស័យសំខាន់ៗ ក្នុងសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាមាន ៥ គឺ៖
        -   វិស័យកសិកម្ម
        -   វិស័យឧស្សាហកម្ម
        -   វិគមនាគមន៍
        -   វិស័យពាណិជ្ជកម្ម
        -   វិស័យទេសចរណ៍។

   +   ក្នុងចំណោមវិស័យទាំងនេះ មានតែវិស័យកសិកម្មទេដែលផ្តល់ការងារជូនប្រជាជនកម្ពុជាបានច្រើនជាងគេដោយ សារតែ៖
         -   វិស័យនេះបានផ្តល់ការងារដល់ប្រជាជនកម្ពុជារហូតដល់ ៧២.៣០%
         -   សណ្ឋានដីប្រទេសកម្ពុជាមានលក្ខណៈអនុគ្រោះដល់វិស័យនេះ ពោលគឺសម្បូរទៅដោយវាលទំនាប និងខ្ពង់រាបទាបៗប្រកបដោយជីជាតិល្អសម្រាប់ការដាំដុះ ការចិញ្ចឹមសត្វ និងព្រៃឈើ។
         -   ប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតក្នុងតំបន់ត្រូពិចដែលមានអាកាសធាតុក្តៅហើយសើមដោយទទួលនូវរបបខ្យល់មូសុងមានភ្លៀងធ្លាក់ច្រើន និងមានកំដៅគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការដាំដុះ ការចិញ្ចឹមសត្វ និង ព្រៃឈើ។
         -   ប្រទេសកម្ពុជាសម្បូរផ្លូវទឹកដែលអនុគ្រោះដល់ការដាំដុះ ការចិញ្ចឹមសត្វ និងការនេសាទ។
         -   វិស័យកសិកម្មត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកំណត់ជាមុខព្រួញដ៏សំខាន់នៃសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។

១. វិស័យកសិកម្ម

   +   អត្រាភាគរយនៃប្រព័ន្ធផលិតកម្មកសិកម្មនៅប្រទេសកម្ពុជាក្នុងសេដ្ឋកិច្ចរួមមាន៖
        -   ដំណាំ (៥២.៧%)
        -   ការនេសាទ (២៥%)
        -   ការចិញ្ចឹមសត្វ (១៥.៥%)
        -   ព្រៃឈើ (៦.៨%)

         បច្ចុប្បន្ននេះ អត្រាភាគរយនៃGDP ផ្នែកកសិកម្មនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាមាននិន្នាការថយចុះ។ ការថយចុះនេះ គឺ  បណ្តាលមកពីការប្រកួតប្រជែង និងការរីកចម្រើននៃវិស័យ ២ ផ្សេងទៀតគឺ វិស័យឧស្សាហកម្ម និងវិស័យទេសចរណ៍។ ការរីកចម្រើន និងការប្រកួតប្រជែងនៃវិស័យទាំង ២នេះ បានធ្វើឱ្យ GDP ផ្នែកកសិកម្មនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាមាននិន្នាការថយចុះ។
   +   បច្ចុប្បន្ននេះដែរ កសិកម្មនៅប្រទេសកម្ពុជាយើងបានជួបប្រទះនូវបញ្ហាជាច្រើនចំពោះមុខដូចជា៖
        -   បញ្ហាកង្វះប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្ត
        -   បញ្ហាដីខ្សោះជីជាតិ និងដីជាប់ជាចម្ការមីន
        -   បញ្ហាកង្វះការប្រើយន្តកម្មក្នុងវិស័យកសិកម្ម (ប្រើប្រាស់ឧបករណ៍បុរាណ)
        -   បញ្ហាកង្វះគីមីកម្ម និងការប្រើប្រាស់មិនបានត្រឹមត្រូវ
        -   បញ្ហាកង្វះបច្ចេកទេសកសិកម្ម (ការបង្កាត់ពូជ ទីពិសោធន៍ពូជ)
        -   បញ្ហាកង្វះការថែទាំ
        -   បញ្ហាប្រជាជនកង្វះចំណេះដឹងក្នុងការធ្វើកសិកម្ម
        -   បញ្ហាកង្វះអ្នកជំនាញក្នុងការធ្វើកសិកម្ម
        -   បញ្ហាកង្វះទីផ្សារសម្រាប់ផលិតផលកសិកម្ម។

២. ប្រភេទកសិករ

   +   ជាទូទៅ គេចែកកសិករនៅប្រទេសកម្ពុជាជា ៤ ប្រភេទ ដែលរួមមានដូចខាងក្រោម៖
         -   កសិករផលិតស្រូវ ឬអ្នកស្រែ៖ កសិករប្រភេទនេះនិយមដាំស្រូវនៅលើដីទំនាប។ ក្រៅពីនេះ  គេមានការងារផ្សេងៗទៀតដូចជា ឡើងត្នោត ចិញ្ចឹមសត្វ និងនេសាទជាដើម។
         -   កសិករនៅតំបន់ខ្ពស់៖ កសិករប្រភេទនេះគេដាំដំណាំជាអចិន្ត្រៃយ៍ដូចជា ពោត សណ្តែក ល្ង ជាដើម។ ក្រៅពី នេះ គេធ្វើស្រែប្រដេញទឹក និងចិញ្ចឹមសត្វ។
         -   កសិករធ្វើចម្ការ ឬមិនធ្វើស្រែ៖ កសិករប្រភេទនេះគេដាំដំណាំផ្សេងៗនៅតាមមាត់ទន្លេ ស្ទឹង និងដីទួលខ្ពស់ដូចជា ថ្នាំជក់ ពោត សណ្តែក បន្លែ និងផ្កាជាដើម។
         -   កសិករភូមិឥសាន្ត និងតំបន់ភ្នំ៖ កសិករប្រភេទនេះគេច្រើនធ្វើដំណាំព្រៃដុតដូចជា គេដាំស្រូវ គេដាំពោត និងគេដាំប្រភេទរុក្ខជាតិមើមផ្សេងៗទៀត។

   +   ជារួម ស្ត្រីនៅប្រទេសកម្ពុជាតែងតែមានតួនាទីជាច្រើនក្នុងវិស័យកសិកម្មដូចជា៖
         -   ដាំដំណាំ
         -   ប្រមូលផលដំណាំ
         -   មើលថែទាំសត្វពាហនៈ
         -   ភ្ជួររាស់ដីស្រែចម្ការ
         -   លក់ផលិតផលនៅទីផ្សារ។

៣. ប្រព័ន្ធផលិតកម្ម

   +   ប្រព័ន្ធផលិតកម្មកសិកម្មនៅប្រទេសកម្ពុជារួមមានដំណាំ៖
         -   ដំណាំស្រូវ
         -   ដំណាំកៅស៊ូ
         -   ដំណាំផ្សេងៗទៀត។

   +   ការចិញ្ចឹមសត្វ៖
         -   ការចិញ្ចឹមសត្វលើគោក
         -   ការចិញ្ចឹមសត្វក្នុងទឹក។

   +   ការនេសាទ៖
        -   ការនេសាទទឹកសាប
        -   ការនេសាទទឹកប្រៃ។

   +   ព្រៃឈើ៖
        -   ផលិតផលឈើ
        -   អនុផលព្រៃឈើ
        -   សត្វព្រៃ។

   +   ជាទូទៅ គេចែកប្រព័ន្ធផលិតកម្មស្រូវនៅប្រទេសកម្ពុជាជា ៣ ប្រភេទ ដែលរួមមានដូចខាងក្រោម៖
         -   ស្រូវប្រាំង៖ ភាគច្រើនគេដាំប្រភេទស្រូវប្រាំងនៅតំបន់ក្បែរមាត់បឹង មាត់ព្រែក មាត់ទន្លេ និងមាត់ស្ទឹងជាដើម។ គេដាំស្រូវប្រភេទនេះនៅរដូវទឹកសម្រកចាប់ពីខែវិច្ឆិកាដល់ខែមេសា។
         -   ស្រូវវស្សា៖ គេដាំស្រូវប្រភេទនេះនៅទូទាំងប្រទេសនៅលើវាលទំនាបតាមជ្រលងទន្លេនៃប្រទេសកម្ពុជា។ គេដាំស្រូវប្រភេទនេះចាប់ពីខែឧសភាដល់ខែតុលា។
         -   ស្រូវឡើងទឹក៖ ស្រូវប្រភេទនេះច្រើនជាប្រភេទស្រូវធ្ងន់ (ពី ៨ ទៅ ៩ ខែ) ហើយភាគច្រើនត្រូវបានគេដាំនៅជុំវិញបឹងទន្លេសាប និងកំហូងនានាតាមបណ្តោយទន្លេមេគង្គ។

   +  ដំណាំដែលសំខាន់ជាងគេនៅប្រទេសកម្ពុជាគឺដំណាំស្រូវពីព្រោះ ៖
         -   ផ្ទៃដីដំដុះ ៩០% ត្រូវបានគេដាំស្រូវ
         -   ប្រជាជនកម្ពុជាយកស្រូវធ្វើជាអាហារមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន
         -   សណ្ឋានដីប្រទេសកម្ពុជាសម្បូរទំនាប និងខ្ពង់រាបទាបៗ ហើយជាដីប្រកបដោយជីជាតិដែលអនុគ្រោះដល់ការ ដាំស្រូវ។
         -   ប្រទេសកម្ពុជាមានអាកាសធាតុក្តៅ ហើយសើមមានរដូវពីរច្បាស់លាស់ គឺរដូវប្រាំង និងរដូវវស្សាមានភ្លៀងធ្លាក់កន្លះឆ្នាំ និងរាំងកន្លះឆ្នាំ និងមានកំដៅគ្រប់គ្រាន់ដែលអនុគ្រោះដល់ដំណាំស្រូវ។
         -   ប្រទេសកម្ពុជាសម្បូរផ្លូវទឹកដែលអនុគ្រោះដល់ការបាចបញ្ចូលស្រែនៅពេលដែលមានគ្រោះរាំងស្ងួត​និងនៅរដូវប្រាំង។

   +   កៅស៊ូមានប្រភពកំណើតនៅប្រទេសប្រេស៊ីល និងត្រូវបាននាំចូលមកប្រទេសកម្ពុជាដោយក្រុមហ៊ុនបារាំងនៅឆ្នាំ ១៩២០។ ដំណាំកៅស៊ូនៅប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេដាំនៅតំបន់ដីក្រហម និងប្រភេទដីផ្សេងទៀតនៅក្នុងបណ្តាខេត្តមួយចំនួនដូចជា៖
         -   ខេត្តកំពង់ចាម         ខេត្តក្រចេះ                ខេត្តរតនគីរី             ខេត្តព្រះសីហនុ
         -   ខេត្តស្ទឹងត្រែង         ខេត្តមណ្ឌលគីរី           ខេត្តសៀមរាប          ខេត្តកំពង់ធំ
         -   ខេត្តព្រះវិហារ          ខេត្តពោធិ៍សាត់           ខេត្តបាត់ដំបង          ខេត្តប៉ៃលិន។

   +   ជាទូទៅផ្ទដីដាំកៅស៊ូនៅប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេចែកចេញជា ៣ ប្រភេទ ដែលរួមមានដូចជា៖
         -   ដីដាំកៅស៊ូសម្រាប់កសិកម្ម
         -   ដីដាំកៅស៊ូសម្រាប់ក្រុមហ៊ុនសម្បទាន
         -   ដីដាំកៅស៊ូសម្រាប់ជាលក្ខណៈគ្រួសារ។

   +   ជារួម ដំណាំកៅស៊ូផ្តល់នូវសារៈសំខាន់ជាច្រើនដល់សេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងបរិស្ថានដូចជា៖
        -   ជួយទ្រទ្រង់លំនឹងជញ្ជីងពាណិជ្ជកម្ម
        -   ជួយជម្រុញឱ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិ
        -   ជួយទ្រទ្រង់លំនឹងសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារ
        -   ផ្តល់ការងារដល់ប្រជាជន
        -   ជួយលើកស្ទួយកម្រិតជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជន
        -   ផ្តល់នូវផលិតផលដើមសម្រាប់ឧស្សាហកម្ម
        -   ផ្តល់នូវផលិតផលដើមសម្រាប់នាំចេញ។

   +   ចំពោះសង្គម៖
        -   ជួយកាត់បន្ថយចលនាបំលាស់លំនៅរបស់ប្រជាជន
        -   ជួយកាត់បន្ថយនូវអត្រាអត់ការងាររបស់ប្រជាជន
        -   ចូលរួមចំណែកក្នុងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាជន
        -   ជួយកាត់បន្ថយបញ្ហាសង្គមផ្សេងៗដូចជាចោរកម្ម និងពេស្យាចារជាដើម។

   +   ចំពោះបរិស្ថាន៖
        -   ការពារសំណឹកដី
        -   ការពារការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ
        -   ការពារការឡើងកំដៅនៃផែនដី
        -   ផ្តល់នូវគម្របបៃតងរបស់ធម្មជាតិ
        -   កាត់បន្ថយនូវការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើសម្រាប់ធ្វើអុស ព្រោះកៅស៊ូផ្តល់នូវអុសដុតជំនួសព្រៃឈើ។

   +   ដំណាំផ្សេងៗទៀតនៅប្រទេសកម្ពុជារួមមាន៖
        -   ដំណាំរួមផ្សំ៖ ដំណាំប្រភេទនេះរួមមានដូចជា ដំណាំពោត ដំណាំដំឡូងឈើ ដំណាំដំឡូងជ្វា ដំណាំបន្លែ និងដំណាំសណ្តែកបាយជាដើម។
        -   ដំណាំឧស្សាហកម្ម៖ ដំណាំប្រភេទនេះរួមមានដូចជា ដំណាំសណ្តែកដី ដំណាំសណ្តែកសៀង ដំណាំល្ង ដំណាំក្រចៅ ដំណាំអំពៅ និងដំណាំថ្នាំជក់ជាដើម។

   +   ការចិញ្ចឹមសត្វនៅប្រទេសកម្ពុជាយើងនាពេលបច្ចុប្បន្ននៅមានលក្ខណៈអន់ថយ ឬមិនទាន់មានភាពជឿនលឿននៅឡើយនោះទេពីព្រោះ ៖
        -   ការចិញ្ចឹមសត្វភាគច្រើនមានលក្ខណៈជាគ្រួសារ
        -   ការចិញ្ចឹមសត្វមានទ្រង់ទ្រាយតូចតាច
        -   មានការប្រើប្រាស់ដើមទុនតិច
        -   ចិញ្ចឹមសត្វបម្រើឱ្យតែវិស័យកសិកម្មប៉ុណ្ណោះ មិនបម្រើឱ្យវិស័យឧស្សាហកម្ម
        -   ប្រជាកសិករភាគច្រើនខ្វះជំនាញក្នុងការចិញ្ចឹមសត្វ
        -   ការចិញ្ចឹមសត្វទទួលបានទិន្នផលទាបនៅឡើយ។

   +   នៅប្រទេសកម្ពុជាខេត្តដែលចិញ្ចឹមគោច្រើនជាងគេរួមមាន៖
        -   ខេត្តកំពង់ស្ពឺ 
        -   ខេត្តកំពង់ចាម
        -   ខេត្តតាកែវ
        -   ខេត្តព្រៃវែង
        -   ខេត្តកំពង់ធំ
        -   ខេត្តសៀមរាប
        -   ខេត្តកំពត។

   +   ដោយឡែក ខេត្តដែលចិញ្ចឹមក្របីច្រើនជាងគេនៅប្រទេសកម្ពុជារួមមាន៖
        -   ខេត្តស្វាយរៀង
        -   ខេត្តពោធិ៍សាត់
        -   ខេត្តព្រៃវែង
        -   ខេត្តកំពង់ចាម
        -   ខេត្តកំពង់ធំ
        -   ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង
        -   ខេត្តក្រចេះ។

   +   នៅប្រទេសកម្ពុជាមុនឆ្នាំ ១៩៧០ ឬមុនសង្គ្រាមសម្បូរត្រីទឹកសាបណាស់ពីព្រោះ៖
        -   សម្បូរព្រៃលិចទឹក
        -   អាកាសធាតុអនុគ្រោះ
        -   របបទឹកឡើង និងស្រកមានភាពទៀងទាត់
        -   មានបទល្មើសនេសាទតិចតួច
        -   មានកំណើនប្រជាជនយឺត
        -   ការអនុវត្តច្បាប់មានប្រសិទ្ធភាព។

   +   បច្ចុប្បន្ននេះ បរិមាណត្រីទឹកសាបនៅប្រទេសកម្ពុជាមានការថយចុះយ៉ាងខ្លាំងពីព្រោះ៖
        -   មានកំណើនប្រជាជនខ្ពស់
        -   កំណើនការកាប់បំផ្លាញព្រៃលិចទឹកដែលជាជម្រករបស់ត្រី
        -   កំណើនដីមមោកនៅតាមបាតប្រភពផ្លូវទឹក
        -   ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ
        -   ការប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមីក្នុងកសិកម្ម
        -   កំណើនការលើកទប់ទំនប់នៅតាមផ្លូវទឹក
        -   ការនេសាទដោយប្រើឧបករណ៍បច្ចេកទេសទំនើប
        -   ការកើនឡើងនូវបទល្មើសនេសាទដូចជា ការដាក់គ្រាប់បែក ការនេសាទនៅរដូវត្រីពង ការប្រើស្បៃញឹក
        -   ការអនុវត្តច្បាប់នេសាទមិនមានប្រសិទ្ធភាព។

         បច្ចុប្បន្ននេះ ព្រៃឈើនៅប្រទេសកម្ពុជាមានលក្ខណៈ ឬស្ថានភាពថយចុះគួរឱ្យកត់សម្គាល់។ នៅឆ្នាំ១៩៦០ កម្ពុជាមានព្រៃឈើ ៧៣% មកដល់ឆ្នាំ១៩៨០ ព្រៃឈើកម្ពុជានៅសល់ប្រហែល ៥០% នៅឆ្នាំ១៩៨៩ ព្រៃឈើកម្ពុជានៅសល់ ៤១.៧% និងនៅពេលបច្ចុប្បន្នព្រៃឈើកម្ពុជានៅសល់មិនដល់ ៤០% ទេហើយនៅតែបន្តថយចុះជាលំដាប់។

   +   ការថយចុះនៃព្រៃឈើនៅកម្ពុជា ឬការបាត់បង់ព្រៃឈើនៅកម្ពុជានេះបណ្តាលមកពីមូលហេតុមួយចំនួនដូចជា៖
        -   កំណើនខ្ពស់នៃប្រជាជនកម្ពុជាដែលនាំឱ្យមានកំណើនតម្រូវការដូចជា៖
        -    ផ្ទៃដីកសិកម្ម
        -   សំណង់លំនៅស្ថាន
        -   កំណើននូវអុស និងធ្យូងសម្រាប់ដុត
        -    កំណើននូវតម្រូវការឈើសម្រាប់ប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ
        -   ការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្ម
        -   ការអភិវឌ្ឍផ្លូវថ្នល់
        -   ការធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែ និងការផ្តល់ដីព្រៃសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច
        -   ការធ្វើអាជីវកម្មព្រៃឈើ ក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំបែបអនាធិបតេយ្យ
        -   ការដុតព្រៃយកដីធ្វើកសិកម្ម
        -   សង្រ្គាមនៅប្រទេសកម្ពុជា
        -   ការអនុវត្តច្បាប់ការពារព្រៃឈើមិនមានប្រសិទ្ធភាព
        -   ប៉ុន្តែទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ រាជរដ្ឋាភិបាលរបស់យើងមានគោលនយោបាយជាច្រើនដើម្បីការពារ និងថែរក្សា ព្រៃឈើនៅ។

   +   ប្រទេសកម្ពុជាយើងដូចជា៖
        -   បង្កើតតំបន់ការពារធម្មជាតិ
        -   បង្កើតសហគមន៍ព្រៃឈើ
        -   បោះបង្គោលព្រំដែនព្រៃឈើការពារ
        -   ស្រាវជ្រាវ និងអភិរក្សសត្វព្រៃ
        -   ដាំដើមឈើឡើងវិញ
        -   សហការជាមួយអង្គការជាតិ និងអន្តរជាតិដើម្បីការពារព្រៃឈើ។

៤. ទំនាក់ទំនងរវាងការដាំដុះ អាជីវកម្មព្រៃឈើ និងការនេសាទ

         ជាទូទៅ ការដាំដុះ ការធ្វើអាជីវកម្មព្រៃឈើ និងការនេសាទតែងតែមានទំនាក់ទំនងនឹងគ្នាជានិច្ចដោយមិនអាចកាត់ផ្តាច់ពីគ្នាបាន ពោលគឺវាតែងតែមានអន្តរអំពើលើគ្នាទៅវិញទៅមក។ ប្រសិនបើមនុស្សពង្រីកផលិតកម្ម  ឬធ្វើអាជីវកម្មដោយមិនបានយកចិត្តទុកដាក់ដល់ទំនាក់ទំនងរវាងងធាតុគន្លឹះទាំងបីនេះទេ នោះវានឹងឈានទៅរកការបំផ្លាញបរិស្ថានកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើងៗ។ នេះមានន័យថា ប្រសិនបើមនុស្សធ្វើការដាំដុះដោយប្រើថ្នាំគីមី វានឹងនាំឱ្យមានការបំពុលទឹកដែលជាមូលហេតុនាំឱ្យបាត់បង់នូវប្រភេទត្រី និងធ្វើឱ្យទិន្នផលត្រីក៏ធ្លាក់ចុះផងដែរ។ ប្រសិនបើមនុស្សធ្វើការពង្រីកផ្ទៃដីដាំដុះដោយការរុករានដីព្រៃវានឹងនាំឱ្យមានការបាត់បង់ព្រៃឈើ និងនាំឱ្យមានការចុះរាក់នៃប្រភពទឹក ដែលជាមូលហេតុនាំឱ្យមានការបំពុលទឹក និងការចុះរាក់នៃប្រភពទឹកដែលជាលទ្ធផលនាំឱ្យទិន្នផលត្រីក៏មានការថយចុះផងដែរ។

   +   ជាទូទៅ កសិកម្មមានតួនាទី និងផ្តល់នូវសារៈសំខាន់ជាច្រើនដល់សង្គមកម្ពុជាដូចជា៖
        -   ផ្តល់នូវកំណើនផលិតផលសរុបក្នុងសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា
        -   ជួយទ្រទ្រង់ដល់លំនឹងនៃជញ្ជីងពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា
        -   ជួយជម្រុញឱ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាមានកំណើន
        -   ផ្តល់នូវផលិតផលលើសសម្រាប់នាំចេញ
        -   ផ្តល់នូវរូបធាតុដើមសម្រាប់នាំចេញ
        -   ផ្តល់ការងារដល់ប្រជាជនកម្ពុជា
        -   ចូលរួមចំណែកក្នុងការកាត់បន្ថយចលនាបំលាស់នៅនៃប្រជាជនកម្ពុជា
        -   ផ្តល់ស្បៀងអាហារដល់ប្រជាជនបរិភោគ
        -   ផ្តល់សំណល់សម្រាប់ការចិញ្ចឹមសត្វ
        -   ផ្តល់ស្បៀងបម្រុងសម្រាប់កងទ័ព។