(ជ៣) មេរៀនទី៥៖ (សង្ខេបមេរៀន) ទេសចរកម្ពុជា

សិក្សាពាក្យគន្លឹះ

​​   -   ទេសចរណ៍៖ ជាកម្រងសកម្មភាពដែលទាក់ទងនឹងការផ្លាស់ប្តូរទីកន្លែងនៃទេសចរក្នុងការធ្វើដំណើរ​កំសាន្ត។
   -   ទេសចរ៖ មនុស្សដែលផ្លាស់ទីកន្លែងធ្វើដំណើរកំសាន្តសប្បាយ។
   -   តំបន់អេកូរទេសចរណ៍៖ តំបន់ទេសចរណ៍ធម្មជាតិ ទាក់ទងនឹងភាវៈរស់ (សត្វ-រុក្ខជាតិ) ។
   -   មគ្គុទេ្ទសក៍៖ អ្នកនាំផ្លូវ។
   -   ឧទ្យានជាតិ៖ តំបន់ធម្មជាតិបង្កើតឡើងដោយច្បាប់ មានទេសភាពតម្លៃវិទ្យាសាស្រ្តអប់រំ និងសម្រាកកំសាន្ត។

១. ទេសចរណ៍កម្ពុជា

         វិស័យទេសចរណ៍ គឺជាមុខរបរជំនួញមួយប្រភេទ ដែលទាក់ទងទៅនឹងការទស្សនាផ្សេងៗ ដោយមានការផ្គត់ផ្គង់នូវ សេវាស្នាក់នៅ និងការហូបចុកផងដែរ។ ទេសចរណ៍នៅប្រទេសកម្ពុជាមាន ២ ប្រភេទសំខាន់គឺ៖
   +   ទេសចរណ៍វប្បធម៌
   +   និងទេសចរណ៍ធម្មជាតិ។

         ជាទូទៅ គេចាត់ទុកវិស័យទេសចរណ៍ជាឧស្សាហកម្មគ្មានផ្សែង ពីព្រោះវិស័យនេះបានផ្តល់សារៈប្រយោជន៍ជាច្រើន ដូចវិស័យឧស្សាហកម្មផងដែរ ដោយរួមមានដូចជា ការផ្តល់នូវការងារ ការផ្តល់នូវកំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិ និងគ្រួសារ ការលើក ស្ទួតកម្រិតជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជន ការរក្សាលំនឹងជញ្ជីងពាណិជ្ជកម្ម និងការចូលរួមចំណែកកាត់បន្ថយនូវភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាជន ប៉ុន្តែមិនបានឆ្លងកាត់នូវសំណុំបច្ចេកទេស ដែលនាំឱ្យមានផ្សែងដូចវិស័យឧស្សាហកម្មឡើយ។

២. តួនាទីនៃវិស័យទេសចរណ៍ក្នុងសេដ្ឋកិច្ចជាតិ

   +   ទីផ្សារទេសចរណ៍ទាំង ១០ របស់ប្រទេសកម្ពុជារួមមានដូចជា៖
        •   ប្រទេសកូរ៉េ
        •    ប្រទេសវៀតណាម
        •   ប្រទេសជប៉ុន
        •   ប្រទេសអាមេរិច
        •    ប្រទេសចិន
        •   ប្រទេសថៃ
        •   ប្រទេសអង់គ្លេស
        •    ប្រទេសបារាំង
        •   ប្រទេសអូស្រ្តាលី
        •   ប្រទេសតៃវ៉ាន់។

         ក្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសទាំងនេះ ទេសចរដែលមកទស្សនាប្រទេសកម្ពុជាមានកំណើនខ្ពស់ជាងគេ គឺទេសចរមក ពីប្រទេស វៀតណាម ពីព្រោះគេឃើញមានចំនួន ២០៩ ៥១៦នាក់ ដែលបានកើនឡើងរហូតដល់ ៦៧% ដោយសារតែប្រទេស វៀតណាមមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រទេសកម្ពុជា និងមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេសកម្ពុជា ទាំងផ្លូវគោក និងផ្លូវទឹក។
         បានជាភ្ញៀវទេសចរចូលមកទស្សនាប្រទេសកម្ពុជាយើងមានចំនួនច្រើន ពីព្រោះដោយសារតែប្រទេសយើងសម្បូរទៅដោយរមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ដូចជា រម្មណីដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិ រម្មណីយដ្ឋានទេសចរណ៍វប្បធម៌ រមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្រ្ត និងសម្បូរប្រាសាទបុរាណ។ ម្យ៉ាងទៀត ដោយសារតែពួកគេចង់មកផ្សព្វផ្សាយសាសនា មកមើលស្ថានភាពស្រុកខ្មែរ ដើម្បីធ្វើជំនួញ បង្កើតរោងចក្រ អាគារពាណិជ្ជកម្ម និងមកធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវពីទំនៀមទំលាប់ខ្មែរជាដើម។

   +   ច្រកអន្តរជាតិសំខាន់ៗ ដែលអ្នកទេសចរអន្តរជាតិចូលមកទស្សនាប្រទេសកម្ពុជារួមមានដូចខាងក្រោម៖
        -   ច្រកប្រទេសវៀតណាម ទាំងផ្លូវទឹក ផ្លូវគោក និងផ្លូវអាកាស
        -   ច្រកប្រទេសថៃ ទាំងផ្លូវទឹក ផ្លូវគោក និងផ្លូវអាកាស
        -   ច្រកប្រទេសឡាវ ទាំងផ្លូវទឹក ផ្លូវគោក និងផ្លូវអាកាស
        -   ក្រៅពីនេះ មាចច្រកសំខាន់ៗជាច្រើនទៀតដូចជា ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ប្រទេសឹង្ហបុរី ប្រទេសចិន ប្រទេសជប៉ុន ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង និងប្រទេសតៃវ៉ាន់ជាដើម។
        -   វិស័យទេសចរណ៍មានតួនាទី និងសារៈសំខាន់ចំពោះសង្គម សេដ្ឋកិច្ច និងបរិស្ថាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដូចជា៖
             •   ចំពោះសង្គម
                   -   ជួយថែរក្សាធនធានវប្បធម៌ដូចជា សិល្បៈ ទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី ភាសា.....
                   -   ជួយថែរក្សាកែរតំណែលប្រវត្តិសាស្រ្ត និងប្រសាទបុរាណ
                   -   ជួយឱ្យប្រទេសកម្ពុជាផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌ជាមួយបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗ
                   -   ជួយកាត់បន្ថយអត្រាចំណាកស្រុករបស់ប្រជាជនកម្ពុជា
                   -   ធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជាមានកិត្តិសព័្ទល្បីល្បាញនៅលើពិភពលោក។

              •   ចំពោះសេដ្ឋកិច្ច
                   -   ផ្តល់ការងារដល់ប្រជាជនកម្ពុជា
                   -   ផ្តល់នូវប្រាក់ចំណូលចូលថវិកាជាតិ
                   -   ផ្តល់ប្រាក់ចំណូលដល់ប្រជាជនកម្ពុជា
                   -   ធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជាមានការរីកចម្រើន
                   -   លើកស្ទួយជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា
                   -   ជួយឱ្យវិស័យផ្សេងៗទៀតមានការរីកចម្រើន។

              •   ចំពោះបរិស្ថាន
                   -   ជួយសម្អាតបរិស្ថាន
                   -   ជួយថែរក្សា និងការពារសត្វព្រៃ
                   -   ជួយថែរក្សា និងការពារព្រៃឈើ
                   -   ជួយថែរក្សា និងអនាម័យក្នុងតំបន់ទេសចរណ៍។

   +   ការងារ ដែលប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានពីវិស័យទេសចរណ៍រួមមាន៖
         •   ការងារក្នុងវិស័យសេវាកម្ម៖
              -   ការងារក្នុងសណ្ឋាគារ ផ្ទះសំណាក់ ផ្ទះសំណាក់ទី ២ ម៉ូតែល....
              -   ការងារជាអ្នកដឹកជញ្ជូន (រថយន្ត ម៉ូតូ កង់ រទេះសេះ រទេះគោ ដំរី...)
              -   ការងារជាអ្នកផ្គត់ផ្គង់ចំណីអាហារ (ភោជនីយដ្ឋាន ហាងបាយ ហាងកាហ្វេ...)
              -   ការងារជាមគ្គុទេសក៍ទេសចរណ៍
              -   ការងារជាទីភ្នាក់ងារទេសចរណ៍
              -   ការងារក្នុងមហាវិទ្យាល័យទេសចរណ៍។

         •   ការងារក្នុងវិស័យកសិកម្ម៖
              -   ការងារជាអ្នកដាំដាំណាំ
              -   ការងារជាអ្នកចិញ្ចឹមសត្វ
              -   ការងារអ្នកនេសាទ។

         •​​   ការងារក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម និងសិប្បកម្ម និងពាណិជ្ជកម្ម៖
              -   ការងារជាអ្នកផលិតទំនិញ ឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ និងវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍
              -   ការងារជាអ្នកលក់ដូរ។

         ជាទូទៅផលិតកម្មក្នុងវិស័យកសិកម្មអាចបម្រើផលប្រយោជន៍ដល់វិស័យទេសចរណ៍បាន តាមរយៈយន្តការ និងចលនាភូមិមួយផលិតផលមួយ ពីព្រោះនៅពេលដែលវិស័យកសិកម្មមានសកម្មភាពផុសផុលដូចជា ការដាំដុះបន្លែបង្ការ ផ្លែឈើ ដោយមិនចាំបាច់ប្រើប្រាស់ជីគីមី សាច់ និងស៊ុតនោះ គឺវាជួយផ្គត់ផ្គង់ដល់ការហូបចុករបស់ភ្ញៀវទេសចរ ក្នុងវិស័យទេសចរណ៍។

៣. ភោគទ្រព្យទេសចរណ៍

   +   ភោគទ្រព្យទេសចរណ៍នៅប្រទេសកម្ពុជាមាន ៣ ប្រភេទ គឺ៖
         -   ភោគទ្រព្យទេសចរណ៍វប្បធម៌ ៖ រួមមានសម្បត្តិវប្បធម៌ និងប្រវត្តិសាស្រ្តដូចជា ប្រាសាទអង្គរវត្ត ប្រាសាទព្រះវិហារ ប្រាសាទបាយ័ន បា្រសាទតាព្រហ្មណ៍ ប្រាសាទនានា សារៈមន្ទីរជាតិ សារៈមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង សារៈមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ជើងឯក វត្តភ្នំ វត្តព្រះកែវមរតកត វត្តប្រាក់ ភ្នំឧត្តុង្គ ភ្នំបូកគោ ភ្លេងប្រពៃណី របាំ ជនជាតិភាគតិច របាំ ចម្លាក់ សិប្បកម្មប្រពៃណី វត្តអារាម ភ្នំរាប...។
          -   ភោគទ្រព្យធម្មជាតិ ៖ រួមមានដូចជា សមុទ្រ ទន្លេ បឹង ទឹកធ្លាក់ ភ្នំ ព្រៃឈើ សត្វព្រៃ កោះនានា ឆ្នេរខ្សាច់ ទឹកជួរ ទេសភាពធម្មជាតិ....។
          -   ភោគទ្រព្យទេសចរណ៍កែច្នៃ ៖ រួមមានដូចជា ភូមិវប្បធម៌ ការប្រកួតកីឡា ពិធីបុណ្យអុំទូក ពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័ល...។

   +   ដើម្បីទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ ឬអភិវឌ្ឍន៍វិស័យទេសចរណ៍ឱ្យមានការរីកចម្រើន យើងត្រូវ៖
         -   រៀបចំសង្គមឱ្យមានស្ថេរភាព និងមានសន្តិសុខសង្គម
         -   រក្សាសុវត្ថិភាពអ្នកទេសចរ
         -   រៀបចំអភិវឌ្ឍន៍ផ្លូវថ្នល់ និងជួសជុលផ្លូវគមនាគមន៍
         -   អនុវត្តន៍គោលនយោបាយបើកចំហជើងមេឃ
         -   រៀបចំ និងបង្កើតរមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ឱ្យបានច្រើន
         -   ផ្សព្វផ្សាយពីរមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ឱ្យបានទូលំទូលាយ
         -   ថែរក្សាសត្វព្រៃ និងព្រៃឈើឱ្យបានគង់វង់
         -   ថែរក្សាប្រាសាទបុរាណ និងរមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្រ្តឱ្យបានគង់វង់
         -   ថែរក្សាទំលៀមទំលាប់ប្រពៃណីបានឱ្យគង់វង់
         -   ថែរក្សាសុខភាពបរិស្ថាន និងអនាម័យ
         -   រៀបចំសេវាស្នាក់នៅ និងកន្លែងហូបចុកឱ្យបានសម្បូរបែប
         -   រៀបចំទីក្រុងឱ្យបានស្អាត ប្រកបដោយសណ្តាប់ធ្នាប់ និងអនាម័យ
         -   អភិវឌ្ឍន៍វិស័យកសិកម្ម ឧស្សាហកម្ម និងសិប្បកម្មឱ្យបានរីកចម្រើន
         -   បណ្តុះបណ្តាលមគ្គុទេសក៍ទេសចរណ៍ឱ្យបានច្រើន
         -   បញ្ចុះតម្លៃសម្បុត និងពន្ធគយ។

        បច្ចុប្បន្ននេះ ទោះបីប្រទេសកម្ពុជាយើងសម្បូរទៅដោយសម្បត្តិទេសចរណ៍ធម្មជាតិ សម្បត្តិទេសចរណ៍វប្បធម៌ និងសម្បត្តិទេសចរណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្តជាច្រើន បើប្រៀបធៀបនឹងបណ្តាប្រទេសនៅភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ក៏ដោយ ក៏វិស័យទេសចរ ណ៍នៅប្រទេសយើងនៅមិនទាន់មានការរីកចម្រើនដូចបណ្តាប្រទេសទាំងនោះនៅឡើយ ពីព្រោះ ៖
         -   ប្រទេសយើងមានសង្គ្រាមស៊ីវិលរ៉ាំរ៉ៃអស់រយៈពេលជាង ២០ ឆ្នាំ
         -   សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសយើងនៅមានភាពទន់ខ្សោយនៅឡើយ
         -   ប្រទេសយើងមិនទាន់បានអភិវឌ្ឍន៍ផ្លូវគមនាគមន៍ឲ្យបានល្អប្រសើរនៅឡើយ
         -   ប្រទេសយើងមិនទាន់បានធនាសន្តិសុខជូនភ្ញៀវទេសចរបានមួយរយភាគរយនៅឡើយ
         -   តំបន់ទេសចរណ៍មួយចំនួននៅមិនទាន់បានអភិវឌ្ឍន៍ឲ្យបានល្អប្រសើរនៅឡើយ និងមួយចំនួនទៀតត្រូវបានបោះបង់ចោល។

៤. ទេសចរណ៍ និងសង្គម

   +  ជាទូទៅ វិស័យទេសចរណ៍បានផ្តល់នូវផលអវិជ្ជមានជាច្រើនដល់សង្គមដូចជា ៖
        -   បង្កឱ្យមានបទឧក្រិដ្ឋឆ្លងដែននានា
        -   បង្កឱ្យមានបញ្ហាពេស្យាចារ
        -   បង្កឱ្យមានបញ្ហាជួញដូរគ្រឿងញៀន
        -   បង្កឱ្យមានបញ្ហាជួញដូរមនុស្ស (កុមារ និងស្រ្តីភេទ)
        -   បង្កឱ្យមានបញ្ហាកេងប្រវ័ញ្ចផ្លូវភេទលើកុមារ
        -   បង្កឱ្យមានក្រុមបងធំ ក្រុមបងតូច
        -   បង្កឱ្យមានបញ្ហាជម្ងឺឆ្លងផ្សេងៗ
        -   បង្កឱ្យមានបញ្ហាសណ្តាប់ធ្នាប់ក្នុងសង្គម
        -   បង្កឱ្យមានបញ្ហាចោរកម្ម។

         ជារួម ប្រជាជនកម្ពុជាចូលចិត្តធ្វើដំណើរកំសាន្តក្នុងស្រុក ដោយសារតែប្រទេសកម្ពុជាយើងសម្បូរទៅដោយរមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ដ៏សម្បូរបែបដូចជា រមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ ប្រាសាទបុរាណ រមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្រ្ត និងរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិជាដើម និងដោយសារប្រទេសយើងមានសុខសន្តិភាព មានការអភិវឌ្ឍផ្លូវថ្នល់ ដែលបង្កលក្ខណៈងាយស្រួល ដល់ការធ្វើដំណើររបស់ប្រជាជនយើងក្នុងការធ្វើដំណើរកំសាន្តទៅកាន់រមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍នានា ដែលមាននៅក្នុងប្រទេសយើង។  ម្យ៉ាងទៀត ដោយសារប្រជាជនយើងនៅមានកម្រិតជីវភាពរស់នៅទាបនៅឡើយ ពោលគឺមិនអាចមានលទ្ធភាពធ្វើដំណើរកំសាន្ត ទៅកាន់រមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍នានានៅបរទេសបាន ដូចប្រជាជននៃបណ្តាប្រទេសនានានៅលើពិភពលោកឡើយ។ ដោយសារតែមូលហេតុទាំងនេះហើយ ដែលធ្វើឱ្យប្រជាជនយើងនិយមចូលចិត្តធ្វើដំណើរកំសាន្តនៅក្នុងស្រុក។